Перайсці да зместу

Мантэ Мелканян

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Мелканян.
Мантэ Мелканян
арм.: Մոնթե Մելքոնյան
Дата нараджэння 25 лістапада 1957(1957-11-25)[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 12 чэрвеня 1993(1993-06-12)[1] (35 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Жонка Seta Melkonian[d]
Альма-матар
Грамадзянства
Прыналежнасць Армія абароны Нагорна-Карабахскай Рэспублікі[d], Армянская сакрэтная армія вызвалення Арменіі і Нагорна-Карабахская Рэспубліка
Род войскаў Армія абароны Нагорна-Карабахскай Рэспублікі[d]
Званне падпалкоўнік[d] і падпалкоўнік
Камандаваў Q16392971?
Бітвы/войны
Узнагароды і званні
Герой Арцаха Нацыянальны Герой Арменіі
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мантэ «Аво́» Мелканя́н (арм.: Մոնթէ «Ավօ» Մելքոնեան; 25 лістапада 1957, Вісейлія, ЗША — 12 чэрвеня 1993, Нагорны Карабах) — Нацыянальны Герой Арменіі[3] і герой Арцаха[4], актыўны ўдзельнік Карабахскай вайны, адзін з арганізатараў і кіраўнікоў армянскіх сіл у Нагорным Карабаху[5].

Да гэтага — член[6][7][8] баявой арганізацыі АСАЛА, кіраўнік ASALA-RM (RM — рэвалюцыйны рух)[9][10][11], дзельнік грамадзянскай вайны ў Ліване. Вядомы пад мянушкамі «Абу-Сіндзі», «Саро», «Цімаці Шон Мак-Кормак» (Timothy Sean McCormack) і «Камандзір Ява».

У 1996 годзе Мантэ Мелканяну было пасмяротна прысвоена найвышэйшае ганаровае званне «Нацыянальны герой Арменіі»[12].

За свае заслугі перад Нагорна-Карабахскай Рэспублікай быў ганараваны найвысокага звання «герой Арцаха» з уручэннем ордэна «Залаты арол» (1999)[13].

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Юныя гады

[правіць | правіць зыходнік]

Мантэ Мелканян нарадзіўся 25 лістапада 1957 года ў горадзе Вісейлія (штат Каліфорнія). Ён быў трэцім дзіцём у сям'і амерыканцаў армянскага паходжання Чарлза Мелканяна (1918?2006) і Забель Мелканян (1920?2012). Бацькам было наканавана перажыць сына, які ўславіў іх сямю.

У 1969 годзе сям'я Мелканянаў здзейсніла гадавое вандраванне па краінах Еўропы. Падчас падарожжа 11-летні Мантэ бачыўся з прадстаўнікамі спюрка, і — як сцвярджае яго брат, Маркар Мелканян — упершыню задумаўся пра сваю армянскую ідэнтычнасць. Як і ўсе амерыканскія армяне, Мелканяны негатыўна ўспрымалі збліжэнне ЗША і Турцыі па лініі НАТО. Аднак, парадаксальным чынам, менавіта дзякуючы амерыкана-турэцкаму сяброўству, гэта сям'я змагла пасля еўрапейскага турнэ бесперашкодна наведаць Анатолію. Грамадзянам ЗША нішто не пагражала ў гэтым суровым краі. Шлях іх ляжаў у горад Мерзіфон, дзе нарадзіліся дзед і бабка Забель Мелканян. Да генацыду 1915 года тут жылі 17 тысяч армян. Увесну 1970-га тут жылі ўсяго тры армянскія сям'і, і толькі адна з іх пагадзілася сустрэцца з Мелканянамі. Як пасля расказваў Мантэ сваёй жонцы Седзе:

" Пасля візіту ў Мерзіфон я ніколі ўжо не быў ранейшым... Я сваімі вачамі ўбачыў месца, што пайшло ў нябыт. "

У 1975 годзе Чарлз Мелканян выкладаў у армянскіх школах Ірана і Лівана. Мантэ Мелканян скончыў універсітэт Берклі па спецыяльнасці «археалогія і гісторыя Азіі». Выбар прафесіі быў абумоўлены цвёрдым намерам вярнуцца на Блізкі Усход. Апроч армянскай і англійскай, Мелконян авалодаў сям'ю мовамі — французскай, іспанскай, італьянскай, турэцкай, персідскай, курдскай і японскай. Некаторы час ён стажараваўся ў Японіі.

Пасля сканчэння ўніверсітэта ўвесну 1978 года Мантэ з'ехаў у Іран, дзе выкладала англійскую мову і ўзяў удзел у антышахскім руху. Мантэ быў злучаны з сацыялістычнай партыяй Гнчакян, дапамагаючы арганізоўваць страйкі ў сваёй школе ў Тэгеране, і знаходзіўся ў непасрэднай блізкасці ад плошчы Джалех у той дзень, калі войскі шаха адкрылі агонь па пратэстоўцах (празваны потым «Чорнай пятніцай»). Але ўжо неўзабаве, з-за рэпрэсій новага рэжыму аяталы Хамейні супраць апазіцыі Мантэ перабраўся ў Іранскі Курдыстан, дзе дзейнасць курдскіх партызан вырабіла на яго глыбокае ўражанне. Праз некалькі гадоў, быўшы ў паўднёвым Ліване, Мантэ Мелканян час ад часу насіў уніформу курдскіх пешмерга, атрыманую ў Іранскім Курдыстане.

Баявое хрышчэнне ў Ліване

[правіць | правіць зыходнік]

У разгар Грамадзянскай вайны ў Ліване ў 1978 годзе Мантэ Мелканян прыбыў у Бейрут. У той час у Ліване бліснуў братазабойчы канфлікт мясцовых армян з маранітамі. Мелканян узяў удзел у абароне Армянскага квартала ад атакавалых яго фалангістаў мараніткай партыі Катаіб. Потым Мелканян стаў ваяром Армянскага ўзбраення ў Бурдж-Хамудзе і цягам двух гадоў браў удзел у вулічных баях з фалангістамі. Напачатку 1979 года ён пазнаёміўся з ліванскай армянкай Седай (шлюб з ёю быў укладзены 3 жніўня 1991 года).

Змаганне і тулянні

[правіць | правіць зыходнік]

Увесну 1980 года Монтэ Мелконян уступіў у арганізацыю АСАЛА. Мелконян ажыццяўляў аперацыі ў Рыме, Афінах і дапамагаў у падрыхтоўцы баевікоў для ажыццяўлення Аперацыі Ван у верасні 1981 года. З-за нязгод, злучаных з метадамі змагання ASALA, Монтэ адлучыўся ад прыхільнікаў Акопа Акапяна (ён жа Мігран Мігранян ці Аруцюн Такушан) і ўтварыў новую фракцыю ASALA-RM. У лістападзе 1985 года Мелканян быў арыштаваны ў Парыжы і прысуджаны да 6 гадоў турэмнага зняволення за незаконнае захоўванне зброі і падробку дакументаў. У пачатку 1989 года ён быў вызвалены і высланы ў Паўднёвы Емен[14].

Удзел у Карабахскай вайне

[правіць | правіць зыходнік]

У 1991 годзе, адразу ж па прыбыцці ў Карабах, Мелканян браў удзел у баях за населеныя пункты Бузук, Манашыд, Эркедж Шаумянскага раёна. Быў прызначаны начальнікам штаба Карнідзорскага атрада.

Улетку 1992 года азербайджанская армія, імкнучыся захапіць сяло Мачкалашэн (якое лічыцца паўднёвымі варотамі Карабаха) і адтуль рушыць далей да Шушы, сутыкнулася з атрадам Мантэ Мелканяна. Спыніўшы праціўніка, ваяры Мелканяна тым самым забяспечылі бяспеку Арцаха з поўдня.

Узначаліўшы Мартунінскі абарончы раён, увесь наступны год Мантэ паспяхова бараніў яго.

Потым ён браў удзел у Кельбаджарскай аперацыі, у баях на тэрыторыі Мардакерцкага і Аскеранскага раёнаў.

Гібель

[правіць | правіць зыходнік]

Монтэ лічыў, што ключом да перамогі ў Карабахскай вайне з’яўляюцца танкі Т-72. Штораз, пазнаўшы пра захоп у азербайджанскіх сіл чарговага танка, ён асабіста выязджаў для яго агляду. 12 чэрвеня 1993 года ў сяле Марзілі Мантэ і яго салдаты стукнуліся з БМП і салдатамі азербайджанскіх ваярскіх фармаванняў. Падчас бою Мелканян атрымаў параненне ў галаву[15] и погиб. После его смерти армянские бойцы доставили тело Монте в Мартуни[16].

Цырымонія развітання адбылася праз тыдзень — 19 чэрвеня Монтэ Мелконян быў пахаваны на могілкі «Ераблур» у Ерэване[17][18].

Памяць

[правіць | правіць зыходнік]

Пасмяротна ганараваны вышэйшых званняў Арменіі — «Нацыянальны герой Арменіі» (1996) і НКР — «Герой Арцаха» (1999). Імем Мантэ Мелканяна названы: адна з ваярскіх частак ВС Арменіі, універсітэт і школа ў горадзе Ерэване, мост, дабрачынны фонд. Усталяваны помнікі ў Ерэване, у Раздан, у Мартуні. У Мартуні імем Аво названы Аво.

Па некаторых звестках жыхарамі Мартуні была выказана думка пра пераназванне раённага цэнтра ў Мантэаберд (арм.: Մոնթէաբէրդ), у гонар Мантэ Мелканяна. Праект па пераназванні так і не быў падтрыманы ўладамі НКР, але пры гэтым была зафіксавана ўсталёўка самаробнага дарожнага знака з такой назвай[19].

Зноскі

  1. ↑ а б Deutsche Nationalbibliothek Record #135887801 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 2 мая 2014.
  2. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #135887801 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 15 снежня 2014.
  3. ↑ Национальный герой Армении Архівавана 31 снежня 2017.
  4. ↑ Энциклопедия армянской истории, Монте Мелконян
  5. ↑ Би-би-си | Аналитика | Глава 13. Июнь 1992 — сентябрь 1993 гг. Эскалация конфликта
  6. ↑ John E. Jessup. An encyclopedic dictionary of conflict and conflict resolution, 1945—1996. Greenwood Publishing Group, 1998. ISBN 0-313-28112-2, 9780313281129, стр. 39
  7. ↑ Michel Wieviorka, David Gordon White. The making of terrorism. University of Chicago Press, 1993. ISBN 0-226-89650-1, 9780226896502, p. 256
  8. ↑ Bruce Hoffman. Inside terrorism. Columbia University Press, 2006. ISBN 0-231-12699-9, 9780231126991, p. 71
  9. ↑ Terrorist Group Profiles, DIANE Publishing, 1989, ISBN 1-56806-864-6, 9781568068640 Google-books
  10. ↑ Christoph Zürcher. The post-Soviet wars: rebellion, ethnic conflict, and nationhood in the Caucasus. NYU Press, 2007. ISBN 0-8147-9709-1, 9780814797099
  11. ↑ Reeva S. Simon, Philip Mattar, Richard W. Bulliet. Encyclopedia of the modern Middle East. Macmillan Reference USA, 1996. ISBN 0-02-897061-6, 9780028970615
  12. ↑ Национальные герои Армении(недаступная спасылка). avitas.ru. Архівавана з першакрыніцы 15 красавіка 2016. Праверана 29 сакавіка 2016.
  13. ↑ Mrav.Net — Shahumyan Karabakh History War Video Photos People — by Suren Divanyan — Shahumyan, Nagorno Karabakh Republic. «Монте Мелконян — Герой Арцаха» Архівавана 25 кастрычніка 2008.
  14. ↑ Christoph Zürcher. The post-Soviet wars: rebellion, ethnic conflict, and nationhood in the Caucasus. — NYU Press, 2007. — P. 177. — ISBN 0-8147-9709-1, 9780814797099.
  15. ↑ Участники событий о том как был убит преступник Монте Мелконян (руск.). www.1news.az. Праверана 29 сакавіка 2016.
  16. ↑ Huberta von Voss // Portraits of hope: Armenians in the contemporary world // p 242(340) Berghahn Books, 2007 ISBN 1-84545-257-7, 9781845452575 [1]

    But, on June 12, shortly before he was due to leave Karabakh to spend some time alone with beloved wife, monte received word that a Soviet T-72 tank had been captured. By now, Monte had become fascinated by tanks and was convinced they were the key to victory in Karabakh. So, whenever word reached him that a tank had been captured, he wanted to personally verify it. On June, he set of with his faithful driver komidas and four other fighters, to the village of Merzuli to check out the Russian tank

    As they neared the village, they saw an armored personnel carrier with a turret-mounted canon and several soldiers milling about. Komidas asked the soldiers something in Armenian and by the bewildered look on their face he knew that he had stumbled on the enemy. A wild gunfight broke out: automatic weapons, the canon, hand grenades. Monte fired from his rifle. A canon round smashed into a wall near Melkonian and afoot-long piece of shrapnel tore into his head, killing the hero on the spot. Several other people were killed or wounded in the gunfight but Monte’s body was retrieved by the wounded Komidas and other Armenian fighters and taken to Martuni. The town would later be renamed Monteapert, or Fort Monte.

  17. ↑ Похороны Монте Мелконяна
  18. ↑ Похороны Монте Мелконяна
  19. ↑ Нона Шахназарян статья «Народные нарративы о нации: Этнография войны в Карабахе»

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Мантэ_Мелканян&oldid=4755309"