Мілан Руфус

Мілан Руфус
Мілан Руфус
	Milan Rúfus
	; Бюст Мілана Руфуса працы скульптара Тэадора Баніка (2005)
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	10 снежня 1928
Месца нараджэння	Заважна Поруба[d], раён Ліптаўскі Мікулаш[d], Жылінскі край;
Дата смерці	11 студзеня 2009 (80 гадоў)
Месца смерці	Браціслава, Браціслаўскі край, Славакія;
Грамадзянства	Славакія;
Альма-матар	Браціслаўскі ўніверсітэт імя Коменскага;
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	мовазнавец, паэт, перакладчык, пісьменнік, эсэіст
Мова твораў	славацкая
Узнагароды	Заслужаны артыст Чэхаславакіі[d] Q122213892? (10 снежня 2003)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мі́лан Ру́фус (славацк.: Milan Rúfus; 10 снежня 1928, Заважна Поруба — 11 студзеня 2009, Браціслава) — славацкі паэт, літаратуразнаўца, перакладчык і эсэіст. Ёсць адным з найвыбітнейшых творцаў славацкай літаратуры, аднавіцелем народнай грамадзянскай паэзіі.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Мілан нарадзіўся ў сям’і муляра, навучаўся ў мясцовай школе, пасля ў гімназіі ў Ліптаўскім Мікулашы, якую скончыў у 1948. У 1948—1952 гадах вывучаў славацкую культуру^[sk] і гісторыю на гуманітарным факультэце ўніверсітэта Коменскага ў Браціславе. Пасля сканчэння ВНУ застаўся ў ім выкладаць гісторыю славацкай і чэшскай літаратуры. У 1971—1972 навучальным годзе выкладаў славацкую мову і літаратуру ва ўніверсітэтце Instituto Universitario ў Неапалі. З 1990 года — на пенсіі, жыў у Браціславе.

Творчасць[правіць | правіць зыходнік]

Першыя вершы апублікаваў у часопісах «Prameň», «Nový rod», «Mladá tvorba» і «Borba». Дэбютны зборнік вершаў «Až dozrieme» адзначыў выразны зрух сучаснага разумення паэзіі. У яго творчасці вялікі ўплыў сімвалізму, прысутнічае выразны сацыяльны пасыл і натхненне творчасцю фатографа Марціна Марцінчака. Натхняўся Мілан Руфус і народнай славацкай творчасцю, і творамі шматлікіх славацкіх мастакоў. Акрамя твораў для дарослых, пісаў таксама і дзіцячыя кнігі.

Выступаў як паэт з аўтаномным поглядам на жыццёвыя і маральныя каштоўнасці кахання, на любоў, праўду, прыгажосць, пакуты і трагедыю чалавека і свету другой паловы XX стагоддзя.

Акрамя ўласных твораў, пераклаў таксама «Простанародныя славацкія аповесці» Добшынскага, творы з нарвежскай, іспанскай, рускай і чэшскай моў. Яго творы перакладзеныя на англійскую, балгарскую, венгерскую, італьянскую, нарвежскую, нямецкую, польскую, рускую, французскую, цыганскую, чэшскую і іншыя мовы.

Узнагароды і прэміі[правіць | правіць зыходнік]

1970 — Дзяржаўная прэмія па літаратуры
1990 — міжнародная прэмія «Залаты ключ»
1991 — Ордэн Томаша Гарыга Масарыка III ступені
1995 — Ордэн Людавіта Штура I ступені^[1]
1996 — прэмія Ёзафа Цыгера-Гронскага па літаратуры
1998 — Ганаровы доктар літаратуры Міжнароднай акадэміі мастацтва і культуры (ЗША)
2001 — прэмія на фестывалі ў Струзе (Македонія)
2003 — крыж прэзідэнта Славацкай рэспублікі I ступені^[2]
2005 — прэмія міністра культуры за зборнік вершаў «Báseň a čas»
2006 — прэмія Літаратурнага фонду за найлепшы арыгінальны славацкі твор у 2005 годзе за зборнік «Báseň a čas»
2008 — прэмія за паэзію «Crane Summit 2008» (Тайвань)
2009 — Прыбінаў крыж I ступені^[3] за шматгадовыя заслугі і культурнае развіццё краіны.

Ушанаванне памяці[правіць | правіць зыходнік]

У гонар паэта названая малая планета (33158) Руфус, якую адкрылі Леаш Корнаш і Петар Колены з Астранамічнай і геафізічнай абсерваторыі факультэта матэматыкі, фізікі і інфарматыкі ўніверсітэта Коменскага ў Модры 26 лютага 1998^[4]^[5].

У 1993 Славацкае тэлебачанне зняла дакументальны фільм «Профілі — Мілан Руфус» (рэжысёр Федар Бартка).

Бібліяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Паэзія[правіць | правіць зыходнік]

1956 — Až dozrieme
1966 — Chlapec
1968 — Zvony
1969 — Triptych (Až dozrieme, Chlapec, V zemi nikoho)
1969 — Ľudia v horách, dielo s fotografiami M. Martinčeka
1972 — Stôl chudobných
1972 — Kolíska
1973 — Hľadanie obrazu, dielo s fotografiami M. Martinčeka
1974 — Chlapec maľuje dúhu
1974 — Kolíska spieva deťom
1977 — Hudba tvarov
1978 — Hora
1982 — Óda na radosť
1987 — Prísny chlieb
1992 — Neskorý autoportrét
1996 — Čítanie z údelu
1997 — Žalmy o nevinnej
1998 — Vážka
2000 — Jednoduchá až po korienky vlasov
2001 — Čas plachých otázok
2003 — Čakanka
2005 — Báseň a čas
2007 — Vernosť
2009 — Ako stopy v snehu

Эсэ[правіць | правіць зыходнік]

1968 — Človek, čas a tvorba
1969 — Štyri epištoly k ľuďom
1974 — O literatúre
1978 — A čo je báseň
1996 — Epištoly staré a nové
1998 — Rozhovory so sebou a s tebou

Кнігі для дзяцей і моладзі[правіць | правіць зыходнік]

1975 — Kniha rozprávok
1980 — Sobotné večery
1985 — Rozprávočka veselá, zostaň ešte s nami
1986 — Studnička
1990 — Tiché papradie
1990 — Modlitbičky
1991 — Mechúrik Koščúrik s kamarátmi
1993 — Lupienky z jabloní
1994 — Pamätníček
1995 — Modlitbičky za dieťa
1994 — Nové modlitbičky

Пераклады[правіць | правіць зыходнік]

1957 — Сяргей Ясенін: Výber
1958 — Міхаіл Лермантаў: Maškaráda
1966 — Генрык Ібсен: Peer Gynt (v jaz. spolupráci s J. Kaňom)
1973 — Францішак Грубін: 2 x 7 rozprávok
1977 — Францішак Грубін: Poémy
1978 — Францішак Грубін: Ako sa chytá radosť, výber z Hrubínovej poézie pre deti
1978 — Ёсеф Каэтан Тыл: Strakonický gajdoš
1988 — Хасэ Марці: Znamenie života
1991 — Псалмы і Плач Ераміі — кнігі Старога запавету
2007 — Францішак Грубін: Hrnček, var!

Зноскі

↑ Štátne vyznamenania udelené v rokoch 1993—1998 (славацк.). Kancelária prezidenta SR. Праверана 3 чэрвеня 2014.
↑ Kríž prezidenta Slovenskej republiky, I. stupeň (славацк.)(недаступная спасылка). Kancelária prezidenta SR. Архівавана з першакрыніцы 8 жніўня 2011. Праверана 3 чэрвеня 2014.
↑ Pribinov kríž, I. trieda (славацк.). Kancelária prezidenta SR. Праверана 3 чэрвеня 2014.
↑ 33158 Rúfus (1998 DU23)
↑ Asteroid (33158) Rúfus Архівавана 13 ліпеня 2014.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Litcentrum.sk Архівавана 4 лютага 2013. (славацк.)
Books.sk Архівавана 4 сакавіка 2016. (славацк.)
Osobnosti.sk (славацк.)

[1] Štátne vyznamenania udelené v rokoch 1993—1998 (славацк.). Kancelária prezidenta SR. Праверана 3 чэрвеня 2014.

[2] Kríž prezidenta Slovenskej republiky, I. stupeň (славацк.)(недаступная спасылка). Kancelária prezidenta SR. Архівавана з першакрыніцы 8 жніўня 2011. Праверана 3 чэрвеня 2014.

[3] Pribinov kríž, I. trieda (славацк.). Kancelária prezidenta SR. Праверана 3 чэрвеня 2014.

[4] 33158 Rúfus (1998 DU23)

[5] Asteroid (33158) Rúfus Архівавана 13 ліпеня 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]