Аўген Калубовіч

Аўген Калубовіч
Прэм'ер-міністр Беларускай Народнай Рэспублікі сакавік 1946 — чэрвень 1948
Папярэднік	Аляксандр Іванавіч Цвікевіч
Пераемнік	пасада скасавана
Нараджэнне	5 сакавіка 1910(1910-03-05) Ціхінічы, Рагачоўскі павет, Магілёўская губерня, Расійская імперыя
Смерць	25 мая 1987(1987-05-25) (77 гадоў) Кліўленд, акруга Каяхога[d], Агая, ЗША
Месца пахавання	могілкі Рыверсайд[d]
Жонка	Аляксандра Саковіч
Нацыянальнасць	беларус
Грамадзянства	Расійская імперыя БНР СССР Трэці рэйх ФРГ ЗША
Член у	Беларуская рада даверу Беларуская цэнтральная рада Беларускі нацыянальны камітэт, Рэгенсбург
Адукацыя	БДПУ
Дзейнасць	пісьменнік, гісторык, палітык, настаўнік
Навуковая дзейнасць
Навуковая сфера	гісторыя Беларусі гісторыя ХХ стагоддзя
Месца працы	Беларуская гімназія імя Янкі Купалы
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аўген Тодаравіч Калубовіч (Псеўданімы і крыптанім: А. Верасень; Аўген Каханоўскі; А. Ясенскі; А. К.; 5 сакавіка 1910, мяст. Ціхінічы, Рагачоўскі павет, Магілёўская губерня, цяпер Рагачоўскі раён, Гомельская вобласць — 25 мая 1987, Кліўленд, ЗША) — беларускі пісьменнік, гісторык, грамадскі і палітычны дзеяч, настаўнік. Беларускі калабарант з нацыстамі ў часы Другой сусветнай вайны.

Біяграфія

Нарадзіўся ў мястэчку Ціхінічы Рагачоўскага павета, бацька быў службоўцам. Меў брата і тры сястры. Скончыў пачатковую школу ў сваім мястэчку, сямігодку ў Рэчыцы, а ў 1930 годзе педтэхнікум у сяле Бабчын Хойніцкага раёна. Арыштаваны 30 мая 1930 г. за прыналежнасць да тайнай беларускай нацыяналістычнай арганізацыі альтруістаў. Прыгавораны да 3 гадоў канцлагераў. Пакаранне адбываў у Вішарскіх лагерах, Дальлагу, Бамлагу. У Беларусь вярнуўся ў 1933 г. Настаўнічаў у Хойніцкім раёне; быў звольнены, адноўлены на рабоце з дапамогай А. Чарвякова. У 1934—1935 гг. выкладаў беларускую мову і літаратуру ў Мінску. У 1939 г. скончыў Мінскі педагагічны інстытут, працаваў кансультантам-метадыстам Наркамасветы БССР. З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны мабілізаваны ў армію; трапіў пад Масквой у акружэнне; вярнуўся ў Мінск.

Супрацоўнічаў з нямецкімі ўладамі; уваходзіў у склад Беларускай рады даверу (1943), Беларускай Цэнтральнай Рады (1943-44), дзе кіраваў Аддзелам прапаганды, прэсы і культуры. Удзельнік 2-га Усебеларускага кангрэса, на якім выступіў з асноўным дакладам «Аб канчальным разрыве Беларусі з Масквой і аб уневажненні маскоўскага голасу ў беларускіх справах». Па выніках даклада была прынята рэзалюцыя, якая ў завуаляванай форме абвяшчала незалежнасць Беларусі.

З 1944 у Германіі. З 1945 у заходняй зоне акупацыі Германіі; выкладаў у Беларускай гімназіі імя Я. Купалы, удзельнічаў у арганізацыі і працы Беларускага нацыянальнага камітэта ў Рэгенсбургу. Пасля аднаўлення ў снежні 1947 года Рады БНР увайшоў у яе склад. Быў прэм’ер-міністрам Урада БНР.

З 1950 у ЗША. Спачатку жыў у Нью-Ёрку. Ажаніўся з Інай Рытар і пераехаў з ёй у Кліўленд, дзе была заснавана беларуская калонія. Выдаваў «Бюлетэнь» Злучанага беларускага камітэта ў Кліўлендзе. У 1953 г. арганізаваў выданне бюлетэня «Абежнік Цэнтральнага Камітэту Аб’яднання беларускіх нацыянал-дэмакратаў».

Аўтар успамінаў пра палітычныя рэпрэсіі 1930-х гг. у Беларусі. Укладальнік, рэдактар і адзін з аўтараў зборніка «Янка Купала і Якуб Колас. 1882—1982: Вянок успамінаў пра іх» (1982). Даследаваў гісторыю Беларусі XX ст. Аўтар прац «Мова ў гісторыі беларускага пісьменства», «Айцы БССР і іхны лёс», успамінаў «На крыжавой дарозе».

Пахаваны на могілках Рыверсайд у Кліўлендзе, штат Агая.

Бібліяграфія

• A short report of the Cleveland Chapter of the Byelorussian American Association for the period from February 15, 1953 to February 15, 1954 / Auhen Kachanouski. — Clevelnd: BAZA, 1954. — 3 p.
• «Айцы» БССР і іх лёс = «Fathers» of the B.S.S.R. and their fate / Аўген Калубовіч. — Клыўленд, 1985. — 72 с.
• Акт 25 сакавіка і адраджэнне Нацыянальнай Беларускай Культуры. — Беласток: Выдавецтва імя У. Ігнатоўскага, 1988. — 16 с.
• [Беларуская Народная Рэспубліка]. Сучасныя праблемы беларускае вонкавае палітыкі. — [Нью Ёрк], 1952. — 17 с.
• Выпіскі з крывіцкае літаратуры. Падручнік для сярэдніх школаў. Сшыток 1: Вусная народная творчасьць / Укл. А. Калубовіч. — Рэгенсбург, 1946. — 42 с.
• Крокі гісторыі: Даследаванні, артыкулы, успаміны / Біягр. нарыс і спіс публ. І. Каханоўскай. — Беласток — Мн. — Вільня: ГаМакс, 1993. — 285 с. — ISBN 5-340-01437-1
• На крыжовай дарозе = On the Way of the Cross: успаміны / Аўген Калубовіч; Уступ Dr. Roger Horoshko. — Клыўленд: выдадзена коштам аўтара, 1986. — 252 с.
• На крыжовай дарозе: Творы з эміграцыі / Аўген Калубовіч; Уклад. і прадм. Я. Лецкі. — Мн.: ВЦ «Бацькаўшчына», 1994. — 318 с.
• Паэтычная стылістыка: Падручнік для сярэдніх школаў / А. Верасень. — [Міхельсдорф]: «Крыніца», 1947. — 4 сшыткі
• Пясьняр свабоды й красы: (У 30-я ўгодкі сьмерці Максіма Багдановіча) / А. Верасень; Выданьне Беларускае гімназіі. — Баварыя: выдавецтва «Крыніца», 1947. — 35 с.
• Мова ў гісторыі беларускага пісьменства.
  • Ч. 1. Мюнхэн — Лёндан, 1974—1975. — 84 с.
  • Ч. 2. Клыўленд: Друкаваў Мікола Прускі, 1978. — 238 с.
• Янка Купала і Якуб Колас. 1882—1982: Вянок успамінаў пра іх / Укл. і рэд. А. Калубовіч. — ЗША, 1982. — 81 с.

Літаратура

• Другі Усебеларускі кангрэс / Пад рэд. праф. Р. Астроўскага. 1954.
• Каханоўская І. Сын верны Маці-Беларусі // Беларускі свет № 20. — Беласток, 1988. — 6 с.
• Калубович Н. Когда мы были молодыми… // Нёман. 1994, № 1.
• Ёрш С. Закон генаў. Калубовічы // Наша Ніва. 2003, 21 сак.
• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.
• Юрэвіч, Л. Шматгалосы эпісталярыум : гісторыя людзей і ідэй на эміграцыі ў ліставанні / Прадм. і рэд. Н. Гардзіенка. — Мінск: Кнігазбор, 2012. — 660 с. — (Бібліятэка Бацькаўшчыны ; кн. 20). — ISBN 978-985-7007-43-1.
• Сурмач Г. І. Калубо́віч Аўген (Яўген Тодаравіч) // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 359. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• Калубовіч (Каханоўскі) Аўген (Яўген) Тодаравіч на сайце анлайн-энцыклапедыі «Беларусь у асобах і падзеях»