Рычард Хендэрсан

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Хендэрсан.
Рычард Хендэрсан
англ.: Richard Henderson
Дата нараджэння 19 ліпеня 1945(1945-07-19)[1][2][…] (78 гадоў)
Месца нараджэння
Грамадзянства
Род дзейнасці малекулярны біёлаг, біяхімік, хімік
Навуковая сфера малекулярная біялогія
Месца працы
Навуковая ступень доктар філасофіі
Альма-матар
Член у
Узнагароды
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Рычард Хендэрсан (англ.: Richard Henderson; нар. 19 ліпеня 1945, Эдзінбург, Шатландыя) — шатландскі малекулярны біёлаг і біяфізік і піянер у галіне электроннай мікраскапіі біялагічных малекул. Хендэрсан падзяліў Нобелеўскую прэмію па хіміі ў 2017 годзе з Жакам Дзюбашэ і Ёахімам Франкам[3].

Адукацыя[правіць | правіць зыходнік]

Хендэрсан атрымаў адукацыю ў пачатковай школе Ньюкаслтана, сярэдняй школе Хавік і сярэдняй школе Борамюра. Ён працягваў вывучаць фізіку ў Эдынбургскім універсітэце, атрымаўшы ступень бакалаўра фізікі з адзнакай 1-га класа ў 1966 годзе. Затым ён пачаў навучанне ў аспірантуры ў каледжы Корпус-Крысці ў Кембрыджы і атрымаў ступень доктара навук у Кембрыджскім універсітэце ў 1969 годзе.

Кар’ера і даследаванні[правіць | правіць зыходнік]

Хендэрсан працаваў над структурай і механізмам хіматрыпсіна для сваёй доктарскай ступені пад кіраўніцтвам Дэвіда Мервіна Блоў у Лабараторыі малекулярнай біялогіі Савета медыцынскіх даследаванняў[4]. Яго цікавасць да мембранных бялкоў прывяла да таго, што ён працаваў над вольтанакіраванымі натрыевымі каналамі ў якасці аспіранта ў Ельскім універсітэце. Вярнуўшыся ў лабараторыю малекулярнай біялогіі Савета медыцынскіх даследаванняў ў 1975 годзе, Хендэрсан працаваў з Найджэлам Анвінам над вывучэннем структуры мембраннага бялку бактэрыярадапсіна з дапамогай электроннай мікраскапіі. Асноўная праца ў Nature Хендэрсана і Анвіна (1975)[5] заснавала структурную мадэль з нізкім раздзяленнем для бактэрыярадапсін, якая паказвае, што бялок складаецца з сямі трансмембранных спіраляў. Гэтая праца была важная па шэрагу прычын, не апошняй з якіх было тое, што яна паказала, што мембранныя бялкі маюць добра акрэсленыя структуры і што могуць узнікаць трансмембранныя альфа-спіралі. Пасля 1975 года Хендэрсан працягваў працу над структурай бактэрыярадапсіна без Анвіна. У 1990 годзе Хендэрсан апублікаваў атамную мадэль бактэрыярадапсіна з дапамогай электроннай крышталаграфіі ў Journal of Molecular Biology[6]. Гэтая мадэль была другой у гісторыі атамнай мадэллю мембраннага бялку. Метады, распрацаваныя Хендэрсанам для электроннай крышталаграфіі, выкарыстоўваюцца да гэтага часу.

Разам з Крысам Тэйтам Хендэрсан дапамог распрацаваць канфармацыйную тэрмастабілізацыю: метад, які дазваляе зрабіць любы бялок больш стабільным, захоўваючы пры гэтым абраную цікавую канфармацыю[7].  Гэты метад быў вырашальным для крышталізацыі і вырашэння структур некалькіх рэцэптараў, спалучаных з G бялком (GPCR)[8]. З дапамогай дабрачыннай арганізацыі LifeArc, Хендэрсан і Тэйт заснавалі старт-ап кампанію пры Савеце медыцынскіх даследаванняў, Heptares Therapeutics Ltd (HTL) у 2007 годзе. HTL працягвае распрацоўваць новыя лекі, накіраваныя на важныя з медыцынскай пункту гледжання GPCR, звязаныя з шырокім спектрам захворванняў чалавека[4].

У апошнія некалькі гадоў Хендэрсан вярнуўся да практычных даследаванняў, прысвечаных электроннай мікраскапіі адной часціцы. Будучы адным з першых прыхільнікаў ідэі, што электронная мікраскапія адной часціцы здольная вызначаць мадэлі атамнага раздзялення бялкоў, тлумачыцца ў артыкуле 1995 года ў Quarterly Reviews of Biophysics. Хендэрсан імкнецца атрымаць магчымасць рэгулярна атрымліваць атамныя структуры без крышталяў. Ён зрабіў значны ўклад у шматлікія падыходы, якія выкарыстоўваюцца ў электроннай мікраскапіі адной часціцы, у тым ліку ініцыятар у распрацоўцы прамых дэтэктараў электронаў, якія дазволілі крыяэлектроннай мікраскапіі адной часціцы дасягнуць сваіх мэтаў[9].

Вучні[правіць | правіць зыходнік]

Нягледзячы на тое, што Хендэрсан звычайна працаваў самастойна, ён падрыхтаваў шэраг навукоўцаў, якія пайшлі на самастойную даследчую кар’еру. Сюды уваходзяць:

  • Дэвід Агард, з 1983 года ў UCSF
  • Пер Булау, з 1994 года ў Шэфілдскім універсітэце
  • Нікалаус Грыгор’еў, з 2013 года ў даследчым кампусе HHMI Janelia
  • Рэйнхард Грысшамер, з 2017 года ў Нацыянальным інстытуце рака
  • Эдмунд Кунджы, з 2000 года ў аддзеле мітахандрыяльнай біялогіі Савета медыцынскіх даследаванняў, Кембрыджскі ўніверсітэт
  • Пітэр Разенталь, з 2015 года ў Інстытуце Фрэнсіса Крыка
  • Джон Рубінштэйн, з 2006 года ў бальніцы для хворых дзяцей, Таронта [10]
  • Гебхард Шэртлер, з 2010 года ў Інстытуце Паўля Шэрэра, Швейцарская вышэйшая тэхнічная школа Цюрыха
  • Крыстафер Тэйт, з 1992 года ў Лабараторыі малекулярнай біялогіі Савета медыцынскіх даследаванняў
  • Вінцэнц Унгер, з 2010 года ў Паўночна-Заходнім універсітэце

Іншыя пасады[правіць | правіць зыходнік]

Хендэрсан працаваў у Лабараторыі малекулярнай біялогіі Савета медыцынскіх даследаванняў (MRC LMB) у Кембрыджы з 1973 года і быў яе дырэктарам з 1996 па 2006 год[11]. Вясной 1993 года ён таксама быў запрошаным прафесарам Інстытута Мілера Каліфарнійскага ўніверсітэта ў Берклі[12]. У цяперашні час  ментар па настаўніцкай схеме Акадэміі медыцынскіх навук[4]. За межамі акадэмічных колаў ён пералічвае свае інтарэсы, як хадзіць па горах у Шатландыі, катацца на байдарках і піць добрае віно[4].

Узнагароды[правіць | правіць зыходнік]

  • 1978 — Прэмія Уільяма Бэйта Хардзі[13]
  • 1983 — Член Каралеўскага таварыства (FRS)
  • 1984 — Медаль сэра Ханса Крэбса Федэрацыі еўрапейскіх біяхімічных таварыстваў
  • 1998 — Замежны супрацоўнік Нацыянальнай акадэміі навук ЗША
  • 1981 — Прэмія Эрнста-Рускага за электронную мікраскапію 
  • 1991 — Прэмія Льюіса С. Разенсціля
  • 1993 — Прэмія Луі-Жантэ па медыцыне
  • 1998 — Член-заснавальнік Акадэміі медыцынскіх навук (FMedSci) [4]
  • 1999 — Прэміяй Грэгары Амінава (разам з Найджэлам Анвінам)
  • 2003 — Ганаровы супрацоўнік каледжа Корпус-Крысці, Кембрыдж
  • 2003 — Ганаровы член Брытанскага біяфізічнага таварыства
  • 2005 — Прэмія і член Таварыства мікраскапіі Амерыкі
  • 2008 — Ганаровы доктар навук Эдынбургскага ўніверсітэта
  • 2016 — Медаль Коплі Каралеўскага таварыства[14]
  • 2016 — Прэмія Аляксандра Холандэра ў галіне біяфізікі
  • 2017 — Прэміяй Уайлі[15]
  • 2017 — Ганаровы член Каралеўскага хімічнага таварыства (HonFRSC)
  • 2017 — Нобелеўская прэміяй па хіміі разам з Жакам Дзюбашэ і Ёахімам Франкам «за развіццё крыяэлектроннай мікраскапіі высокай разрознасці для вызначэння структуры біямалекул у растворы»[16][17]
  • 2018 — Член Ордэна Пашаны ў гонар дня нараджэння Каралевы за заслугі ў электроннай мікраскапіі біялагічных малекул
  • 2018 — Каралеўскі медаль Каралеўскага таварыства Эдынбурга
  • 2019 — Дыплом ганаровага доктара навук Універсітэта Лідса

Інтэрв’ю[правіць | правіць зыходнік]

Ён даў інтэрв’ю Джыму Аль-Халілі для The Life Scientific, упершыню транслявалася на BBC Radio 4 у лютым 2018 года[18].

Зноскі

  1. ↑ Richard Henderson British biologist // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. ↑ Henderson, Richard // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ The Scientists' Channel. Richard Henderson, CH, FRS, FMedSci, HonFRSC (англ.). thescientistschannel.com.
  4. ↑ а б в г д Dr Richard Henderson FRS FMedSci Fellow Profile, Academy of Medical Sciences
  5. ↑ Henderson, R. (1975). "Three-Dimensional Model of Purple Membrane Obtained by Electron Microscopy". Nature. 257 (5521): 28–32. Bibcode:1975Natur.257...28H. doi:10.1038/257028a0. PMID 1161000.
  6. ↑ Henderson, R (1990). "Model for the structure of bacteriorhodopsin based on high-resolution electron cryo-microscopy". Journal of Molecular Biology. 213 (4): 899–929. doi:10.1016/S0022-2836(05)80271-2. PMID 2359127.
  7. ↑ Chris Tate.
  8. ↑ "Structure of a beta1-adrenergic G-protein-coupled receptor". {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка)
  9. ↑ Richard Henderson, CH, FRS, FMedSci, HonFRSC.The Scientists' Channel. «Richard Henderson, CH, FRS, FMedSci, HonFRSC». thescientistschannel.com. Retrieved 11 February 2021.
  10. ↑ John L. Rubinstein - Biochemistry - University of Toronto.
  11. ↑ Curriculum Vitae.
  12. ↑ "2 scientists with ties to UC Berkeley win 2017 Nobel Prize in Chemistry".
  13. ↑ Curriculum Vitae. www2.mrc-lmb.cam.ac.uk.«Curriculum Vitae». www2.mrc-lmb.cam.ac.uk.
  14. ↑ Richard Henderson FRS protein imaging pioneer wins Royal Society’s prestigious Copley Medal | Royal Society. royalsociety.org.
  15. ↑ Wiley Prize.
  16. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2017.
  17. ↑ "Nobel Prize in Chemistry Awarded for Cryo-Electron Microscopy". The New York Times.
  18. ↑ Richard Henderson zooms in on the molecules of life. BBC.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Рычард_Хендэрсан&oldid=3976125"