Перайсці да зместу

Закон Украіны «Аб абароне канстытуцыйнага ладу ў сферы дзейнасці рэлігійных арганізацый»

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
заканадаўчы акт
«Закон Украіны «Аб абароне канстытуцыйнага ладу ў сферы дзейнасці рэлігійных арганізацый»»
укр.: Закон України «Про захист конституційного ладу у сфері діяльності релігійних організацій»
Дзяржава: Сцяг Украіны Украіна
Нумар: 3562-IX
Ухваленне: 20 жніўня 2024
Падпісанне: 24 жніўня 2024

Закон Украіны «Аб абароне канстытуцыйнага ладу ў сферы дзейнасці рэлігійных арганізацый» (неафіцыйна вядомы як Закон Украіны «Аб забароне Рускай праваслаўнай царквы ва Украіне») — закон, прыняты Вярхоўнай Радай Украіны 20 жніўня 2024 года. Закон прыняты 265 галасамі народных дэпутатаў. Супраць галасавалі – 29, устрымалася – 4, не галасавалі – 23.

Закон вызначае крытэры і наступствы забароны дзейнасці замежных рэлігійных арганізацый і іх філіялаў, асаблівасці спынення па матывах прапаганды ідэалогіі рускага свету і прамым указаннем забараняе дзейнасць Рускай праваслаўнай царквы ва Украіне[1].

Яшчэ да пачатку судовых працэсаў па забароне рэлігійных арганізацый улады змогуць забраць з арэнды такіх структур дзяржаўную ці камунальную маёмасць. Размова ідзе аб храмах-помніках архітэктуры, дагаворы аб арэндзе якіх закон фактычна разрывае аўтаматычна праз некалькі месяцаў пасля адабрэння. Па крыніцах BBC — гэта каля трох тысяч абшчын РПЦваУ, якія маюць ва ўжыванні старадаўнія храмы.[2]

Закон Украіны «Аб абароне канстытуцыйнага ладу ў сферы дзейнасці рэлігійных арганізацый» робіць немагчымым дзейнасць рэлігійных арганізацый, якія кіруюцца дзяржавай, якая ажыццяўляе агрэсію супраць Украіна.

Замежная рэлігійная арганізацыя — рэлігійная арганізацыя (у тым ліку рэлігійнае кіраванне, аб'яднанне, цэнтр), якая з'яўляецца юрыдычнай асобай, адукаванай і / або зарэгістраваным у адпаведнасці з заканадаўствам іншай дзяржавы, мае месцазнаходжанне за межамі Украіны. Замежныя рэлігійныя арганізацыі могуць ажыццяўляць дзейнасць ва Украіне, пры ўмове, што іх дзейнасць не шкодзіць нацыянальнай ці грамадскай бяспецы, ахове публічнага парадку, здароўю, маралі, правам і свабодам іншых асоб.

Частка другая артыкула другой Закона вызначае крытэры для забароны дзейнасці замежных рэлігійных арганізацый, у прыватнасці:

  1. знаходзяцца ў дзяржаве, якая прызнана здзейсніла або ажыццяўляе ўзброеную агрэсію супраць Украіны і / або часова акупавала частка тэрыторыі Украіны;
  2. прама ці ўскосна (у тым ліку праз публічныя выступы кіраўнікоў ці іншых органаў кіравання) падтрымліваюць узброеную агрэсію супраць Украіны. Да замежных рэлігійных арганізацый, якія знаходзяцца ў дзяржаве, якая прызнана здзейсніў або здзяйсняе ўзброеную агрэсію супраць Украіны і / або часова акупаваўшы частку тэрыторыі Украіны, адносяцца замежныя рэлігійныя арганізацыі (у тым ліку рэлігійныя кіравання, аб'яднанні, цэнтры), кіруючы цэнтр (кіраванне) якіх знаходзіцца за межамі Украіны ў адпаведнай дзяржаве-агрэсары.
  3. Замежныя рэлігійныя арганізацыі, дзейнасць якіх забаронена ў адпаведнасці з гэтым артыкулам, вызначаюцца артыкулам 3 гэтага Закона.

Частка першая артыкула трэцяй Закона прама забараняе дзейнасць у Украіне Рускай праваслаўнай царквы (далей — РПЦ), бо, як адзначаецца законам, яна з'яўляецца ідэалагічным працягам рэжым дзяржавы-агрэсары, саўдзельніцай ваенных злачынстваў і злачынствы супраць чалавечнасці, якія здзяйсняюцца ад імя Расійская Федэрацыя і ідэалогіі «рускага свету».

Дзейнасць рэлігійных арганізацый, афіляваных з замежнай рэлігійнай арганізацыяй, дзейнасць якой ва Украіне забаронена, у тым ліку непасрэдна або як складовая частка іншай рэлігійнай арганізацыі або пры наяўнасці іншых прыкмет, устаноўленых артыкулам 51 Закона Украіны «Аб свабодзе сумлення і рэлігійных арганізацыях» (укр.), не дапускаецца і такія рэлігійныя арганізацыі спыняюцца ва ўстаноўленым законам парадку.

Спіс рэлігійных арганізацый ва Украіне, афіляваных з замежнай рэлігійнай арганізацыяй, дзейнасць якой ва Украіне забаронена, зацвярджаецца загадам цэнтральнага органа выканаўчай улады (далей — ЦОВУ), які рэалізуе дзяржаўную палітыку ў сферы рэлігіі, і абнародуецца на яго афіцыйным вэб-сайце. У выпадку, устаноўленым законам, дзейнасць ва Украіне замежнай рэлігійнай арганізацыі, якая знаходзіцца ў дзяржаве, якая прызнана тым, хто ўчыніў або ажыццяўляе ўзброеную агрэсію супраць Украіны і/ці часова акупаваўшай частку тэрыторыі Украіны, дзейнасць якой ва Украіне забаронена, спыняецца з дня ўступлення ў сілу гэтым Законам або законам аб унясенні адпаведных змяненняў у гэты Закон.

Згодна з артыкулам пятым Закона забараняецца выкарыстанне рэлігійных арганізацый для прапаганды ідэалогіі "рускага свету", у тым ліку папулярызацыі такой ідэалогіі. Пры прымяненні гэтага палажэння ўлічваюцца факты распаўсюджвання прапаганды ідэалогіі "рускага свету" як непасрэдна рэлігійнай арганізацыяй, так і яе статутнымі або іншымі органамі кіравання, іншымі асобамі, якія дзейнічаюць ад іх імя па заданні або з дазволу або ў адпаведнасці з іншым спосабам узгаднення незалежна ад формы такога. узгадненне. Разгляд пытання аб пацвярджэнні фактаў выкарыстання рэлігійнай арганізацыі для прапаганды ідэалогіі «рускага свету» ажыццяўляецца ЦОВУ, які рэалізуе дзяржаўную палітыку ў сферы рэлігіі. Пры разглядзе могуць выкарыстоўвацца высновы рэлігіязнаўчай экспертызы, інфармацыя іншых ЦОВУ, дадзеныя публічных электронных рэестраў, а таксама інфармацыя, атрыманая ад фізічных і/або юрыдычных асоб, з медыя і іншых адкрытых крыніц

Працэдура забароны

[правіць | правіць зыходнік]

Працэдура спынення і забароны рэлігійных арганізацый, афіляваных з замежнай рэлігійнай арганізацыяй, прапісана, у асноўным, у другой частцы закона як заключныя палажэнні, якія займаюць пераважную частку закона.[3]

Рэлігійныя арганізацыі, якія падазраюцца ў супрацоўніцтве з РПЦ, будуць правярацца адпаведнай экспертнай камісіяй. Яе павінна стварыць Дзяржаўная служба Украіны па этнапалітыцы і свабодзе сумлення (укр.) (далей – Дзяржэтнапалітыкі). Калі камісія зафіксуе парушэнні, Дзяржэтнапалітыкі выдасць прадпісанне царквы на выпраўленне сітуацыі. Украінскія рэлігійныя арганізацыі, афіляваныя рэлігійнымі арганізацыямі дзяржавы-агрэсаркі, будуць мець 9 месяцаў, каб разарваць сувязі са сваім кіруючым цэнтрам.[4]

Калі сувязі з дзяржавай-агрэсарам не будуць спынены, Дзяржэтнапалітыкі падасць на гэтую канкрэтную юрыдычную асобу пазоў у суд, які і будзе мець права прыняць рашэнне аб забароне.[5]

Наступствы забароны

[правіць | правіць зыходнік]

Артыкул 4 Закона вызначае наступствы забароны дзейнасці ў Украіне замежнай рэлігійнай арганізацыі. У прыватнасці, Савет нацыянальнай бяспекі і абароны Украіны прымяняе абмежавальныя меры (санкцыі) да замежных рэлігійных арганізацый, дзейнасць якіх у Украіне забаронена, у парадку, устаноўленым Законам Украіны «Аб санкцыях» і нарматыўна-прававымі актамі, прынятымі на яго выкананне.

Здзелка, звязаныя з выкарыстаннем маёмасці (арэнда, наём, лізінгу, іншых формаў карыстання чужой маёмасцю), тэрмін дзеяння якіх не скончыўся, здзейснены паміж рэзідэнтамі Украіны і адпаведнай замежнай рэлігійнай арганізацыяй, дзейнасць якой ва Украіне забаронена, а таксама з зарэгістраванымі ў Украіне юрыдычнымі асобамі , уласнікам, удзельнікам якіх з'яўляецца замежная рэлігійная арганізацыя, якія не прывялі сваю дзейнасць у адпаведнасць з гэтым Законам у тэрмін, спыняюцца датэрмінова.

Замежная рэлігійная арганізацыя, дзейнасць якой у Украіне забаронена, не можа быць уласнікам, удзельнікам зарэгістраваных у Украіне юрыдычных асоб. У выпадку, калі юрыдычная асоба не прывядзе склад удзельнікаў у адпаведнасць з гэтым Законам на працягу трох месяцаў з дня забароны дзейнасці ў Украіне адпаведнай замежнай рэлігійнай арганізацыі, такая юрыдычная асоба спыняецца на падставе рашэння суда па выніках разгляду іску ЦОВУ, які рэалізуе дзяржаўную палітыку ў сферы рэлігіі.

Адносіны і/або сувязі і/або камунікацыі рэлігійных арганізацый, у тым ліку рэлігійных абшчын, іншых юрыдычных асоб прыватнага права з замежнымі рэлігійнымі арганізацыямі, дзейнасць якіх ва Украіне забаронена, не дапускаюцца, акрамя выпадкаў, калі яны ажыццяўляюцца па ўзгадненні ЦОВУ, што рэалізуе дзяржаўную палітыку ў галіне рэлігіі. Для атрымання ўзгаднення асоба павінна звяртацца ў ЦОВУ, якое рэалізуе дзяржаўную палітыку ў сферы рэлігіі, з адпаведнай заявай. Да заявы прыкладаецца інфармацыя з абгрунтаваннем неабходнасці адносін і/або сувязей і/або камунікацый.

Рэлігійная арганізацыя, якая дзейнічае ва Украіне, не можа мець кіруючы цэнтр за межамі Украіны ў дзяржаве, якая прызнана агрэсіяй супраць Украіны і/ці часова акупавала частку тэрыторыі Украіны, а таксама ўваходзіць у структуру (быць часткай) замежнай рэлігійнай арганізацыі, або быць іншым чынам афіляваным з такой рэлігійнай арганізацыяй.

У Вярхоўнай Радзе Украіны было зарэгістравана 11 законапраектаў аб забароне або абмежаванні дзейнасці замежных рэлігійных арганізацый і іх філіялаў[1].

20 снежня 2018 года Вярхоўная Рада Украіны прыняла закон «Аб унясенні змяненняў у Закон Украіны „Аб свабодзе сумлення і рэлігійных арганізацыях“»[6], па якім абавязала змяніць назву царквы як такой, кіруючы цэнтр якой знаходзіць у дзяржаве, якая ажыццявіла ваенную агрэсію супраць Украіны.[7]

Пасля пачатку поўнамаштабнага расійскага ўварвання ва Украіну шэраг мясцовых Саветаў пачалі прымаць рашэнне аб прыпыненні дзейнасці або аб забароне дзейнасці УПЦ МП на тэрыторыі сваіх грамад, хоць такія рашэнні не маюць юрыдычнай сілы[8][9]. Шэраг абласных, раённых, гарадскіх, пасялковых і сельскіх саветаў звярнуліся да Вярхоўнай Рады Украіны, прэм'ер-міністру і Прэзідэнту Украіны заканадаўча забараніць дзейнасць УПЦ МП у Украіне.[10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19] [20] [21] [22][23] [24][25]

У маі 2022 года адбыўся Сабор РПЦваУ, дзе былі ўнесены змены ў статут, канфіскаваныя згадкі пра РПЦ, акрамя згадкі пра грамату патрыярха Алексія II.[26][27] Мітрапаліт Кіеўскі Эпіфаній I адзначаў, што пасяджэнне гэтага сабора нічога не змяніла, арганізацыя захавала адзінства з РПЦ.[28][29]

29 сакавіка 2023 Украіна скасавала дамову з РПЦваУ аб арэндзе Кіева-Пячэрскай лаўры. У пачатку 2023 года пачалося вяртанне Пачаеўскай Успенскай лаўры бо тэрмін дамовы аб арэндзе з РПЦваУ скончыўся.[30] У чэрвені 2023 года стала вядома, што Данецкая абласная ваенная адміністрацыя плануе перагледзець дамову арэнды з РПЦваУ па бестэрміновым карыстанні Святагорскай Лаўрай.[31]

1 снежня 2022 года Прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі увёў у дзеянне рашэнне РНБА аб забароне дзейнасці ва Украіне рэлігійных арганізацый, афіляваных з цэнтрамі ўплыву ў РФ.[32] Адпаведны законапраект Кабінет Міністраў Украіны унёс у Вярхоўную Раду Украіны 19 студзеня 2023 года[33], і меркавалася, што дэпутаты вынесуць яго на разгляд у маі 2023 года. Аднак 23 верасня 2023 года Старшыня Вярхоўнай Рады Украіны Руслан Стэфанчук заявіў, што галасоў за забарону РПЦ няма, бо ідзе ўнутраная дыскусія.

27 снежня 2022 года Канстытуцыйны суд прызнаў канстытуцыйным закон «аб свабодзе сумлення і рэлігійных арганізацыях», які прадугледжвае перайменаванне УПЦ.[34][35]

5 кастрычніка 2023 года ў Вярхоўнай Радзе Украіны сабралі 226 подпісаў на зварот да старшыні парламента Руслана Стэфанчука аб унясенні ў залу на галасаванне забароны рэлігійных арганізацый, афіляваных з замежнай рэлігійнай арганізацыяй дзяржавы-агрэсаркі.[36]

2 лістапада 2023 года шосты апеляцыйны адміністрацыйны суд пакінуў у сіле рашэнне суда першай інстанцыі, чым пацвердзіў законнасць патрабавання аб перайменаванні УПЦ згодна з законам, прынятым у 2018 годзе.[37]

У сакавіку 2024 года ў Вярхоўную Раду Украіны паступіў ліст з пагрозамі ад кіраўніка юрыдычнай кампаніі «Amsterdam & Partners LLP» Роберта Амстэрдама, які фінансуецца падсанкцыйным былым дэпутатам Вадзімам Навінскім наконт законапраекта аб забароне Рускай праваслаўнай царквы ва Украіне.[38][39][40]

17 красавіка 2024 года Парламенцкая асамблея Савета Еўропы прызнала РПЦ інструментам крамлёўскай прапаганды «рускага свету»[41][42].

28 мая 2024 года прадстаўнікі ўкраінскіх грамадскіх арганізацый і рухаў выступілі з агульным заклікам да кіраўніцтва парламента і ўладнай большасці неадкладна прыняць закон аб забароне РПЦ і пастанову аб дэкаланізацыі назваў населеных пунктаў Украіны.[43][44]

21 ліпеня 2024 стала вядома, што 70 дэпутатаў Вярхоўнай Рады Украіны выступілі з ультыматыўным патрабаваннем да кіраўніцтва парламента і прэзідэнцкай фракцыі адносна канчатковай забароны УПЦ МП.[45]

17 жніўня Усеўкраінскі савет цэркваў і рэлігійных арганізацый падтрымаў заканадаўчую ініцыятыву па забароне дзейнасці рэлігійных арганізацый, звязаных з РФ.[46]

20 жніўня 2024 Вярхоўная Рада Украіны прагаласавала ў другім чытанні і ў цэлым за законапраект №8371, які прадугледжвае забарону дзейнасці рэлігійных арганізацый, кіруючы цэнтр якіх размешчаны ў краіне-агрэсары.[47]

Дзяржавы і міжнародныя арганізацыі

[правіць | правіць зыходнік]

Рэлігійныя арганізацыі

[правіць | правіць зыходнік]
  • Балгарская праваслаўная царква: Патрыярх Данііл заявіў у размове з паслом ЗША ў Балгарыі, што Украінская праваслаўная царква адчувае «розныя абмежаванні» з-за нібыта дыскрымінацыйнай палітыкі. Ён выказаў упэўненасць, што "дэмакратычныя сілы свету", якія назіраюць за рэлігійнымі працэсамі, прымуць да ўвагі "гэтыя трывожныя тэндэнцыі" ва Украіне і будуць садзейнічаць гарантаванню свабоды веравызнання, права веравызнання і недатыкальнасці ўласнасці УПЦ МП.[50]
  • Лацінская царква ва Украіне (укр.): 17 жніўня 2024 года біскуп Кіеўска-Жытомірскай дыяцэзіі Віталь Крывіцкі падчас сустрэчы Усеўкраінскага Савета Цэркваў і рэлігійных арганізацый заявіў, што ад РПЦваУ чакалі асуджэння РПЦваУ і падтрымаў прыняцце законапраекта ў другім чытанні.[51][52]
  • Праваслаўная царква Украіны: 8 сакавіка 2024 Свяшчэнны Сінод Праваслаўнай Царквы Украіны заклікаў Вярхоўную Раду як мага хутчэй прыняць законапраект, які забараняе падпарадкаванне любых украінскіх рэлігійных арганізацый расейскім рэлігійным і Дзяржаўным цэнтрам.[53] 21 жніўня 2024 года Мітрапаліт Кіеўскі і ўсяе Украіны Епіфаній заявіў, што гатовы да дыялогу з мітрапалітам Ануфрыем, а вернікаў заклікае адкінуць "расійскае ярмо".[54]
  • Украінская Грэка-Каталіцкая Царква: У студзені 2023 вярхоўны архіепіскап Святаслаў выказаў сумнеў адносна мэтазгоднасці забароны РПЦваУ. На яго думку, такое дзеянне можа дапамагчы РПЦваУ.[55]
  • Украінская праваслаўная царква Маскоўскага патрыярхату: У кастрычніку 2023 года РПЦваУ выступіла супраць законапраекта, аргументаваўшы, што законапраект не адпавядае Еўрапейскай канвенцыі па правах чалавека і Канстытуцыі Украіны. Ва УПЦ МП адзначаюць, што законапраект «па сутнасці сваім зместам накіраваны на забарону Украінскай Праваслаўнай Царквы».[56] Пасля канчатковага прыняцця законапраекта 20 жніўня 2024 года мітрапаліт Клімент заявіў, што «Украінская праваслаўная царква і далей будзе жыць як сапраўдная царква. Магчыма, і забараняе УПЦ МП, але ўкраінская праваслаўная царква не мае прыстаўкі МП»[57]

Паводле апытанняў, у студзені 2023 года 69% украінцаў лічылі сябе праваслаўнымі, 41% з іх ставіліся да ПЦУ, 4% — да УПЦ (МП), 24% не адносіліся ні да адной царквы[58].

Паводле сацыялагічных апытанняў у маі 2024 года 82% украінцаў не давяраюць УПЦ МП, 63% — імкнуцца да яе поўнай забароны.[59]

  1. а б Парламент ухвалив законопроєкт про заборону діяльності РПЦ в Україні (укр.). espreso.tv. Праверана 20 жніўня 2024.
  2. УПЦ і заборона російської церкви в Україні. Як працюватиме закон (укр.). BBC News Україна (20 жніўня 2024). Праверана 20 жніўня 2024.
  3. Тільки через суд: як закон про релігійні організації може заборонити діяльність УПЦ (МП) (укр.). Громадське радіо (18 жніўня 2024). Праверана 20 жніўня 2024.
  4. Термін у 9 місяців треба не для порятунку УПЦ МП, а для законних процедур, – Потураєв (укр.). 24 Канал (19 жніўня 2024). Праверана 20 жніўня 2024.
  5. "У вівторок, 20 серпня, Верховна рада прийняла в цілому законопроєкт №8371 про регулювання діяльності релігійних організацій. Згідно з ним російська церква в Україні має припинити свою діяльність. За документ проголосували 265 народних депутатів". Суспільне Новини. 20 серпня 2024. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |date= (даведка)
  6. Про свободу совісті та релігійні організації Архівавана {{{2}}}.
  7. Відбулося ранкове пленарне засідання Верховної Ради України Архівавана {{{2}}}. // Верховна Рада України, 20 грудня 2018 року
  8. Місцеві заборони УПЦ (МП) не працюють. Чому і що каже закон України?. Радіо Свобода. Праверана 6 квітня 2023.
  9. «Церковні» сесії міської та обласної рад. Що означають їхні рішення?. Всім. Праверана 6 квітня 2023.
  10. Київрада засудила діяльність УПЦ МП. LB.ua (2 бер. 2023 р.).
  11. «Червона картка» для упц мп. «Високий Замок»
  12. У Львівській обласній раді закликали законодавчо заборонити УПЦ МП «Еспресо»
  13. Депутати Івано-Франківської міськради просять президента і голову ВРУ заборонити УПЦ (МП) в Україні Суспільне мовлення України
  14. Депутати Підгайцівської сільради просять Раду заборонити УПЦ МП (відео). konkurent.ua.
  15. Ясінянська селищна рада на Закарпатті звернулася до керівництва держави щодо заборони в Україні УПЦ МП (ДОКУМЕНТ) «Закарпаття онлайн»
  16. Ужгородські депутати звернулися до парламенту щодо заборони УПЦ МП «Закарпаття онлайн»
  17. У Волиньраді хочуть заборонити УПЦ «Волинські Новини»
  18. Депутати Нововолинської міськради закликали Президента заборонити московську церкву. «Волинські Новини»
  19. Депутати Поворської сільської ради закликали президента заборонити УПЦ МП «Район. Ковель»
  20. Депутати Новопразької громади Кіровоградщини закликали центральну владу заборонити УПЦ «Без купюр»
  21. Міськрада опублікувала звернення до УПЦ МП, прийняте на закритій сесії «Ковель media»
  22. Сесія Переяславської міської ради одноголосно ухвалила рішення щодо заборони діяльності УПЦ МП на території громади «proslav»
  23. Черкаська облрада просить заборонити московську церкву. www.ukrinform.ua (3 бер. 2023 р.).
  24. Мін'юст блокує перехід Тернопільських релігійних громад з УПЦ МП до ПЦУ, – голова облради.
  25. Депутати Новопразької громади закликали заборонити московську церкву. Точка Доступу.
  26. УПЦ МП заявила, что теперь независима от РПЦ. Внесли изменения в статут. Архівавана з першакрыніцы 27 травень 2022. Праверана 29 травень 2022.
  27. Постанова Собору Української Православної Церкви від 27 травня 2022 року. Архівавана з першакрыніцы 28 травень 2022. Праверана 28 травень 2022.
  28. УПЦ МП зберігає єдність із Москвою – ПЦУ. ua.korrespondent.net. Архівавана з першакрыніцы 29 трав. 2022 р..
  29. Собор УПЦ МП нічого не змінив, вони зберігають єдність із вбивцею Кирилом — Епіфаній [{{{1}}} Архівавана] {{{2}}}..
  30. Процес уже розпочався. Почаївську лавру планують забрати в УПЦ МП, - Мінкульт (укр.). РБК-Украина. Праверана 24 сакавіка 2023.
  31. Донбас.Реалії; Горбатенко, Сергій (2023-06-21). "Україна забере у Росії третю лавру?". Радіо Свобода(укр.). Праверана 2024-08-20.
  32. Зеленський увів у дію рішення РНБО щодо заборони УПЦ МП в Україні. Що це означає? (укр.). hromadske (2 снежня 2022). Праверана 20 жніўня 2024.
  33. Кабмін вніс в Верховну Раду законопроект щодо ліквідації УПЦ МП (укр.). Судово-юридична газета. Праверана 20 жніўня 2024.
  34. Конституційний Суд України ухвалив Рішення у справі щодо повної назви релігійних організацій, дійшовши висновку, що зміни до статті 12 Закону України «Про свободу совісті та релігійні організації» є конституційними. Конституційний Суд України (27 снежня 2022). Праверана 27 снежня 2022.
  35. КСУ визнав конституційним закон про перейменування УПЦ МП – DW – 27.12.2022. dw.com. Праверана 26 лютага 2024.
  36. Народні депутати зібрали понад 226 підписів під зверненням до Стефанчука щодо заборони УПЦ МП. LB.ua (5 кастрычніка 2023). Праверана 20 жніўня 2024.
  37. УПЦ МП має перейменуватися в РПЦ в Україні - рішення суду (укр.). Релігійна правда (8 лістапада 2023). Праверана 20 жніўня 2024.
  38. Комітет з питань гуманітарної та інформаційної політики звернеться до СБУ щодо втручання у внутрішні справи держави з боку громадянина США Роберта Р. Амстердама, юридичного радника УПЦ. kompkd.rada.gov.ua. Праверана 21 жніўня 2024.
  39. Американський лобіст РПЦ в Україні погрожує парламентарям (документ)
  40. Нова атака Амстердама за гроші громадянина РФ Новінського
  41. ПАРЄ визнала РПЦ інструментом кремлівської пропаганди (укр.). Релігійна правда (18 красавіка 2024). Праверана 20 жніўня 2024.
  42. Alexei Navalny's death and the need to counter Vladimir Putin's totalitarian regime and its war on democracy. Парламентська асамблея Ради Європи. Праверана 20 жніўня 2024.
  43. Громадські організації вимагають ухвалити закон про заборону РПЦ в Україні - РІСУ (укр.). Релігійно-інформаційна служба України. Праверана 20 жніўня 2024.
  44. Новини України: Заборонити РПЦ в Україні і деколонізувати назви: активісти звернулись до Верховної Ради. Гал-інфо. Праверана 20 жніўня 2024.
  45. “Слуги” досі вагаються, чи підтримувати заборону УПЦ МП, 70 нардепів погрожують демаршем, - джерела. LB.ua (21 ліпеня 2024). Праверана 20 жніўня 2024.
  46. Заява членів Всеукраїнської Ради Церков і релігійних організацій (укр.). vrciro.org.ua. Праверана 20 жніўня 2024.
  47. Парламент ухвалив законопроєкт про заборону діяльності РПЦ в Україні (укр.). espreso.tv. Праверана 20 жніўня 2024.
  48. Україна дала відповіді Комісії США з релігійної свободи щодо останньої версії законопроекту № 8371 про заборону УПЦ МП - РІСУ (укр.). Релігійно-інформаційна служба України. Праверана 20 жніўня 2024.
  49. Варфоломій підтримав ініціативу Зеленського про "духовну незалежність" (укр.). espreso.tv. Праверана 20 жніўня 2024.
  50. Болгарський патріарх поскаржився послу США на «різноманітні обмеження» УПЦ МП в Україні (укр.). hromadske (21 жніўня 2024). Праверана 20 жніўня 2024.
  51. ВРЦіРО: підтримуємо курс на захист свободи віросповідання та духовної незалежності (укр.). Римсько-Католицька Церква в Україні. Праверана 20 жніўня 2024.
  52. Зеленський зібрав на розмову Раду церков перед розглядом законопроєкту щодо заборони УПЦ МП (укр.). hromadske (17 жніўня 2024). Праверана 20 жніўня 2024.
  53. https://www.facebook.com/UNNews. Синод ПЦУ закликав якнайшвидше ухвалити закон про заборону УПЦ МП в Україні | УНН (укр.). unn.ua (20 жніўня 2024). Праверана 20 жніўня 2024.
  54. Епіфаній заявив, що готовий до діалогу з Онуфрієм, а вірян закликає відкинути “російське ярмо” (укр.). Українська правда. Праверана 21 жніўня 2024.
  55. Глава УГКЦ пояснив, чому не варто забороняти УПЦ МП - РІСУ (укр.). Релігійно-інформаційна служба України. Праверана 20 жніўня 2024.
  56. В УПЦ МП виступили проти законопроєкту про заборону роботи релігійних організацій, пов'язаних з рф (укр.). hromadske (19 кастрычніка 2023). Праверана 20 жніўня 2024.
  57. Митрополит УПЦ МП назвав законопроєкт проти них «комуністичним минулим» (укр.). nv.ua. Праверана 20 жніўня 2024.
  58. ПЦУ має вдесятеро більше прихильників, ніж УПЦ Московського патріархату. РБК-Украина. Праверана 19 студзеня 2023.
  59. 82% українців не довіряють УПЦ Московського патріархату, 63% – прагнуть заборони