Штаты ЗША

Карта ЗША з назвамі штатаў

Штаты ЗША (англ.: state, літаральна "дзяржава") — асноўныя палітычныя суб'екты, якія разам утвараюць Злучаныя Штаты Амерыкі (усяго 46 штатаў і 4 садружнасці з правамі штатаў). Яны маюць значную ступень суверэнітэту ва ўнутраных справах, аднак саступаюць усе паўнамоцтвы ў адносінах з замежнымі дзяржавамі, а таксама частку канстытуцыйных паўнамоцтваў федэральным уладам. Усе штаты з'яўляюцца раўнапраўнымі паміж сабою.

Этымалогія

Англійскае слова state паходзіць ад лацінскага status (літаральна "стан" або "становішча"). У дачыненні да дзяржаўнага кіравання выкарыстоўвалася з XIV ст. Англійскія калоніі ў Паўночнай Амерыцы называліся штатамі з XVII ст. У Дэкларацыі незалежнасці ЗША 1776 г. ўсе суб'екты новага дзяржаўнага ўтварэння былі названы штатамі. На самой справе, 3 з іх афіцыйна зваліся садружнасцямі. У наш час садружнасцямі з'яўляюцца Вірджынія, Пенсільванія, Масачусетс і Кентукі.

Прыняцце штатаў у склад ЗША

У 1776 г., калі была абвешчана незалежнасць ЗША, у іх склад уваходзіла толькі 13 суб'ектаў (10 штатаў і 3 садружнасці з правамі штатаў), аднак у наш час іх колькасць дасягае 50. Гэта стала магчымым дзякуючы праву ўключэння новых суб'ектаў. Іх прыняццю папярэднічае складаная працэдура: абавязковае прыняццё ўласнай Канстытуцыі, ратыфікацыя Канстытуцыі ЗША і задавальненне з боку Кангрэса ЗША. Забараняецца стварэнне новых штатаў шляхам выхаду з ужо існуючых або праз злучэнне ўжо існуючых штатаў без дазволу Кангрэса. На практыцы, большасць штатаў была ўтворана на федэральных землях ЗША. Выключэнне складаюць Вермонт, Кентукі, Мэн, Тэхас, Каліфорнія і Заходняя Вірджынія. Прычым, толькі Тэхас і Каліфорнія з'яўляліся незалежнымі дзяржавамі да ўваходу ў склад ЗША. Апошнімі штатамі, прынятымі ў склад ЗША, былі Аляска (3 студзеня 1959 г.) і Гаваі (29 жніўня 1959 г.).

Выхад са складу ЗША

Хаця Канстытуцыя ЗША не забараняе выхад штатаў са складу ЗША, пастанова Вярхоўнага суда ЗША ад 1868 г. не прызнае аднабаковае аддзяленне. Адзіная спроба выхаду са складу ЗША была прадпрянята 11 суб'ектамі, якія ў 1861 г. стварылі Канфедэратыўныя Штаты Амерыкі, што прывяло да грамадзянскай вайны.

Назвы штатаў

У аснове паходжання пэўных назваў штатаў ляжаць шэсць крыніц: назвы 26 штатаў — індзейскага паходжання (з іх, прынамсі, адно — Айдаха — насамрэч прыдуманае слова); 11 – англійскага; 6 — іспанскага, 3 — французскага; назва Аляска – з мовы эскімосаў; Гаваі — з гавайскай мовы; назва Род-Айленд узятая з галандскай мовы; назва Вашынгтон — мае карані ў гісторыі ЗША.