Вялікі Стары Шклоў

Вялікі Стары Шклоў
Краіна	Беларусь
Вобласць	Магілёўская
Раён	Шклоўскі
Сельсавет	Старашклоўскі
Каардынаты	54°12′09″ пн. ш. 30°15′13″ у. д.HGЯO
Насельніцтва	▼79 чал. (2009);
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 2239
Аўтамабільны код	6
СААТА	7258828026

Вялі́кі Стары́ Шклоў^[1] (трансліт.: Vialiki Stary Škloŭ, руск.: Великий Старый Шклов) — вёска ў Шклоўскім раёне Магілёўскай вобласці. Уваходзіць у склад Старашклоўскага сельсавета.

Геаграфія[правіць | правіць зыходнік]

Размешчана за 4 км на захад ад Шклова, 44 км ад Магілёва, З км ад чыгуначнай станцыі Шклоў на лініі Магілёў—Орша. Рэльеф раўнінна-ўзгорысты. Праз вёску цячэ Серабранка (прыток Дняпра), на якой утвораны вадаём. Транспартныя сувязі па мясцовай дарозе і далей па шашы Шклоў—Круглае.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Пачатковы перыяд[правіць | правіць зыходнік]

Каля вёскі на левым беразе Серабранкі (Шклавянкі) знаходзіцца гарадзішча IX—XVI ст., даследавана Г. В. Штыхавым (1964), В. М. Ляўко (1979, 2003), І. А. Марзалюком (2008—2010). Вызначана, што ў X — 1-й палове XVI ст. гарадзішча было цэнтрам акругі^[2]—папярэднікам цяперашняга Шклова (спачатку «места Шклоўскага» або Новага Шклова).

Вялікае княства Літоўскае[правіць | правіць зыходнік]

У 1535 годзе Шклоў спалены маскоўскім ваяводам B. Шуйскім^[3]. У 1561 годзе І. Хадкевіч атрымаў тытул «графа на Быхаве і Шклове»^[2]. У 1563 і 1580 гадах зноў разбураны маскоўскімі войскамі^[3]. У 1570-х гадах цэнтру графства Шклову нададзена магдэбургскае права і з гэтага часу за ім замацавана назва «места Шклоўскае»^[2]. У 1563 годзе Я. Хадкевіч пабудаваў палац і кальвінскі збор, а ў 1619 годзе А. Хадкевіч заснаваў дамініканскі кляштар з вялікай бібліятэкай. Стары Шклоў згадваецца ў 1643 як сяло з царквой у складзе Шклоўскай воласці ў Аршанскім павеце ВКЛ^[4]. У 1654 годзе князь Трубяцкой атрымаў каля вёскі перамогу над гетманам Янушам Радзівілам, 23 верасня 1654 года рускія авалодалі Шкловам. У 1661 годзе заснаване шклоўскае праваслаўнае брацтва^[3].

У 1668 годзе Шклоў спустошаны вялікім пажарам, пасля якога большая частка жыхароў перасялілася на правы бераг Дняпра^[3], на месца, якое цяпер займаюць Рыжкавічы. Недакладныя звесткі пісьмовых крыніц аб ваенных падзеях, гарадскіх пажарах, пераносе паселішча на новае месца спрыялі таму, што «места Шклоўскае» 2-й паловы XVI — 1-й пал. XVIII ст. атаяснялі як са Старым, так і з Новым Шкловам (сучасным Шкловам)^[2].

У 1695 годзе ў Старым Шклове 29 двароў. У 1771 годзе цэнтр войтаўства^[3].

Расійская імперыя[правіць | правіць зыходнік]

Пасля Першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772) у складзе Расійскай імперыі. З 1777 года ўладанне генерала C. Г. Зорыча.

У 1785 годзе драўляныя гасподскі дом і царква. У 1874 годзе адкрыта земская школа. Паводле перапісу 1897 года ў Шклоўскай воласці Магілёўскага павета.

У 1897 годзе дзейнічалі млын, хлебазапасны магазін, царкоўна-прыходская школа, 2 царквы, раз на год праводзіўся кірмаш.

Найноўшы час[правіць | правіць зыходнік]

На пачатку XX ст. існавалі сяло, мястэчка і сядзіба, у якой дзейнічаў млын. На базе дарэвалюцыйнай створана працоўная школа 1-й ступені (у 1925 годзе 99 вучняў). З 20 жніўня 1924 года ў Шклоўскім раёне Магілёўскай акругі (да 26 ліпеня 1930). У 1924 годзе адкрыта хата-чытальня. У 1930-х г. вяскоўцы ўступілі ў калгас. З 20 лютага 1938 года ў Магілёўскай вобласці.

У Вялікую Айчынную вайну з ліпеня 1941 года да пачатку ліпеня 1944 года акупіравана нямецка-фашысцкімі захопнікамі. У 1991 годзе ў складзе калгаса «Праўда» (цэнтр — в. Зароўцы). Дзейнічалі пачатковая школа, клуб, аўтаматычная тэлефонная станцыя. З 2007 года вёска ў складзе ЗАТ «Шклоўскі аграсервіс».

Планіроўка[правіць | правіць зыходнік]

Планіровачна складаецца з захаду крывалінейных вуліц (дзве на захад ад вадаёма, адна на поўнач), арыентаваных з паўднёвага захаду на паўночны ўсход. Забудова двухбаковая, шчыльная, пераважна драўлянымі дамамі сядзібнага тыпу. На поўначы гаспадарчы сектар.

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

XVII стагоддзе:
- 1695 — 29 двароў.
XVIII стагоддзе:
- 1771 — 25 двароў, 159 жыхароў.
- 1785 — 29 двароў, 193 жыхары.
XIX стагоддзе:
- 1897 — 50 двароў, 341 жыхар.
XX стагоддзе:
- Пачатак XX ст. — у сяле 51 двор, 353 жыхары, у мястэчку 49 двароў, 209 жыхароў, у сядзібе — 1 двор, З жыхары, млын.
- 1991 — 97 гаспадарак, 216 жыхароў.
- 1997 — 79 гаспадарак, 154 жыхары.
XXI стагоддзе:
- 2007 — 62 гаспадаркі, 108 жыхароў.

Славутасці[правіць | правіць зыходнік]

Гарадзішча (IX—XII стагоддзі) паміж вёскамі Стары Шклоў і Хоцімка, за 0,2 км на ўсход, на мысе ў лукавіне р. Серабранка — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 513В000650шыфр 513В000650
Селішча-2 (IX—XII стагоддзі) на левым беразе р. Серабранка — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 513В000651шыфр 513В000651
Селішча-3, селішча-4, селішча-5, селішча-6 (ХІV — XVII стагоддзі) паміж вёскамі Стары Шклоў і Хоцімка, на левым беразе р. Серабранка — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 513В000652шыфр 513В000652

Зноскі

↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с. — ISBN 978-985-458-159-0. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Бальшы́ Стары́ Шклоў, Стары́ Шклоў
↑ ^а ^б ^в ^г Шклоў // Археалогія Беларусі: энцыклапедыя. У 2 т. / [склад. Ю. У. Каласоўскі; рэдкалегія: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.]. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2009. Т. 2: Л—Я — 464 с. — С. 418—419. — ISBN 978-985-11-0549-2.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д Вялікі Стары Шклоў // Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 7, кн. 3. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2009. — 544 с.: іл. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0452-5.
↑ Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 9233, ark. 104v.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Вялікі Стары Шклоў // Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 7, кн. 3. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2009. — 544 с.: іл. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0452-5.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх

[1] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с. — ISBN 978-985-458-159-0. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Бальшы́ Стары́ Шклоў, Стары́ Шклоў

[ЭАБ-2] а ^б ^в ^г Шклоў // Археалогія Беларусі: энцыклапедыя. У 2 т. / [склад. Ю. У. Каласоўскі; рэдкалегія: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.]. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2009. Т. 2: Л—Я — 464 с. — С. 418—419. — ISBN 978-985-11-0549-2.

[ГВБ-3] а ^б ^в ^г ^д Вялікі Стары Шклоў // Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 7, кн. 3. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2009. — 544 с.: іл. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0452-5.

[4] Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 9233, ark. 104v.

[1]

[2]

[3]

[4]

Старашклоўскі сельсавет
Цэнтр	Шклоў (не ўваходзіць у склад)
Аграгарадкі	Чарнаручча
Вёскі	Аляксандраўка · Апалонаўка · Аўчыненкі · Бабчына · Брус · Бяланава · Вабічы · Вялікае Чорнае · Вялікія Аўчыненкі · Вялікі Стары Шклоў · Ганцавічы · Гарадзянка · Данькавічы · Дзяжкі · Загор'е · Зароўцы · Засценкі · Зямцы · Карбатоўка · Клімавічы · Краснае · Красная Горка · Лопавічы · Малое Чорнае · Малы Стары Шклоў · Малыя Аўчыненкі · Новыя Аўчыненкі · Палыкавічы · Папоўцы · Рагозна · Рамшына · Рэпалава · Ступляны · Тударава · Хоцімка · Шнараўка · Ябланава
Хутары	Станцыя Рыжкавічы