Рысарджымента: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
др r2.7.3) (робат дадаў: ta:இத்தாலிய ஐக்கியம் |
др Bot: Migrating 56 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q51122 (translate me) |
||
Радок 64: | Радок 64: | ||
|WP= |
|WP= |
||
}} |
}} |
||
[[af:Unifikasie van Italië]] |
|||
[[als:Risorgimento]] |
|||
[[ar:توحيد إيطاليا]] |
|||
[[be-x-old:Рысарджымэнта]] |
|||
[[bg:Рисорджименто]] |
|||
[[ca:Unificació italiana]] |
|||
[[cs:Risorgimento]] |
|||
[[da:Risorgimento]] |
|||
[[de:Risorgimento]] |
|||
[[el:Ιταλική ενοποίηση]] |
|||
[[en:Italian unification]] |
|||
[[eo:Unuiĝo de Italio]] |
|||
[[es:Unificación de Italia]] |
|||
[[et:Itaalia ühinemine]] |
|||
[[fa:یگانگی ایتالیا]] |
|||
[[fi:Italian yhdistyminen]] |
|||
[[fiu-vro:Ütidse Itaalia luuminõ]] |
|||
[[fr:Risorgimento]] |
|||
[[fur:Risuriment]] |
|||
[[ga:Risorgimento]] |
|||
[[gl:Risorgimento]] |
|||
[[he:איחוד איטליה]] |
|||
[[hi:इतालवी एकीकरण]] |
|||
[[hr:Ujedinjenje Italije]] |
|||
[[hu:Risorgimento]] |
|||
[[id:Unifikasi Italia]] |
|||
[[is:Sameining Ítalíu]] |
|||
[[it:Risorgimento]] |
|||
[[ja:イタリア統一運動]] |
|||
[[ka:იტალიის გაერთიანება]] |
|||
[[ko:이탈리아의 통일]] |
|||
[[la:Unificatio Italiae]] |
|||
[[lt:Italijos suvienijimas]] |
|||
[[mk:Обединување на Италија]] |
|||
[[nl:Risorgimento]] |
|||
[[nn:Samlinga av Italia]] |
|||
[[no:Italias samling]] |
|||
[[pl:Zjednoczenie Włoch]] |
|||
[[pt:Risorgimento]] |
|||
[[ro:Unificarea Italiei]] |
|||
[[ru:Рисорджименто]] |
|||
[[scn:Risurgimentu]] |
|||
[[sh:Ujedinjenje Italije]] |
|||
[[simple:Italian unification]] |
|||
[[sk:Risorgimento]] |
|||
[[sl:Risorgimento]] |
|||
[[sr:Уједињење Италије]] |
|||
[[sv:Italiens enande]] |
|||
[[ta:இத்தாலிய ஐக்கியம்]] |
|||
[[tr:İtalya'nın birleşmesi]] |
|||
[[uk:Рісорджименто]] |
|||
[[vec:Risorgimento]] |
|||
[[vi:Thống nhất nước Ý]] |
|||
[[war:Pag-urusa han Italya]] |
|||
[[zh:意大利統一]] |
|||
[[zh-min-nan:Italia thóng-it]] |
Версія ад 10:12, 9 сакавіка 2013
Рысарджымента (іт. il risorgimento — адраджэнне, абнаўленне) — гістарыяграфічны тэрмін, які пазначае перыяд барацьбы за палітычнае аб'яднанне Італіі.
Тэрмін
Спачатку слова ўжывалася па аналогіі з Il Rinascimento (Эпоха Адраджэння) і ўжывалася выключна ў культурна-літаратурным кантэксце. І толькі пасля пры Віторыё Альф'еры (1749—1803) яго значэнне пачало паступова пашырацца ў бок меркаванага аб'яднання Італіі ў палітычным, культурным і нацыянальным плане.
Храналогія
1820 — пачатак паўстання ў неапалітанскім каралеўстве, падушанага пасля аўстрыйскай інтэрвенцыяй;
1821 — хваляванні распаўсюджваюцца на П'емонт па ініцыятыве сакрэтнага таварыства, кіруемага Сантароза і Канфалан'еры; паўстанне таксама было задушана аўстрыйцамі;
1831 — аўстрыйцы душаць яшчэ адно паўстанне — у герцагстве Пармскае. Джузэпэ Мадзіні засноўвае ў Марселі «Маладую Італію», патрыятычнае рух, які змагаўся за аб'яднанне Італіі і ўключэнне яе ў еўрапейскі кантэкст.
1833 — Няўдалая спроба «Маладой Італіі» падняць паўстанне ў Генуі.
1848—1849 — «Пяць дзён Мілана» і першая вайна з Аўстрыяй за незалежнасць, якая завяршылася няўдала (перамір'е ў Він'яле і міланскі мірны дагавор), аднак згуляла важную ролю ў развіцці і распаўсюджванні патрыятычных настрояў.
Чэрвень — ліпень 1857 — экспедыцыя Пізакане: няўдалая спроба падняць паўстанне ў неапалітанскім каралеўстве.
1859—1860 — другая вайна за незалежнасць, у выніку якой адбываецца аб'яднанне Сардынскага каралеўства з Ламбардыяй, Тасканай, Раман'ей, Пармай і Мадэнай, у якіх прайшло ўсенароднае галасаванне. Высадка Джузэпэ Гарыбальдзі ў Сіцыліі і аб'яднанне з Сардзініяй Каралеўства абедзвюх Сіцылій.
17 Сакавіка 1861 года — новы парламент абвяшчае Італьянскае каралеўства на чале з Віктарам Эмануілам II.
Жнівень 1862 г. — першы паход Гарыбальдзі на Рым.
1866 — Трэцяя вайна за незалежнасьць у саюзе з Прусіяй (гл. Аўстра-пруская вайна), падчас якой да Італіі была далучаная вобласць венетаў з Венецыяй.
Чэрвень 1867 г. — другі паход Гарыбальдзі на Рым.
Верасень 1870 — італьянскія войскі ўступаюць у Рым, з якога выведзены французскі гарнізон (гл. Франка-пруская вайна).
Чэрвеня 1871 г. — італьянская сталіца была перанесена ў Рым.
Бібліяграфія
- Giuseppe Berti. Russia e stati italiani nel Risorgimento. Torino, 1957.
- Indro Montanelli. L’Italia del Risorgimento. Milano, 1972.
- Franco Valsecchi. L’Italia del Risorgimento e l’Europa delle nazionalità. Roma, 1978.
- Walter Maturi. Interpetazioni del Risorgimento. Torino, 1962.
- Luigi Tomaz, In Adriatico nel secondo millennio, Presentazione di Arnaldo Mauri, Think ADV, Conselve, 2010.