Аляксандр Сцяпанавіч Вечар

Аляксандр Сцяпанавіч Вечар
Аляксандр Сцяпанавіч Вечар
Дата нараджэння	12 (25) сакавіка 1905
Месца нараджэння	Машчыцы, Слуцкі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя;
Дата смерці	4 мая 1985 (80 гадоў)
Месца смерці	Мінск, БССР, СССР;
Месца пахавання	Усходнія могілкі;
Грамадзянства	БССР;
Род дзейнасці	навуковец, паэт
Навуковая сфера	біяхімія
Месца працы	Гарадоцкі тэхнікум механізацыі сельскай гаспадаркі; Беларускі навукова-даследчы інстытут харчовай прамысловасці[d]; Інстытут біялогіі АН БССР; Інстытут эксперыментальнай батанікі імя В. Ф. Купрэвіча НАН Беларусі; біялагічны факультэт БДУ;
Навуковая ступень	доктар біялагічных навук
Навуковае званне	акадэмік Акадэміі навук Беларускай ССР; прафесар;
Альма-матар	Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія (1929);
Партыя	КПСС;
Член у	Маладняк; Беларуская асацыяцыя пралетарскіх пісьменнікаў; Саюз беларускіх пісьменнікаў;
Узнагароды	;
	Творы ў Вікікрыніцах
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Алесь (Аляксандр Сцяпанавіч) Вечар (псеўданім: Алесь Раніца; 12 (25) сакавіка 1905, в. Машчыцы Слуцкага павета Мінскай губерні, цяпер Слуцкі раён, Мінская вобласць — 4 красавіка 1985, Мінск) — беларускі паэт, біёлаг, доктар біялагічных навук, прафесар, акадэмік АН БССР^[2]^[3].

Біяграфія

Нарадзіўся ў шматдзетнай сялянскай сям’і.Пачатковую адукацыю атрымаў у Слуцку^[4]. У 1923 паступіў у Слуцкі сельгастэхнікум. У 1925—1929 студэнт агранамічнага факультэта Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі (Горкі)^[2].

Быў адным з кіраўнікоў Горацкай філіі «Аршанскага Маладняка (частка «Маладняка»), у 1928—1930 узначальваў Менскую філію БелАПП^[4].

У 1930—1931 працаваў выкладчыкам у Гарадоцкім тэхнікуме механізацыі сельскай гаспадаркі^[2]. У 1931 паводле абвінавачання ў прыналежнасці да кулацкай сям'і выключаны з КП(б)Б^[4]. У пошуках працы выехаў за межы Беларусі. У 1932—1933 аграхімік Сочынскай заалагічнай даследчай станцыі^[4].

У 1933 вярнуўся ў Беларусь. Паводле сведчання С. Кандыбовіча, у 1933 быў арыштаваны, але неўзабаве вызвалены^[4].

Апошні прыжыццёвы здымак Платона Галавача. Алесь Вечар стаіць справа.

З 1933 працаваў у НДІ харчовай прамысловасці БССР^[2]. З 1937 у Інстытуце харчовай прамысловасці ў Краснадары. З 1959 загадчык лабараторыяй біяхіміі раслін, з 1970 — лабараторыяй біяхіміі і малекулярнай біялогіі ў Інстытуце біялогіі АН БССР^[2], з 1970 у Інстытуце эксперыментальнай батанікі АН БССР. Доктар біялагічных навук, прафесар (1951). Акадэмік АН БССР (1966)^[4].

Заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі Беларусі (1975). Член СП БССР з 1978^[4].

Сястра А. Вечара Ніна была жонкай Платона Галавача^[5].

Творчасць

Першы верш апублікаваў у 1926 годзе ў часопісе «Аршанскі маладняк». Вершы А. Вечара змяшчаліся на старонках часопіса «Полымя», у газеце «Савецкая Беларусь» і іншых друкаваных выданнях (1926—1931). Першую кніжку вершаў «Кола дзён» апублікаваў у 1930^[4]^[6] годзе. У перыяд з 1931 па 1961 гады літаратурнай дзейнасцю не займаўся. Аднавіў друкаванне літаратурных твораў у 1961 годзе. Аўтар зборніка вершаў «Зварот да слова» (1977)^[6].

Навуковая дзейнасць

Даследаванні прысвечаны прыродзе пратаплазменных (руск.) (бел. структур расліннай клеткі, вывучэнню прыроды бялкоў. Вывучаў змены прыродных уласцівасцяў клубняў пад уздзеяннем святла. Устанавіў адсутнасць фотасінтэтычнай актыўнасці ў іх хларапластах. Выявіў наяўнасць у пластыдах бульбы дэзаксірыбануклеінавую кіслату, якая сведчыць аб наяўнасці ў іх самастойнага шляху біясінтэзу бялкоў^[3].

Распрацаваў і ўкараніў у вытворчасць метады асвятлення вінаў бентанітамі (руск.) (бел., навукова абгрунтаваў выкарыстанне аскарбінавай кіслаты ў тэхналогіі вытворчасці пеністых вінаў. Распрацаваў методыку атрымання ізаляваных пластыд, у т. ч. хларапластаў з тканак раслін, вызначыў іх хімічны склад і выявіў наяўнасць дэзаксірыбануклеінавай кіслаты^[2].

У выніку даследаванняў, праведзеных у лабараторыі Вечара, даказаная эфектыўнасць безадходнай перапрацоўкі бульбы для кармавых і тэхнічных мэтаў. Удзельнічаў у стварэнні першага ў СССР доследна-прамысловага завода па атрыманні каратыну з морквы і першага завода па вытворчасці вітаміна В2 на аснове мікрабіялагічнага сінтэзу^[2].

Навуковыя працы

Аўтар больш за 420 навуковых прац, у тым ліку 6 манаграфій і 10 вынаходніцтваў^[3].

Сидры и яблочные игристые вина (химия и технология). М., 1976 (совм. с Л. А. Юрченко)
Прамысловая сушка бульбы. Мн.: Белдзяржвыд, 1932 (у сааўт.).
Пластиды растений, их свойства, состав и строение. Мн.: Изд-во АН БССР, 1961.
Фізіялогія і біяхімія бульбы. Мн.: Навука і тэхніка, 1984 (разам с М. М. Ганчарыкам).
Основы физической биохимии растений. Мн.: Наука и техника, 1984.

Узнагароды

Узнагароджаны ордэнам Дружбы народаў (1981), медалямі^[3].

Зноскі

↑ Беларусь у асобах і падзеях
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112702533"></a>
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё Вечер Александр Степанович // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 113. — 737 с.
↑ ^а ^б ^в ^г Акадэмік ВЕЧАР Аляксандр Сцяпанавіч (руск.)
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.
↑ Судьба в нескольких фотоснимках (руск.)
↑ ^а ^б Беларусь 1995.

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 4. — С. 133. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 4).
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — С. 259. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 160. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1993. — Т. 2. Верабей — Іваноў. — С. 11. — 541 с.; іл.. — ISBN 5-85700-075-0.
Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.
Гарэцкі М. 'Маладняк' за пяць гадоў. — Мн., 1928.
Кандыбовіч С. Разгром нацыянальнага руху ў Беларусі. Мн., 2000.
Шушкевіч С. Шчодрасць душы // ЛіМ. 1980, 21 сак.
Весці АН БССР. Серыя біялагічных навук. 2015. № 2.
Биобиблиографический указатель научных трудов академика АН БССР А. С. Вечера. Мн.: Наука и техника, 1985.
Академик А. С. Вечер: воспоминания современников. — Мн.: Право и экономика, 2005.

Спасылкі

Акадэмік ВЕЧАР Аляксандр Сцяпанавіч (руск.)
Аляксандр Сцяпанавіч Вечар у базе даных «История белорусской науки в лицах» Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі (руск.)

[_0339bbc1c6647dcd-1] Беларусь у асобах і падзеях
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112702533"></a>

[БС-2] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё Вечер Александр Степанович // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 113. — 737 с.

[АВА-3] а ^б ^в ^г Акадэмік ВЕЧАР Аляксандр Сцяпанавіч (руск.)

[Мар-4] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.

[5] Судьба в нескольких фотоснимках (руск.)

[FOOTNOTEБеларусь1995-6] а ^б Беларусь 1995.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]