Аўген Калубовіч

Аўген Калубовіч
Прэм'ер-міністр Беларускай Народнай Рэспублікі сакавік 1946 — чэрвень 1948
Папярэднік	Аляксандр Іванавіч Цвікевіч
Пераемнік	пасада скасаваная
Нараджэнне	5 сакавіка 1910(1910-03-05) Ціхінічы, Рагачоўскі павет, Магілёўская губерня, Расійская імперыя
Смерць	25 мая 1987(1987-05-25) (77 гадоў) Кліўленд, акруга Каяхога[d], Агая, ЗША
Месца пахавання	могілкі Рыверсайд[d]
Жонка	Аляксандра Саковіч
Член у	Беларуская рада даверу Беларуская цэнтральная рада Беларускі нацыянальны камітэт, Рэгенсбург
Адукацыя	БДПУ
Дзейнасць	пісьменнік
Месца працы	Беларуская гімназія імя Янкі Купалы
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аўген Тодаравіч Калубовіч (Псеўданімы і крыптанім: А.Верасень; Аўген Каханоўскі; А.Ясенскі; А. К.; 5 сакавіка 1910, мяст. Ціхінічы, Рагачоўскі павет, Магілёўская губерня, цяпер Рагачоўскі раён, Гомельская вобласць — 25 мая 1987, Кліўленд, ЗША) — беларускі пісьменнік, гісторык, грамадскі і палітычны дзеяч, настаўнік. Беларускі калабарант з нацыстамі ў часы Другой сусветнай вайны.

Біяграфія

Нарадзіўся ў мястэчку Ціхінічы Рагачоўскага павета, бацька быў службоўцам. Меў брата й тры сястры. Скончыў пачатковую школу ў сваім мястэчку, сямігодку ў Рэчыцы, а ў 1930 годзе педтэхнікум у сяле Бабчын Хойніцкага р-на. Арыштаваны 30 мая 1930 г. за прыналежнасць да тайнай беларускай нацыяналістычнай арганізацыі альтруістаў. Прыгавораны да 3 гадоў канцлагераў. Пакаранне адбываў у Вішарскіх лагерах, Дальлагу, Бамлагу. У Беларусь вярнуўся ў 1933 г. Настаўнічаў у Хойніцкім раёне; быў звольнены, адноўлены на рабоце з дапамогай А. Чарвякова. У 1934—1935 гг. выкладаў беларускую мову і літаратуру ў Мінску. У 1939 скончыў Мінскі педагагічны інстытут, працаваў кансультантам-метадыстам Наркамасветы БССР. З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны мабілізаваны ў армію; трапіў пад Масквой у акружэнне; вярнуўся ў Мінск.

Супрацоўнічаў з нямецкімі ўладамі; уваходзіў у склад Беларускай рады даверу (1943), Беларускай Цэнтральнай Рады (1943-44), дзе кіраваў Аддзелам прапаганды, прэсы і культуры. Удзельнік 2-га Усебеларускага кангрэса, на якім выступіў з асноўным дакладам «Аб канчальным разрыве Беларусі з Масквой і аб уневажненні маскоўскага голасу ў беларускіх справах». Па выніках даклада была прынята рэзалюцыя, якая ў завуаляванай форме абвяшчала незалежнасць Беларусі.

З 1944 у Германіі. З 1945 у заходняй зоне акупацыі Германіі; выкладаў у Беларускай гімназіі імя Я. Купалы, удзельнічаў у арганізацыі й працы Беларускага нацыянальнага камітэта ў Рэгенсбургу. Пасля аднаўлення ў снежні 1947 года Рады БНР увайшоў у яе склад. Быў прэм’ер-міністрам Урада БНР.

З 1950 у ЗША. Спачатку жыў у Нью-Ёрку. Ажаніўся з Інай Рытар і пераехаў з ёй у Кліўленд, дзе была заснавана беларуская калонія. Выдаваў «Бюлетэнь» Злучанага беларускага камітэта ў Кліўлендзе. У 1953 арганізаваў выданне бюлетэня «Абежнік Цэнтральнага Камітэту Аб’яднання беларускіх нацыянал-дэмакратаў».

Аўтар успамінаў пра палітычныя рэпрэсіі 1930-х г. у Беларусі. Укладальнік, рэдактар і адзін з аўтараў зборніка «Янка Купала і Якуб Колас. 1882—1982: Вянок успамінаў пра іх» (1982). Даследаваў гісторыю Беларусі XX ст. Аўтар прац «Мова ў гісторыі беларускага пісьменства», «Айцы БССР і іхны лёс», успамінаў «На крыжавой дарозе».

Пахаваны на могілках Рыверсайд у Кліўлендзе, штат Агая.

Бібліяграфія

• A short report of the Cleveland Chapter of the Byelorussian American Association for the period from February 15, 1953 to February 15, 1954 / Auhen Kachanouski. — Clevelnd: BAZA, 1954. — 3 p.
• «Айцы» БССР і іх лёс = «Fathers» of the B.S.S.R. and their fate / Аўген Калубовіч. — Клыўленд, 1985. — 72 с.
• Акт 25 сакавіка і адраджэнне Нацыянальнай Беларускай Культуры. — Беласток: Выдавецтва імя У. Ігнатоўскага, 1988. — 16 с.
• [Беларуская Народная Рэспубліка]. Сучасныя праблемы беларускае вонкавае палітыкі. — [Нью Ёрк], 1952. — 17 с.
• Выпіскі з крывіцкае літаратуры. Падручнік для сярэдніх школаў. Сшыток 1: Вусная народная творчасьць / Укл. А. Калубовіч. — Рэгенсбург, 1946. — 42 с.
• Крокі гісторыі: Даследаванні, артыкулы, успаміны / Біягр. нарыс і спіс публ. І. Каханоўскай. — Беласток — Мн. — Вільня: ГаМакс, 1993. — 285 с. — ISBN 5-340-01437-1
• На крыжовай дарозе = On the Way of the Cross: успаміны / Аўген Калубовіч; Уступ Dr. Roger Horoshko. — Клыўленд: выдадзена коштам аўтара, 1986. — 252 с.
• На крыжовай дарозе: Творы з эміграцыі / Аўген Калубовіч; Уклад. і прадм. Я. Лецкі. — Мн.: ВЦ «Бацькаўшчына», 1994. — 318 с.
• Паэтычная стылістыка: Падручнік для сярэдніх школаў / А. Верасень. — [Міхельсдорф]: «Крыніца», 1947. — 4 сшыткі
• Пясьняр свабоды й красы: (У 30-я ўгодкі сьмерці Максіма Багдановіча) / А. Верасень; Выданьне Беларускае гімназіі. — Баварыя: выдавецтва «Крыніца», 1947. — 35 с.
• Мова ў гісторыі беларускага пісьменства.
  • Ч. 1. Мюнхэн — Лёндан, 1974—1975. — 84 с.
  • Ч. 2. Клыўленд: Друкаваў Мікола Прускі, 1978. — 238 с.
• Янка Купала і Якуб Колас. 1882—1982: Вянок успамінаў пра іх / Укл. і рэд. А. Калубовіч. — ЗША, 1982. — 81 с.
• «Айцы БССР» і іхны лёс. — Кліўлэнд, 1982. 2-е выд.: Кліўлэнд, 1985.

Літаратура

• Другі Усебеларускі кангрэс / Пад рэд. праф. Р.Астроўскага. 1954.
• Каханоўская І. Сын верны Маці-Беларусі // Беларускі свет. 1988, № 20.
• Каханоўская І. Сын верны Маці-Беларусі. — Беласток, 1988. — 6 с.
• Калубович Н. Когда мы были молодыми… // Нёман. 1994, № 1.
• Ёрш С. Закон генаў. Калубовічы // Наша Ніва. 2003, 21 сак.
• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.
• Юрэвіч, Л. Шматгалосы эпісталярыум : гісторыя людзей і ідэй на эміграцыі ў ліставанні / Прадм. і рэд. Н. Гардзіенка. — Мінск: Кнігазбор, 2012. — 660 с. — (Бібліятэка Бацькаўшчыны ; кн. 20). — ISBN 978-985-7007-43-1.
• Сурмач Г. І. Калубо́віч Аўген (Яўген Тодаравіч) // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 359. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• Калубовіч (Каханоўскі) Аўген (Яўген) Тодаравіч на сайце анлайн-энцыклапедыі «Беларусь у асобах і падзеях»