Семежава

Аграгарадок Семежава Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Капыльскі Сельсавет Семежаўскі Каардынаты 52°57′36″ пн. ш. 27°00′12″ у. д. Вышыня цэнтра 151 м Насельніцтва 1 039 чалавек (2019) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1719 Паштовыя індэксы 223932 Аўтамабільны код 5 Семежава на карце Беларусі ±

Семежава на Вікісховішчы

Се́межава (трансліт.: Siemiežava, руск.: Семежево) — аграгарадок у Капыльскім раёне Мінскай вобласці, на рацэ Морачы. Адміністрацыйны цэнтр Семежаўскага сельсавета. Насельніцтва 1039 чалавек (2019). Знаходзіцца за 32 км на поўдзень ад Капыля, за 23 км ад чыгуначнай станцыі Цімкавічы; каля аўтамабільнай дарогі Слуцк — Івацэвічы.

У 1920 годзе жыхары Слуцкага павета сфарміравалі тут Грозаўскі полк войска Беларускай Народнай Рэспублікі, які ўдзельнічаў у Слуцкім збройным чыне.

Назва

Збіраючы ў 1949—1952 матэрыял для кандыдацкай дысертацыі, беларускі лінгвіст М. В. Бірыла зафіксаваў у мове мясцовых жыхароў дзве формы назвы:

• Се́межаво (ніякі род назоўніка);
• Се́межаў (мужчынскі род назоўніка).

Прынятая ў літаратурнай беларускай мове форма ніякага роду Се́межава ў гаворцы семежаўцаў і жыхароў навакольных вёсак першапачаткова ўжывацца не магла, бо ў мясцовым дыялекце, у адрозненне ад літаратурнай мовы і некаторых іншых беларускіх дыялектаў, гук [о] захоўваецца ў канцавым адкрытым ненаціскным складзе. Таму адзінай магчымай пачатковай формай назвы ніякага роду ў гаворцы мясцовых жыхароў была форма Се́межаво. Гэтая фанетычная асаблівасць, па назіраннях М. В. Бірылы, вылучалася ўстойлівасцю, у той час як дыялектныя рысы паступова згладжваліся пад уздзеяннем літаратурнай мовы.

У 2012 годзе формы Се́межаў и Се́межаво былі зафіксаваныя падчас апытання жыхароў аграгарадка старэйшага пакалення пры зборы палявых матэрыялаў этнаграфічнай экспедыцыяй Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Аднак у пераважнай большасці выпадкаў пры расшыфроўцы аўдыязапісаў размоў з мясцовымі жыхарамі ўжывалася літаратурная форма Се́межава, не гледзячы на задэклараванае аўтарамі імкненне захаваць усе асаблівасці жывой гаворкі.

Гісторыя

Упершыню мястэчка Семежава згадваецца ў пісьмовых крыніцах у 1582 годзе ў акце падзелу Слуцкага княства паміж братамі Юрыем, Янам Сімеонам і Аляксандрам Алелькавічамі Слуцкімі пасля смерці іх бацькі, слуцкага князя Юрыя Юр’евіча Алелькавіча Слуцкага.

Станам на 1622 год тут было 195 дымоў. У часы Вялікай Паўночнай вайны (1700—1721) у красавіку 1706 года мястэчка значна пацярпела.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Семежава апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Слуцкім павеце Мінскай губерні. У 1848—1863 гадах мястэчка знаходзілася ў валоданні Магільніцкі. Станам на 1886 год тут было 269 двароў, дзейнічалі 2 царквы, яўрэйскі малітоўны дом, капліца, школа, 3 крамы. Мястэчка з суседнімі вёскамі ўтварала цэнтр традыцыйнага народнага мастацкага ткацтва. У 1908 годзе ў Семежаве працавалі кравецкі і гарбарны цэхі. На 1914 год у мястэчку было 518 двароў.

У 1918 годзе Семежава абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі, а ў лістападзе 1920 года тут з беларускай міліцыі Слуцкага павета сфарміраваўся Грозаўскі полк. Да задушэння паўстання бальшавікамі ўлада ў мястэчку кантралявалася сіламі БНР.

20 жніўня 1924 года Семежава зрабілася цэнтрам сельсавета Чырвонаслабодскага, з 8 жніўня 1959 года Капыльскага раёна. Статус паселішча зменены да вёскі. На 2000 год тут было 655 двароў.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1886 год — 996 чал.
• XX стагоддзе: 1914 год — 2818 чал.; 2000 год — 1367 чал.

Інфраструктура

У Семежаве працуюць сярэдняя школа, бальніца, дом культуры, пошта.

Турыстычная інфармацыя

У мястэчку штогод праходзіць абрад «Цары Каляды», уключаны ў спіс нематэрыяльных культурных каштоўнасцей ЮНЕСКА.

Памятныя мясціны

• Дом-музей Міхаіла Высоцкага (філіял Капыльскага краязнаўчага музея)
• Мемарыяльны крыж удзельнікам Слуцкага паўстання. Помнік знік у студзені 2023 г.

Страчаная спадчына

• Царква Покрыва Прасвятой Багародзіцы (1720, драўляная; разабраная ў канцы 1930-х)

Вядомыя асобы

• Міхаіл Сцяпанавіч Высоцкі (нар. 1928) — беларускі вучоны
• Мікалай Андрэевіч Манак (1943—2017) — беларускі кардыёлаг, доктар медыцынскіх навук (1993), прафесар (1995).
• Міхаіл Іванавіч Рымжа (нар. 1947) — беларускі эпідэміёлаг. Доктар медыцынскіх навук (1998), прафесар (1999).

Літаратура

• Семежава (бел.) // Гарады і вёскі Беларусі. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2011. — Т. 8 (Мінская вобласць), кн. 2. — С. 219—221. — ISSN 978-985-11-0554-8.
• Бірыла М. В. Гаворкі Чырвонаслабодскага раёна Мінскай вобласці (бел.) // Працы Інстытута мовазнаўства АН БССР. — Мінск: выдавецтва Акадэміі навук БССР, 1957. — В. IV. — С. 123—190.
• Навагродскі Т. А., Захаркевіч С. А., Алюніна І. У. Народная кухня Семежава. — Мінск: друкарскі дом «Вішнёўка», 2013. — 243 с. — ISBN 978-985-90182-4-4.
• Абрамчык Ф. К. Семежава // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 318. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
• Абрамчык Ф. Семежава // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 284. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
• Siemieżewo // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom X: Rukszenice — Sochaczew (польск.). — Warszawa, 1889. — S. 546—548.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Семежава
• Расповяд пра Семежава з фота