Пералеска высакародная

Пералеска высакародная
Агульны выгляд расліны, Беларусь
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Казяльцовакветныя Сямейства:  Казяльцовыя Падсямейства:  Казяльцовыя Трыба:  Anemoneae Род:  Пералеска Від:  Пералеска высакародная
Міжнародная навуковая назва
Hepatica nobilis Mill. (1771)
Сінонімы
Anemone hepatica L. Hepatica triloba Gilib.
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   18779 NCBI   168011 EOL   595117 GRIN   t:402595 IPNI   30369029-2 TPL   tro-27100409

Пералеска высакародная (Hepatica nobilis) — травяністая зімнезялёная расліна; від роду пералеска (Hepatica) сямейства казяльцовыя (Ranunculaceae).

Назва

Пралеска звычайная, падснежнік, пралешка, пржаляшчка.

Біялагічнае апісанне

Батанічная ілюстрацыя з кнігі О. В. Тамэ «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885

Кветкі

Пералеска высакародная — шматгадовая травяністая расліна, дасягае ў вышыню 5-15 см.

Карэнішча цёмна-карычневае, нясе на верхавіне даўгавата-яйкападобныя, бураватыя лускавінкі.

Сцёблы ў выглядзе стрэлак, размешчаных у пазухах леташняга лісця або лускавінак, стромкія, часцей за некалькі выгнутыя, апушаныя тонкімі, прылеглымі або большай часткай прамымі адтапыранымі валасінкамі, большай часткай чырванаватыя або карычневыя.

Лісце — прыкаранёвае, шматлікае, скурыстае, зімуе, размешчана на доўгіх хвосціках, у абрысе пупышкападобнае або шырока-трохкутнае, ля аснавання сэрцападобнае, да сярэдзіны трохнадрэзанае, з шырокаяйцападобнымі, тупымі або завостранымі лопасцямі, з верхняга боку цёмна-зялёнае, з ніжняй — мае фіялетавае адценне, у маладым стане апранутае, як і хвосцікі, густымі, мяккімі, шаўкавістымі валасінкамі, на хвосціках адтапыранымі, пазней лісты страчваюць сваё апушэнне, пачынаюць развівацца вясной толькі пасля цвіцення расліны.

Лісткі покрыва ў ліку трох, да 1 см даўжынёй, сядзячыя, яйцападобныя, тупаватыя або тупыя, цэльнакрайнія, рассеяна або даволі густа прыціснута-воласістыя, прысунуты амаль ушчыльную да аснавання кветкі і падобныя на чашалісцікі. Кветкі — адзінкавыя, стромкія, 12-20 мм у дыяметры. Калякветнік складаецца з 6-7 лісточкаў, вузкаяйкападобных, на канцы закругленых, сінявата-ліловых (звонку больш бледна афарбаваных), радзей белых або ружовых, з абодвух бакоў голых, ападаючых. Тычынкі шматлікія, з белымі або ружаватымі тычынкавымі ніткамі і амаль белымі пылавікамі з чырванаватым звязнікам. Завязь верхняя, лычыкі галоўчатыя. Цвіценне — красавік — май.

Формула кветкі: $\ast P_{6-10}\;A_{\infty }\;G_{\infty }$.

Плод — даўгаватая, валасістая сямянка, размешчаная на патоўшчаным выпуклым кветаложы.

Арэал і экалогія

Від апісаны з Заходняй Еўропы. Паўночная Еўропа: Данія, Фінляндыя, Нарвегія, Швецыя; Цэнтральная Еўропа: Аўстрыя, Чэхаславакія, Германія, Польшча, Швейцарыя; Паўднёвая Еўропа: Албанія, Балгарыя, Югаславія, Італія, Румынія, Францыя (у тым ліку Корсіка), Іспанія; тэрыторыя былога СССР: Беларусь, Еўрапейская частка Расіі, Украіна, Прымор'е; Азія: Кітай, Японія (Хансю), Карэя.

Расце па лісцяных лясах, хмызняках, радзей адкрытых лугавых месцах. Ценелюбівая расліна. Цвіце ў красавіку — маі.

Злева направа: агульны выгляд, лісце, кветка, плод, у лесе

Значэнне і выкарыстанне

Раней расліна лічылася лекавай, ужывалася як звязальны сродак.

Ужывалася таксама ў якасці сурагату чаю.

Разводзіцца ў садках як дэкаратыўная расліна. Зацвітае рана і мае працяглы перыяд цвіцення. Прыдатная для дэкарыравання зацененых месцаў пад дрэвамі.

Медыцынскае прымяненне

У народнай медыцыне выкарыстоўваюць лісце пералескі, якое здаўна рэкамендавалася пры хваробах печані, пры рэўматызме, як кроваачышчальны і мачагонны сродак. Лісце ўтрымлівае глюказід протаанеманін, анемолавы алей, дубільныя і цукрыстыя рэчывы, камфару, сапаніны. Кветкі ўжываюць пры жаўтусе, ад залатухі, кашлю, ліхаманкі, галаўнога болю, вонкава — для прамывання вачэй і пры хваробах скуры. У гамеапатыі выкарыстоўваюць пры хранічных бранхітах. У ветэрынарыі свежыя расліны даюць скаціне ад сібірскай язвы.

Свежая расліна атрутная.

Літаратура

• Карписонова P. А. Итоги интродукции видов рода Hepatica // Интродукция и приёмы культуры цветочно-декоративных растений / Ред. акад. Н. В. Цицин. — М.: Наука, 1977.
• Юзепчук С. В. Род 527. Печёночница — Hepatica // Флора СССР. В 30-ти томах / Главный редактор акад. В. Л. Комаров; Редактор тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1937. — Т. VII. — С. 283—284. — 792 + XXVI с. — 5 200 экз.
• Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 596. Hepatica nobilis Mill. — Печёночница благородная // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во научных изданий КМК, Ин-т технологических исследований, 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 211. — ISBN 9-87317-128-9.
• Єлін Ю. Я., Зерова М. Я., Лушпа В. І., Шабарова С. І. Дари лісів.. — Київ, 1979. — 440 с.
• Нечитайло В. А., Кучерява Л. Ф. Ботаніка. Вищі рослини.. — Київ, 2001. — С. 219. — 432 с. — 500 экз. — ISBN 966-7459-80-2.
• В. И. Чопик, Л. Г. Дудченко, А. М. Краснова; «Дикорастущие полезные растения Украины» Справочник; Киев, Навукова думка, 1983. (руск.)

Спасылкі

• Печёночница (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі(Праверана 8 красавіка 2012)
• Печёночница в Энциклопедии декоративных садовых растений (Праверана 12 мая 2009)
• Печёночница благородная — Hepatica nobilis Mill. (Hepatica triloba Gilib.) (Праверана 12 мая 2009)