Анамальная гарачыня ў свеце (2023)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

У 2023 годзе ў шэрагу рэгіёнаў свету назіралася анамальна гарачае надвор’е[1]. 4 ліпеня была зафіксавана самая высокая з пачатку назіранняў (1979 года) сярэдняя тэмпература паветра на Зямлі — 17,18 °C[2]. 6 ліпеня быў зафіксаваны новы рэкорд з тэмпературай — 17,23 °C[⇨].

Па даных Copernicus Climate Change Service, лета 2023 года стала самым гарачым з пачатку назіранняў, на 0,66 °C перавысіўшы сярэдняе значэнне для гэтай пары года і на 0,3 °C пабіўшы ранейшы рэкорд, усталяваны ў 2019 годзе. Сярэднія тэмпературы ліпеня і жніўня на 1,5 °C перавышалі даіндустрыяльны ўзровень, чаго планавалася не дапусціць Парыжскім пагадненнем 2015 года[3].

Як мяркуецца, 2023-і стаў самым гарачым годам з Мікулінскага міжледнікоўя (120 тыс. гадоў таму)[4][5].

Вясна[правіць | правіць зыходнік]

Сакавік[правіць | правіць зыходнік]

5 сакавіка сярэдняя тэмпература на поўдні Атлантыкі склала 19,9 °C, перавысіўшы рэкорд для гэтага дня, усталяваны ў 2020 годзе, на 0,1 °C. Наступныя тры месяцы яна заставалася значна вышэйшай за норму, 11 чэрвеня яна ўжо на 0,5 °C перавысіла рэкорднае значэнне, склаўшы 22,7 °C[6].

Красавік[правіць | правіць зыходнік]

Адхіленні тэмпературы ў красавіку 2023 года.

Хваля цяпла, якая зарадзілася ў Паўночнай Афрыцы, у перыяд з 26 па 28 красавіка выклікала анамальна высокія тэмпературы ў заходнім Міжземнамор’і. У Марока і Алжыры тэмпература месцамі перавышала 40 °C, метэастанцыя аэрапорта Кордавы зафіксавала тэмпературу 38,8 °C[7][8]. 26 красавіка спадарожнік Sentinel-2 засняў першы выпадак поўнага перасыхання возера Фуэнтэ-дэ-П’едра[9][10].

Таксама анамальна гарачае надвор’е назіралася ў шэрагу краін Азіі, у прыватнасці ў Бангладэш, Індыі, Кітаі, Лаосе і Тайландзе[11][12]. 15 красавіка была зафіксавана рэкордная тэмпература для ўсяго Тайланда — 45,4 °C, ад анамальнай гарачыні ў краіне ў красавіку загінула прынамсі 44 чалавекі. Таксама ў гэты дзень была зафіксавана рэкордная тэмпература для сталіцы Бангладэш — 40,6 °C. Рэкордныя значэнні назіраліся і ў шэрагу гарадоў Лаоса, уключаючы сталіцу, а таксама ў Індыі[13].

Сярэдняя тэмпература Сусветнага акіяна паводле звестак назіранняў са спадарожнікаў, у красавіку складала 21,1 °C, перавышаючы рэкорднае значэнне 2016 года[14].

Май[правіць | правіць зыходнік]

У маі анамальная гарачыня назіралася ў заходняй частцы Паўночнай Амерыкі, хоць і саступала аналагічнаму феномену 2021 года. Высокія тэмпературы выклікалі лясныя пажары ў канадскай правінцыі Альберта, да 20 мая выгарэла 842 тыс. гектараў лесу[15][16]. У ЗША ў шэрагу гарадоў штатаў Вашынгтон і Арэгон былі пабітыя рэкорды тэмператур (вышэй за 30 °C)[17].

Лета[правіць | правіць зыходнік]

Сярэднія гадавыя тэмпературы лета з 1994 па 2023.

Чэрвень[правіць | правіць зыходнік]

Хваля цяпла ў Ізраілі ў пачатку чэрвеня з тэмпературамі ад 35 °C да 45 °C у спалучэнні з моцным ветрам прывяла да сотняў пажараў і перабояў з электразабеспячэннем[18]

У выніку анамальнай гарачыні, якая дасягала 50 °C і выкліканай цэлай серыяй хваляў цяпла, у мексіканскім штаце Санора з 12 па 25 чэрвеня загінула больш за 100 чалавек[19].

У цэлым чэрвень стаў самым гарачым за ўсю гісторыю назіранняў, найбольшыя перавышэнні тэмператур былі ў паўночна-заходняй частцы Еўропы, у Паўночнай Амерыцы, у шэрагу краін Азіі і на ўсходзе Аўстраліі. Пры гэтым у некаторых рэгіёнах, напрыклад на захадзе Расіі, чэрвень быў халадней звычайнага[20].

Ліпень[правіць | правіць зыходнік]

Сярэдняя тэмпература паветра на вышыні 2 м над паверхняй Зямлі па даных Climate Reanalyzer станам на 21 ліпеня.

З 3 ліпеня рэгістраваліся рэкордныя значэнні сярэдняй тэмпературы паветра на вышыні 2 м над узроўнем паверхні Зямлі, разлічаныя сістэмай Climate Reanalyzer на аснове даных метэаспадарожнікаў і камп’ютарнага мадэлявання клімату. 6 ліпеня была атрыманая тэмпература 17,23 °C, што на полградуса перавысіла ранейшы максімум для гэтага дня, які назіраўся ў 2016 годзе, і на 1,02 °C вышэй сярэднестатыстычнага значэння[21]. Сярод прычын высокіх значэнняў называюць феномен Эль-Ніньё, параўнальна мяккую зіму ў некаторых рэгіёнах Антарктыды, моцную гарачыню ў многіх правінцыях Кітая і на поўдні ЗША[22].

11 ліпеня ў размешчаным на поўнач ад 56-й паралелі паўночнай шыраты Екацярынбургу ўпершыню за ўсю гісторыю метэаназіранняў (больш за 187 гадоў) была зафіксавана тэмпература +40,0 °C[23]. 16 ліпеня на паўночным захадзе КНР была зарэгістраваная рэкордная для краіны тэмпература паветра 52,2 °C[24][25]. У сярэдзіне ліпеня з-за рэкорднай засухі ў канадскай правінцыі Брытанская Калумбія пачалася новая серыя лясных пажараў[26].

18 ліпеня зафіксаваны высокія тэмпературы ў Афрыцы: Туніс — 46,9 °C (116 °F), Алжыр — 47,4 °C (117 °F), Чад — 45,8 °C (114 °F), Егіпет — 45,2 °C (113 °F), Нігер — 44,4 °C (112 °F)[27].

Па даных Copernicus Climate Change Service, сярэдняя тэмпература паверхні Зямлі ў першыя 23 дні ліпеня складала 16,95 °C, што было на 0,32 °C вышэй рэкорду, усталяванага ў гэты ж перыяд у 2019 годзе. Грунтуючыся на такіх метадах даследаванняў, як гадавыя кольцы дрэў, каралавыя рыфы і бурэнне ападкавых парод у акіянах, навукоўцы прыйшлі да высновы, што гэты перыяд быў самым гарачым на планеце за апошнія 120 тыс. гадоў. Найбольшыя анамаліі тэмператур назіраліся ў некаторых штатах ЗША (Невада і Арызона, дзе паветра стабільна днём прагравалася да больш за 50 °C), на поўдні Еўропы (Іспанія, Італія, Грэцыя, дзе ад пажараў загінула больш за 40 чалавек), Кітаі і некаторых іншых краінах Азіі[28].

Па стане на сярэдзіну ліпеня назіраўся самы нізкі ўзровень прыросту марскога лёду ў Антарктыцы з пачатку назіранняў 45 гадоў таму[29]. 3 ліпеня (сярод палярнай зімы) на антарктычнай станцыі «Акадэмік Вярнадскі» была адзначана тэмпература +8,7 °C, што на 3,1 градус вышэй папярэдняга рэкорду для гэтага дня, які трымаўся з 1965 года[30].

Жнівень[правіць | правіць зыходнік]

Сярэднядзённая тэмпература паверхні Сусветнага акіяна 1 жніўня паднялася да 20,96 °C, паводле даных Еўрапейскага цэнтра кліматычных назіранняў Copernicus. Гэта не толькі вышэй за папярэдні рэкорд 2016 года — самага цёплага ў гісторыі чалавецтва, але і значна вышэй за тэмпературы, уласцівыя сезону. Бо звычайна Сусветны акіян праграваецца да сакавіка, і менавіта ў сакавіку 2016 года быў зафіксаваны папярэдні пік у 20,95 °C[31].

У пачатку жніўня назіралася інтэнсіўная хваля цяпла ў Паўднёвай Амерыцы, сярод зімы ў Чылі і Аргенціне тэмпература паветра на 10-20 °C перавышала норму. У многіх частках Бразіліі паветра прагравалася да 35-38 °[32].

Даследчыкі зафіксавалі самы гарачы жнівень за ўсю гісторыю назіранняў – з вялікім адрывам – і другі самы гарачы месяц за ўсю гісторыю назіранняў пасля ліпеня 2023 года. Згодна з штомесячным кліматычным бюлетэнем C3S, жнівень быў прыкладна на 1,5° цяплей, чым у сярэднім за даіндустрыяльны перыяд 1850—1900 гадоў[33]. У той жа час у цэлым за жнівень была зафіксавана самая высокая за ўсе месяцы сярэднямесячная тэмпература паверхні мора ў свеце – +20,98°C. Тэмпература перавышала папярэдні рэкорд (сакавік 2016 года) на працягу кожнага дня[34].

Восень[правіць | правіць зыходнік]

У пачатку верасня над Заходняй Еўропай сфармаваўся новы цеплавы купал, які вызначаў сухое надвор’е з тэмпературамі на 5-10 °C вышэй за кліматычную норму. 9 верасня большасць метэастанцый Англіі і Уэльса, уключаючы Лондан, зафіксавалі тэмпературы больш за 30 °C. У другой палове верасня цеплавы купал перамясціўся ва Усходнюю Еўропу[35].

У Аўстраліі ў сярэдзіне верасня хваля цяпла прынесла рэкордныя тэмпературы для гэтай пары года: у штаце Новы Паўднёвы Уэльс тэмпература паветра на працягу 5 дзён перавышала 30 °C. У спалучэнні з моцным ветрам гэта прывяло да ранняга пачатку сезона пажараў у бушы[36].

Верасень 2023 года стаў самым гарачым вераснем з пачатку назіранняў, а яго анамалія (адхіленне ад сярэдняй тэмпературы ў перыяд з 1991 па 2020 год) склала 0,93 °C, гэта найбольшая анамалія для любога месяца з пачатку назіранняў[37].

3 лістапада больш за 300 метэастанцый у Японіі зафіксавалі тэмпературныя рэкорды. Хваля цяпла ахапіла амаль трэць краіны, зрабіўшы 3 лістапада 2023 года самым гарачым днём у лістападзе за ўвесь час метэаназіранняў[38].

17 і 18 лістапада сярэдняя тэмпература паветра была вышэй за нуль, чым на 2 °C, што прывяло да павышэння тэмпературы паветра[39].

Па рэгіёнах[правіць | правіць зыходнік]

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ World hits record land, sea temperatures as climate change fuels 2023 extremes (англ.). Reuters (30 чэрвеня 2023).
  2. ↑ The planet saw its hottest day ever this week. The record will be broken again and again (англ.). CNN (5 ліпеня 2023).
  3. ↑ Climate change: The world has just experienced the hottest summer on record (англ.). CNN (6 верасня 2023). Праверана 6 верасня 2023.
  4. ↑ 2023 to be hottest year on record, EU scientists say (англ.). Reuters (6 снежня 2023). Праверана 15 снежня 2023.
  5. ↑ 2023 is officially the hottest year ever recorded, and scientists say "the temperature will keep rising" (англ.). CBS News (5 снежня 2023). Праверана 15 снежня 2023.
  6. ↑ North Atlantic Ocean has reached record-high surface temperatures (англ.). New Scientist (12 чэрвеня 2023).
  7. ↑ Tandon, Ayesha. Western-Mediterranean heatwave ‘almost impossible’ without climate change (англ.). Carbon Brief (5 мая 2023).
  8. ↑ Spain, Portugal mark record temperatures for April as heatwave continues (англ.). France 24 (29 красавіка 2023).
  9. ↑ A record heatwave hit Spain in April 2023 | Copernicus. www.copernicus.eu.
  10. ↑ Spain's April heat nearly impossible without climate change (англ.). AP NEWS (5 мая 2023).
  11. ↑ Mishra, Stuti. One in three people on the planet hit by 'monster Asian heatwave' (англ.). The Independent (20 красавіка 2023).
  12. ↑ "Severe heatwave engulfs Asia causing deaths and forcing schools to close". The Guardian [брытанская англійская]. 2023-04-19.
  13. ↑ ‘Extreme humid heat in South Asia in April 2023, largely driven by climate change, detrimental to vulnerable and disadvantaged communities (англ.) (17 мая 2023).
  14. ↑ ‘Headed off the charts’: world’s ocean surface temperature hits record high (англ.). The Guardian (8 красавіка 2023).
  15. ↑ Prociv, Kathryn. Pacific Northwest heat wave continues after historic weekend (англ.). NBC News (15 мая 2023). Архівавана з першакрыніцы 21 мая 2023. Праверана 21 мая 2023.
  16. ↑ Canon, Gabrielle (2023-05-15). "Punishing heatwave grips Pacific north-west as wildfires rage in western Canada". The Guardian [англійская]. ISSN 0261-3077. Архівавана з арыгінала 2023-05-21. Праверана 2023-05-21.
  17. ↑ Oxenden, McKenna; Cameron, Chris (2023-05-13). "12 Million People Are Under a Heat Advisory in the Pacific Northwest". The New York Times [англійская]. ISSN 0362-4331. Архівавана з арыгінала 2023-05-21. Праверана 2023-05-21.
  18. ↑ Firefighters battle hundreds of blazes as Israel sizzles under blistering heatwave (2 чэрвеня 2023).
  19. ↑ Mexico: Heat wave claims over 100 lives (англ.). dw.com (30 чэрвеня 2023).
  20. ↑ Last month was the planet's hottest June on record by a huge margin (англ.) (6 ліпеня 2023).
  21. ↑ Climate Reanalyzer (англ.) (6 ліпеня 2023).
  22. ↑ 3 июля стал самым жарким днем на планете в истории наблюдений (руск.) (5 ліпеня 2023).
  23. ↑ В Екатеринбурге впервые зафиксировали жару в 40 градусов
  24. ↑ 吐鲁番：52.2℃高温破极值 气象服务全程跟进 (кіт.). 中国气象局 (17 июля 2023). Праверана 18 июля 2023.
  25. ↑ China logs 52.2 Celsius as extreme weather rewrites records (англ.). Reuters (17 ліпеня 2023). Праверана 17 ліпеня 2023.
  26. ↑ Canadian wildfires put nearly 60 million US residents under air quality alerts (англ.). CNN (16 ліпеня 2023). Праверана 17 ліпеня 2023.
  27. ↑ WMO: Heat wave affects North Africa but also Mediterranean Sea temps | Africa Times. africatimes.com (18 ліпеня 2023).
  28. ↑ July 2023 is planet's hottest month on record, Copernicus reports (англ.). CNN (27 ліпеня 2023). Праверана 27 ліпеня 2023.
  29. ↑ Antarctica is missing an Argentina-sized amount of sea ice – and scientists are scrambling to figure out why (англ.). CNN (30 ліпеня 2023). Праверана 30 ліпеня 2023.
  30. ↑ Очень тревожный сигнал. На антарктической станции Академик Вернадский зафиксировали температурный рекорд (руск.). Издательский дом «Медиа ДК» (10 ліпеня 2023). Праверана 30 ліпеня 2023.
  31. ↑ Ocean heat record broken — bbc.com
  32. ↑ Mid-winter temperatures above 35 degrees Celsius in South America leave climatologists in disbelief (англ.). ABC News (4 жніўня 2023). Праверана 4 жніўня 2023.
  33. ↑ Surface air temperature for August 2023 | Copernicus. climate.copernicus.eu. Праверана 8 верасня 2023.
  34. ↑ Продолжаются 3 месяца рекордной жары и экстремальной погоды (руск.). www.meteovesti.ru. Праверана 8 верасня 2023.
  35. ↑ A Massive Heatwave is Forecast for Western Europe Again - Unseasonably High Temperatures develop under the Heat Dome as we head into the first week of September 2023 (англ.). Severe Weather Europe (2 верасня 2023). Праверана 27 верасня 2023.
  36. ↑ Strong winds fan bushfires as Australia battles spring heatwave (англ.). Reuters (20 верасня 2023). Праверана 20 верасня 2023.
  37. ↑ 2023 on track to become another record-breaking year as temperature hits new high (англ.). Reuters (5 кастрычніка 2023). Праверана 5 кастрычніка 2023.
  38. ↑ Over 300 Japanese weather stations report hottest November day in history (англ.). The Watchers (3 лістапада 2023). Праверана 5 лістапада 2023.
  39. ↑ The Hottest Year (англ.). Reuters (9 снежня 2023). Праверана 27 снежня 2023.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Анамальная_гарачыня_ў_свеце_(2023)&oldid=4649777"