Тамара Нікандраўна Кулакоўская

Тамара Нікандраўна Кулакоўская
Дата нараджэння	17 лютага 1919(1919-02-17)
Месца нараджэння	Полацк, Полацкі павет, Віцебская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	15 лістапада 1986(1986-11-15) (67 гадоў)
Месца смерці	Мінск, БССР, СССР
Месца пахавання	Паўночныя могілкі
Грамадзянства	СССР
Род дзейнасці	дацэнт
Навуковая сфера	аграхімія, глебазнаўства
Месца працы	Беларускі навукова-даследчы інстытут глебазнаўства
Навуковая ступень	доктар сельскагаспадарчых навук
Навуковае званне	акадэмік УАСГНІЛ, член-карэспандэнт АН БССР, прафесар
Альма-матар	Маскоўская сельскагаспадарчая акадэмія імя К. А. Ціміразева
Вядомыя вучні	Іосіф Міхайлавіч Багдзевіч
Партыя	КПСС
Узнагароды	Медаль «У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна»

Тамара Нікандраўна Кулакоўская (17 лютага 1919, Полацк, Віцебская вобласць — 15 лістапада 1986) — беларускі вучоны ў галіне аграхіміі і глебазнаўства. Член-карэспандэнт АН БССР (1969), акадэмік УАСГНІЛ (1975), доктар сельскагаспадарчых навук (1965), прафесар (1974). Заслужаны дзеяч навукі БССР (1974). Герой Сацыялістычнай Працы (1979). Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР (1976).

Біяграфія

У 1936 г. паступіла на факультэт глебазнаўства і аграхіміі Маскоўскай ордэна У. І. Леніна сельскагаспадарчай акадэміі імя К. А. Ціміразева, дзе вучылася ў вядомых прафесараў — І. А. Каблукова, Н. Я. Дзям’янава, П. М. Жукоўскага, Д. Я. Пранішнікава, В. Р. Вільямса. Пасля заканчэння акадэміі ў 1941—1944 гг. працавала ў аграхімічнай лабараторыі, затым у аддзеле земляробства Чалябінскай дзяржаўнай селекцыйнай станцыі. У 1945 г. паступіла ў завочную аспірантуру Усесаюзнага навукова-даследчага інстытута каўчуканосаў, дзе працавала над тэмай «Роля папярэднікаў кок-сагызу ў травяных севазваротах лесастэпавай зоны». У 1950 г. прысвоена ступень кандыдата сельскагаспадарчых навук.

З 1949 працавала ў Беларускім навукова-даследчым інстытуце меліярацыі і воднай гаспадаркі АН БССР. У гэты перыяд ёю праведзены даследаванні па праблемах жыўлення раслін і ўжывання ўгнаенняў на тарфяна-балотных глебах.

У 1958 перайшла ў Беларускі навукова-даследчы інстытут глебазнаўства, дзе на працягу дзесяці гадоў праводзіла даследаванні па ацэнцы ўплыву аграхімічных уласцівасцяў глебаў і ўгнаенняў на прадукцыйнасць сельскагаспадарчых культур. Гэтыя даследаванні дазволілі Т. Н. Кулакоўскай зрабіць важныя тэарэтычныя высновы і ўзбагаціць аграхімічную навуку ў галіне пазнання ўзаемасувязі паміж біялагічнымі патрабаваннямі раслін і знешнімі ўмовамі іх росту і развіцця, далі магчымасць выявіць вядучыя фактары глебавага асяроддзя, якія істотна ўплываюць на жыўленне раслін, і даць іх колькасную ацэнку. Вынікі працы гэтага перыяду прадстаўлены ў доктарскай дысертацыі «Аграхімічныя ўласцівасці глеб БССР, іх значэнне ў прадукцыйнасці сельскагаспадарчых культур і рацыянальным прымяненні ўгнаенняў», якую Т. Н. Кулакоўская абараніла ў 1965 г.

У 1969 г. абрана членам-карэспандэнтам АН БССР і прызначана дырэктарам Беларускага навукова-даследчага інстытута глебазнаўства і аграхіміі. Пад кіраўніцтвам Т. Н. Кулакоўскай і пры яе непасрэдным удзеле калектывам інстытута былі праведзены працы па вывучэнні глебавага покрыва рэспублікі, распрацоўка прыёмаў рацыянальнага выкарыстання угнаенняў і абагульнены ў манаграфіі «Глебы Беларускай ССР». За цыкл работ па вывучэнні глебаў Беларускай ССР, апублікаваных ў 1968—1974 гг., калектыў супрацоўнікаў інстытута быў удастоены Дзяржаўнай прэміі БССР.

У 1975 г. Т. Н. Кулакоўская абрана акадэмікам Усесаюзнай акадэміі сельскагаспадарчых навук імя. У. І. Леніна. За сукупнасць работ у галіне аграхімічных даследаванняў у 1977 г. ёй прысуджана прэмія Д. Н. Пранішнікава. У 1980 Т. Н. Кулакоўская была абрана акадэмікам-сакратаром Заходняга аддзялення УАСГНІЛ і ўзначальвала яго да апошніх дзён жыцця.

Навуковы і практычны ўклад

Распрацаваны метады прагнозу ўрадлівасці глебаў і ўраджаяў сельскагаспадарчых культур, ацэнкі эфектыўнасці мінеральных угнаенняў і комплекснай ацэнкі стану ўрадлівасці глеб. Даследавана дынаміка балансу пажыўных рэчываў у земляробстве рэспублікі; распрацаваны шэраг мадэляў — запатрабаванасці ва ўгнаеннях па палях і гаспадарках, размеркавання угнаенняў, эфектыўнасці іх дзеяння з улікам умоў надвор’я.

Аўтар больш за 340 навуковых прац, у тым ліку 67 манаграфій і зборнікаў, выдадзеных пад яе рэдакцыяй.

Стварыла вялікую навуковую школу. Пад яе кіраўніцтвам паспяхова абаранілі кандыдацкія дысертацыі 30 чалавек, у іх ліку акадэмік НАН Беларусі І. М. Багдзевіч.

Праводзіла вялікую працу па каардынацыі навуковых даследаванняў, выкананні комплексных распрацовак рознымі навуковымі ўстановамі. Пад яе кіраўнацтвам распрацоўваліся новыя напрамкі даследаванняў, праводзілася падрыхтоўка і публікацыя вынікаў комплексных распрацовак.

Развіла новы кірунак аграхімічнай навукі — аптымізацыю комплексу аграхімічных уласцівасцяў глебаў і кіраванне працэсамі фарміравання урадлівасці з мэтай стварэння глеб, здольных забяспечыць стабільна высокія ўраджаі пры добрай якасці прадукцыі. Гэты напрамак знайшоў практычнае адлюстраванне ў дзяржаўных праграмах павышэння ўрадлівасці глеб Беларусі на 1976—1980 гг. і 1981—1985 гг., падрыхтаваныя пад кіраўніцтвам Т. Н. Кулакоўскай. Упершыню ў рэспубліцы глебапаляпшальным работам атрымалася надаць сістэмны, планава-кіраваны характар.

Узнагароды

Узнагароджана ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга (1966), Ордэнам Кастрычніцкай Рэвалюцыі (1971), Ордэнам Леніна (1979), медалямі.

Асноўныя працы

1. Агрохимические свойства почв и их значение в использовании удобрений. Мн.: Урожай, 1965.
2. Применение удобрений. Мн.: Урожай, 1970.
3. Почвы Белорусской ССР. Мн., 1968—1974 (рэд.).
4. Почвенно-агрохимические основы получения высоких урожаев. Мн.: Урожай, 1978.
5. Оптимизация агрохимической системы почвенного питания растений. М.: Агропромиздат, 1990.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — С. 571. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8).
• Круглоўская Тамара Нікандраўна // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 407. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
• Г. Круглов, Чтобы щедрой была земля Архівавана 11 сакавіка 2016.// Труд, талант, доблесть.: В 2-х ч. Ч. 1/[Сост. Е. Э. Павлюць, Б. И. Сушкевич, В. В. Шарпи-ло].— Мн.: Беларусь, 1981.— 414 с., ил., стр. 384—391

Спасылкі

• Член-карэспандэнт Кулакоўская Тамара Нікандраўна
• Тамара Никандровна Кулаковская (к 90-летию со дня рождения) // Весці Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Серыя аграрных навук. — 2009. — № 1. — С. 114—115 Архівавана 21 кастрычніка 2013.
• Тамара Нікандраўна Кулакоўская ў базе даных «История белорусской науки в лицах» Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі (руск.)