Памакі
| Памакі (Помаци) | |
| |
| Агульная колькасць | 493 500 (2023 г.) |
|---|---|
| Рэгіёны пражывання |  Турцыя - 366 000 Балгарыя - 33 000 Грэцыя - 66 000
|
| Мова | балгарская |
| Рэлігія | іслам |
| Блізкія этнічныя групы | іншыя балгары, гараны, торбешы |
Пама́кі (балг.: Помаци, грэч. Πομάκοι, турэцк.: Pomaklar) — субэтнічная група балгар, што спавядае іслам. Жывуць пераважна ў Балгарыі, на поўначы Грэцыі, паўночным захадзе Турцыі. Агульная колькасць (2023 г.) — 493 500 чал.[1]
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Памакі лічацца нашчадкамі старажытных славян, якія мігрыравалі ў Фракію ў VI - VIII стст., прынялі праваслаўнае хрысціянства, уваходзілі ў склад дзяржаўных аб'яднанняў Візантыі і Балгарыі. З 1352 г. населеныя імі землі ўключаліся ў склад Асманскай імперыі.
Першая ўзгадка пра фракійскіх вясковых жыхароў, што прымалі іслам, адносіцца да XV ст.[2] Лічыцца, што назва памакі паходзіць ад турэцкага слова «Yemaek». Так у Асманскай імперыі называлі паўлікіян або тых, хто змяняў веру[3]. Назва памакі мела афіцыйны характар і шырока ўжывалася ў дакументах. Падобна іншым мусульманам, яны мелі сацыяльныя прывілеі і служылі ў асманскай арміі.
У XIX ст. памакі падтрымлівалі асманскі ўрад падчас барацьбы балгарскага і грэчаскага насельніцтва за незалежнасць, удзельнічалі ў задушэнні Красавіцкага паўстання 1876 г. Падчас Балканскіх войн у 1913 г. падтрымалі паўстанне мусульман у Заходняй Фракіі. Далучэнне зямель памакаў да Балгарыі і Грэцыі суправаджалася масавым зыходам памакаў ва Усходнюю Фракію і Анатолію.
Улады Грэцыі і Балгарыі рабілі захады для хрысціянізацыі мусульман-тубыльцаў. У Балгарыі было арганізавана некалькі буйных кампаній па асіміляцыі мусульман у 1912, 1940-х, 1960 - 1970-х гг. Яны прадугледжвалі змену веры, імён і прозвішчаў. У Грэцыі аказваўся моўны ўціск, прымушэнне ў выкарыстанні грэчаскай мовы, было прынята далучаць памакаў да валахадаў. Пасля 1989 г. у Балгарыі многія памакі аддалі перавагу турэцкай ідэнтычнасці і мове ў адукацыі[4], паколькі гэта давала магчымасць эміграцыі ў Турцыю. Было заўважана, што пасля пераезда ў гарады, памакі часцяком прымалі балгарскую ідэнтычнасць, хаця захоўвалі мусульманскую рэлігію, звычаі і традыцыі.
У 2012 г. у балгарскім горадзе Смолян была створана няўрадавая арганізацыя Еўрапейскі інстытут - ПАМАК (балг.: Европейски институт – ПОМАК)[5].
Асаблівасці культуры[правіць | правіць зыходнік]
Традыцыйна памакі насялялі горныя ізаляваныя мясцовасці. Іх заняткамі здаўна былі дробнае земляробства, жывёлагадоўля, нарыхтоўка лясной драўніны, адыходніцкая праца на шахтах[6]. Для вёсак характэрна раскіданая планіроўка.
Памакі адрозніваліся ад астатніх балгар абліччам[7]. Мужчыны карысталіся ваўнянай вопраткай, апраналі плашчы з каптурамі, цюрбаны, чырвоныя паясы. Жанчыны насілі доўгія кашулі, камізэлькі, шалікі, хусткі, наміткі, упрыгожвалі вопратку бісерам і манетамі. Мужчыны галілі галаву, але застаўлялі бараду. Жанчыны запляталі мноства касічак, фарбавалі пазногці і зубы.
Лад жыцця памакаў быў сфармаваны прыналежнасцю да іслама, звычаёвым правам, залежнасцю ад вясковай абшчыны і сваяцтвам. З аднаго боку, нават у час эканамічных рэформ і палітычнага пераследу гэта дапамагала захоўваць спецыфічныя культурныя асаблівасці. Але ў выніку геаграфічная і сацыяльная ізаляванасць не спрыялі агульнай кансалідацыі.
Фальклор знакаміты баладамі і любоўнымі песнямі.
Рэлігія[правіць | правіць зыходнік]
Вернікі спавядаюць іслам суніцкага накірунку. Захоўваюцца некаторыя хрысціянскія звычаі, у тым ліку адсутнасць працы падчас хрысціянскіх святаў.
Мова[правіць | правіць зыходнік]
Памакі размаўляюць на некалькіх дыялектах балгарскай мовы. У Грэцыі яны часам разглядаюцца як асобная паўднёваславянская мова.
Зноскі
- ↑ Pomak
- ↑ Η προφορική παράδοση των Πομάκων της Ροδόπης
- ↑ The Pomaks: an Islamized People of Europe
- ↑ M.E. Sharpe, Ethnic Politics in Eastern Europe: A Guide to Nationality Policies, Organizations, and Parties
- ↑ European Institute - POMAK - Federal Union of European Nationalities
- ↑ A case study of identity formation among pomaks in bulgaria, greece and turkey Архівавана 25 лютага 2019.
- ↑ Михаил Арнаудов, Родопските помаци. Народописно-исторически преглед
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- pomak.eu
- Bulgarian-speaking Muslims (Pomaks)
- Milena Benovska-Sabkova, Urban Culture, Religious Conversion, and Crossing Ethnic Fluidity among the Bulgarian Muslims («Pomaks»)
- Fluid Identities of the Pomaks, the Bulgarian speaking Muslims
- Помак да се наричаш
Слоўнікі і энцыклапедыі | |
|---|---|
| Нарматыўны кантроль |
