Капіталізм

Капіталізм
Асноўваецца на	private property[d] і прыбытак
Item disputed by	марксізм і anti-consumerism[d]
Супрацьлегласць	антыкапіталізм і камунізм
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Капіталізм — гэта эканамічная сістэма, заснаваная на прыватнай уласнасці на сродкі вытворчасці, свабодным рынку, канкурэнцыі і прынцыпе атрымання прыбытку як галоўнай матывацыі эканамічнай дзейнасці.

Асноўныя рысы

• Прыватная ўласнасць — асноўныя сродкі вытворчасці належаць асобным людзям або кампаніям.
• Свабода прадпрымальніцтва — грамадзяне могуць вольна адкрываць і весці бізнес.
• Рынак — цэны і вытворчасць рэгулююцца праз узаемадзеянне попыту і прапановы.
• Акумуляцыя капіталу — накапленне і інвеставанне капіталу дзеля павелічэння прыбытку.
• Найманая праца — большасць людзей працуе за заробак на прадпрыемствах, якія ім не належаць.

Тыпы капіталізму

• Ліберальны (рынкавы) капіталізм — мінімальнае дзяржаўнае ўмяшанне ў эканоміку.
• Сацыяльны капіталізм — рынак спалучаецца з сістэмай сацыяльнай абароны і рэгулявання.
• Дзяржаўны капіталізм — буйныя сектары эканомікі кантралююцца або належаць дзяржаве.
• Кланавы капіталізм — эканоміка, у якой капітал і кантроль над ім канцэнтруюцца ў руках абмежаванай групы.

Гісторыя

• Вытокі капіталізму звязаныя з развіццём гандлю ў Познім Сярэднявеччы і эпоху Рэфармацыі.
• У XVII–XVIII стагоддзях з развіццём пратэстанцкай этыкі, індустрыялізацыі і каланіяльнай экспансіі капіталізм стаў дамінуючай сістэмай у Еўропе.
• У XIX–XX стагоддзях капіталізм распаўсюдзіўся па ўсім свеце, хоць і з рознымі мадэлямі (англасаксонскай, сацыяльна-рынкавай, кітайскай і інш.).

Крытыка

Капіталізм часта крытыкуецца за:

• эканамічную няроўнасць;
• эксплуатацыю працоўнай сілы;
• экалагічныя наступствы;
• цыклічныя крызісы;
• меркантылізацыю ўсіх аспектаў жыцця.

Крытыкі капіталізму прапаноўваюць альтэрнатывы: сацыялізм, камунізм, анархізм або эканоміка ўдзелу.

Прыхільнікі

Прыхільнікі сцвярджаюць, што капіталізм:

• забяспечвае эфектыўнасць і інавацыі;
• стымулюе рост і дабрабыт;
• грунтуецца на індывідуальнай свабодзе і ініцыятыве.

У сучасным свеце

Большасць краін сёння мае змешаную эканоміку з дамінаваннем капіталістычных прынцыпаў, але з рознай ступенню дзяржаўнага рэгулявання і сацыяльных гарантый.

Гл. таксама

• Сацыялізм
• Рынак
• Капітал
• Індустрыялізацыя
• Карл Маркс

Літаратура

• Capitalism on In Our Time at the BBC
• Capitalism at Encyclopædia Britannica Online.
• Smith, Adam. The Wealth of Nations (1776)
• Weber, Max. The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism