Лядзяш

Ледзяшы на ветках дрэў

Ледзяшы на склоне сопкі

Лядзяш — ледзяны сталактыт (радзей — вісячая наледзь), які ўтворыцца ў краёў прадметаў, якія навісаюць, на скальных выступах, берагавых абрывах, дратах, ветках дрэў і г. д., а таксама ў падземных поласцях горных парод. Ледзяшы звычайна маюць конусападобную форму з вяршыняй дыяметрам некалькі міліметраў унізе. Будова ледзяшоў падобная з будовай градзін.

Пры выпадзенні снегу з дажджом часта ўтвараюцца так званыя снежныя ледзяшы (сталактыты), якія маюць канцэнтрычную слаістасць, якая звычайна парушаецца агрэгатамі ўмёрзлых снежных крышталёў. Ледзяшы, якія зліліся, могуць утвараць гірлянды дастаткова працяглай формы і мудрагелістых абрысаў.

Утварэнне ледзяшоў

Ледзяшы ўтвараюцца пры нізкіх (адмоўных па шкале Цэльсія) тэмпературах, звычайна — некалькі градусаў ніжэй за нуль, і пры паступленні вады. Вада можа, напрыклад, сцякаць з даху дома, дзе снег растае пад уздзеяннем сонечных прамянёў або цяпла з паддашкавых памяшканняў. Адталая вада пад уздзеяннем сілы цяжару сцякае ўніз, і, дзякуючы халоднаму навакольнаму паветру, замярзае. З прычыны такога намярзання вады памер ледзяшоў павялічваецца. Калі сіла цяжару, якая дзейнічае на ледзяшы, у выніку росту масы ледзяшоў перавысіць мяжа трываласці лёду ў кропцы пачатку росту, то лядзяш абвальваецца. Пры спыненні паступлення адталай вады рост ледзяшы спыняецца, а пры тэмпературы вышэй за нуль адбываецца памяншэнне памераў і масы ледзяшоў за кошт раставання. Пры тэмпературы ніжэй за нуль ледзяшы хоць і павольней, але таксама памяншаюцца ў выніку сублімацыі (выпарэння лёду).

Шкода, якую прычыняюць ледзяшы

Утварэнне ледзяшоў на брылях, карнізах будынкаў і дратах уяўляе сабой сур’ёзную праблему для гарадскога гаспадаркі і энергетыкі.

Падалі з дахаў будынкаў ледзяшы нярэдка прычыняюць траўмы прахожым, а часам прыводзяць і да смяротнага зыходу. Пад цяжарам ледзяшоў могуць абрывацца электраправады, ламацца канструкцыі будынкаў і збудаванняў.

Утварыўшыяся лядовыя нарасты могуць ствараць запруды на дахах, прыводзячы да іх працёку. Прычым працёкі адбываюцца на ўзроўні знешніх сцен, прыводзяць да іх намакання і паскоранаму разбурэнню ў выніку замарожвання і эрозіі. Працёкі, якія ж дасягаюць ацяплянага памяшкання, часта прыводзяць да росту небяспечных для чалавечага арганізма грыбоў і мікраарганізмаў.

Гл. таксама

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Лядзяш

• Сайт пра ледзяшы