Разьба па дрэве

Разьба́ па дрэ́ве — спосаб апрацоўкі драўніны з дапамогай спецыяльных інструментаў — нажа, разца, сякеры, свердла, пілы і інш.; від мастацкай разьбы. Выкарыстоўваецца пры вырабе прадметаў побыту, посуду, транспартных сродкаў, прылад працы, для упрыгожвання будынкаў, стварэння скульптур, мастацкіх вырабаў і інш.

Вядома са старажытнасці многім народам свету. Шырока вядомы гуцульская (Украіна), багародская разьба, абрамцава-кудрынская разьба (Расія), драўляная скульптура Літвы, Польшчы, народаў Афрыкі і інш.

Беларусь

Ананія. Двухбаковы абразок: Прамудрасць стварыла сабе храм; Святы. Каля 1517—1525 гг. Санкт-Пецярбург, Дзяржаўны Рускі музей.

На Беларусі пашырана контурная, выемчатая (пераважна трохгранна-выемчатая), рэльефная, скразная, аб'ёмная разьба па дрэве, сродкамі якой ствараюць скульптуру. Схематычна, умоўна трактаваныя драўляныя фігуркі чалавека і жывёл вядомы з часоў каменнага веку. У IX—XIII стст. геаметрычным («Бочкавым») арнаментам аздаблялі грабяні, лыжкі, чарпакі, прылады працы, зброю.

У XIV—XVI стст. нізкарэльефнай разьбой аздаблялі інтэр'еры культавых збудаванняў, палацаў, сядзіб, мэблю. Напрыклад, пінскім разьбяром Ананіем створаны двухбаковы абраз «Премудрость созда себе храм. Праздники» (1499—1525).

У XVII—XVIII стст. гэты від разьбы развіўся ў аб'ёмна-ажурную (гл. Беларуская рэзь). Тагачасная разьба характарызуецца цеснай сувяззю з архітэктурай, у ёй адбіліся пануючыя мастацкія стылі — рэнесанс, барока, ракако, з канца XVIII ст. — класіцызм. Разьбой упрыгожвалі іканастасы, алтары, амбоны, арганы, сцены палацаў і храмаў: іканастас Мікалаеўскай царквы ў Магілёве (1669—1672), алтары Будслаўскага касцёла бернардзінцаў, Воўпаўскага касцёла Іаана Хрысціцеля, Навамышскага Праабражэнскага касцёла, Порплішчанскай Спаса-Праабражэнскай царквы, створаныя ў XVII ст., а таксама алтары касцёла Гродзенскага кляштара езуітаў, Пінскага касцёла і кляштара францысканцаў XVIII ст. і інш.

• 
  Алтар Свята-Мікалаеўская царква ў Магілёве
• 
  Бакавы алтар касцёла Яна Хрысціцеля ў Воўпе
• 
  Алтары Праабражэнскага касцёла ў Новай Мышы
• 
  Інтэр'ер кафедральнага касцёла Святога Францішка Ксаверыя ў Гродне
• 
  Інтэр'ер кафедральнага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі ў Пінску

У народным побыце найбольшае пашырэнне мела трохгранна-выемчатая разьба геаметрычнага характару, якой аздаблялі прылады працы, напрыклад, Камянецкія прасніцы, хатняе начынне, посуд, транспартныя сродкі. З канца XIX ст. у народным драўляным дойлідстве пашырылася прапілоўка, якой аздаблялі ліштвы, карнізы, ганкі (гл. Разьба архітэктурная), а таксама мэблю. Разьба па дрэве займаюцца многія народныя майстры, прафесіянальныя і самадзейныя мастакі (М. Няхай, М. Свіранаў, М. Рышкевіч і інш.). Пашыраны ўсё яе віды. Асаблівую папулярнасць набыла драўляная скульптура (І. Супрунчык, А. Маголін, І. Лізура, А. Лавор, Ф. Максімаў, М. Тарасюк і інш.).

Утылітарна-дэкаратыўныя вырабы і сувеніры ў тэхніцы разьбы па дрэве выпускаюць многія прадпрыемствы мастацкай прамысловасці. У 1999 годзе праведзена 1-е Рэспубліканскае свята-конкурс разьбярства «Дрэва жыцця».

Літаратура

• Разьба па дрэве // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Разьба па дрэве