Мікалай Аляксандравіч Сямашка

Мікалай Аляксандравіч Сямашка
руск.: Николай Александрович Семашко
Нараджэнне	8 (20) верасня 1874 Лівенская[d], Ялецкі павет[d], Арлоўская губерня, Расійская імперыя
Смерць	18 мая 1949(1949-05-18) (74 гады) Масква, РСФСР, СССР
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі
Партыя	КПСС РСДРП(б)
Член у	Таварыства старых бальшавікоў
Адукацыя	Казанскі ўніверсітэт Імператарскі Казанскі ўніверсітэт[d] Q16648126?
Дзейнасць	урач
Навуковая дзейнасць
Навуковая сфера	медыцына і палітыка
Месца працы	Першы маскоўскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт імя І. М. Сечанава[d] Ministry of Healthcare of the Russian Federation[d] Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мікалай Аляксандравіч Сяма́шка (руск.: Николай Александрович Семашко; 8 (20) верасня 1874 — 18 мая 1949) — урач, савецкі партыйны і дзяржаўны дзяч, адзін з арганізатараў сістэмы аховы здароўя ў СССР. Акадэмік Акадэміі медыцынскіх навук СССР (1944), Акадэміі педагагічных навук РСФСР (1944).

Біяграфія

Нарадзіўся ў вёсцы Лівенская Ялецкага павета Арлоўскай губерні (у сучасным Задонскім раёне Ліпецкай вобласці Расіі) у сям’і настаўніка. У 1891 годзе скончыў Ялецкую мужчынскую гімназію і паступіў на медыцынскі факультэт Маскоўскага ўніверсітэта.

У 1893 годзе стаў членам марксісцкага гуртка. У 1895 годзе за ўдзел у рэвалюцыйным руху быў арыштаваны, адлічаны з універсітэта без права аднаўлення і сасланы на радзіму пад паліцэйскі нагляд. Пасля скачэння тэрміна ссылкі спрабаваў аднавіцца на вучобу ў Маскоўскім універсітэце, але яму было адмоўлена. Працягваць вучобу дазволілі толькі ў Казанскім універсітэце, медыцынскі факультэт якога М. Сямашка скончыў у 1891 годзе. Працаваў урачом у Арлоўскай і Самарскай губернях. У 1904 годзе пераехаў у Ніжні Ноўгарад, працаваў земскім урачом. Працаваў у Ніжагародскім камітэце РСДРП. У 1905 годзе быў адным з арганізатараў забастоўкі на Сормаўскім заводзе, кіраваў работай атрадаў, якія аказвалі медыцынскую дапамогу паўстанцам. Быў зноў арыштаваны.

У эміграцыі

У 1906 годзе М. А. Сямашка эміграваў у Швейцарыю, жыў у Жэневе, дзе сустрэўся з У. І. Леніным. У жніўні 1907 года ў якасці дэлегата ад жэнеўскай бальшавіцкай арганізацыі прымаў удзел у Штутгарцкімі кангрэсе Другога Інтэрнацыянала. У 1908 гозе разам з бальшавісцкім цэнтрам пераехаў у Парыж, дзе (да 1910 года) працаваў сакратаром Замежнага бюро ЦК РСДРП, прымаў удзел у рабоце Партыйнай школы ў горадзе Ланжумо (1911). У 1912 годзе выступаў з дакладам на 6-й (Пражскай) Усерасійскай канферэнцыі РСДРП. З пачаткам Балканских войнаў 1912—1913 гадоў М. А. Сямашка выехаў у Сербію па запрашэнні Міжнароднага камітэта Чырвонага Крыжа, працаваў галоўным урачом шпіталя ў горадзе Парачын. У пачатку Першай сусветнай вайны быў інтэрніраваны ў час акупацыі Сербіі балгарскімі войскамі, атрымаў дазвол ад Міністэрства аховы здароўя Балгарыі займацца медыцынскай практыкай.

Кастрычніцкая рэвалюцыя і савецкі перыяд

Пасля Лютаўскай рэвалюцыі М. А. Сямашка вярнуўся ў Расію. У верасні 1917 года быў абраны старшынёй Пятніцкая раённай ўправы Масквы (ад фракцыі бальшавікоў). Прымаў удзел у падрыхтоўцы Кастрычніцкага ўзброенага паўстання ў Маскве, арганізаваў медыцынскую дапамогу ўдзельнікам паўстання. Пасля рэвалюцыі працаваў загадчыкам медыка-санітарнага аддзялення Массавета, з 11 ліпеня 1918 года да 25 студзеня 1930 года займаў пасаду Народнага камісара аховы здароўя РСФСР. Адначасова ў 1922—1949 гадах загагадчык кафедры сацыяльнай гігіены 1-га МДУ (з 1930 года — 1-ы Маскоўскі медыцынскі інстытут). У 1923—1926 гадах займаў пасаду старшыні Дзіцячай камісіі пры Прэзідыуме ЦВК. Галоўны рэдактар першага выдання «Вялікай медыцынскай энцыклапедыі» (1928—1936). Прымаў удзел у стварэнні Акадэміі медыцынскіх навук СССР (1944), быў членам яе прэзідыума. З 1945 года займаў пасаду дырэктара Інстытута школьнай гігіены Акадэміі педагагічных навук РСФСР, з 1947 года — дырэктара Інстытута арганізацыі аховы здароўя і гісторыі медыцыны Акадэміі медыцынскіх наук СССР.

Паштовая марка СССР, 1964

Навуковая і грамадская дзейнасць

М. А. Сямашку належаць працы ў галіне сацыяльнай гігіены, грамадскага хачавання, арганізацыі сістэмы аховы здароўя. Пад яго кіраўніцтвам праводзіліся мерапрыемствы па барацьбе з эпідэміямі, створана сістэма аховы мацярынства і дзяцінства. Аўтар праектаў найважнейшых дэкрэтаў ЦВК у галіне аховы здароўя, ініцыятар стварэння сеткі дзіцячых і жаночых кансультацый, туберокулёзных і венерычных дыспансераў, дыспансераў па барацьбе з прафесійнымі захворваннямі. Ініцыятьар стварэння Цэнтральнай медыцынскай бібліятэкі (1918), Дома вучоных (1922) у Маскве. З 1923 года займаў пасаду старшыні Вышэйшага савета па справах фізічнай культуры і спорту, у 1940—1949 гадах — старшыні Усесаюзнага гігіенічнага таварыства. Дэлегат X, XII—XVI з’ездаў УКП(б).

Узнагароды

• Ордэн Леніна (1944)
• Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга
• Медалі і граматы

Памяць

У гонар М. А. Сямашкі названы шэраг медыцынскіх устаноў і арганізацый, вуліц у розных гарадах, астэроід (4811) Сямашка. У 1964 годзе Пошта СССР выпусціла пашовую марку ў гонар М. А. Сямашкі.

Літаратура

• Сяма́шка Мікалай Аляксандравіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 343. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Сема́шко Николай Александрович / Петров Б. Д. // Т. 23. Сафлор — Соан. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — С. 224. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
• Хабриев Р. У., Егорышева И. В., Шерстнева Е. В. Николай Александрович Семашко — первый народный комиссар здравоохранения России // Проблемы социальной гигиены, здравоохранения и истории медицины, 2018, 26(3), с. 164—168.{ref-ru}}

Спасылкі

• Николай Александрович Семашко. Врач и революционер (руск.) // Сайт Курскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта
• К дню рождения Н. А. Семашко (руск.) // Сайт НДІ арганізацыі аховы здароўя і медыцынскага менеджменту