Амедэо Мадыльяні

Амедэо Мадыльяні
італ.: Amedeo Modigliani
Мадзільяні ў 1918 годзе
Дата нараджэння	12 ліпеня 1884(1884-07-12)
Месца нараджэння	Ліворна, Італія
Дата смерці	24 студзеня 1920(1920-01-24) (35 гадоў)
Месца смерці	Парыж, Францыя
Месца пахавання	Пер-Лашэз Grave of Amedeo Modigliani and Jeanne Hébuterne[d]
Грамадзянства	Каралеўства Італія
Дзеці	Jeanne Modigliani[d]
Род дзейнасці	мастак, скульптар, рысавальнік
Жанр	яскравы прадстаўнік экспрэсіянізму
Вучоба	Акадэмія прыгожых мастацтваў[d] Фларэнтыйская акадэмія мастацтваў[d] Венецыянская акадэмія прыгожых мастацтваў[d]
Мастацкі кірунак	мастацтва эпохі мадэрну[d]
Уплыў	Брынкушы, Тулуз-Латрэк, Сезан, Пікаса, Рэнуар
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Амедэо (Едыда) Клементэ Мадыльяні (італ.: Amedeo Clemente Modigliani; 12 ліпеня 1884, Ліворна, Італія — 24 студзеня 1920, Парыж, Францыя) — італьянскі мастак і скульптар, адзін з самых вядомых мастакоў канца XIX - пачатку XX стагоддзя, яркі прадстаўнік экспрэсіянізму.

Мадыльяні вырас у Італіі, дзе вывучаў антычнае мастацтва і творчасць майстроў эпохі Адраджэння, пакуль у 1906 годзе не пераехаў у Парыж. У Парыжы ён пазнаёміўся з такімі значнымі мастакамі, як Пабла Пікаса і Канстанцін Брынкушы, якія аказалі вялікі ўплыў на творчасць Мадыльяні. Мадыльяні меў слабое здароўе - ён часта пакутаваў ад захворванняў лёгкіх і ва ўзросце 35 гадоў памёр ад сухотаў. Пра жыццё мастака вядома толькі з нешматлікіх вартых даверу крыніц.

Спадчыну Мадзільяні складаюць галоўным чынам карціны і эскізы, аднак з 1909 па 1914 гады ён займаўся ў асноўным скульптурамі. Як на палотнах, так і ў скульптуры, асноўным матывам Мадзільяні з'яўляўся чалавек. Акрамя гэтага захаваліся некалькі пейзажаў; нацюрморты і карціны жанравага характару ня цікавілі мастака. Часта Мадзільяні звяртаўся да твораў прадстаўнікоў Рэнесансу, а таксама да папулярнага ў той час афрыканскага мастацтва. У той жа час творчасць Мадзільяні нельга аднесці ні да аднаго з сучасных напрамкаў таго часу, як напрыклад, кубізм або фавізм. З-за гэтага мастацтвазнаўцы разглядаюць творчасць Мадзільяні асобна ад асноўных плыняў таго часу. Пры жыцці працы Мадыльяні не мелі поспеху і сталі папулярнымі толькі пасля смерці мастака - на апошніх аўкцыёнах «Сотбіс» у 2010 годзе дзве карціны Мадыльяні былі прададзеныя па рэкордным для яго спадчыны цэнах - 60,6 і 68,9 мільёна долараў ЗША.

Біяграфія

Дом у Ліворна, у якім нарадзіўся Мадзільяні

Дзяцінства

Амедэо Мадзільяні нарадзіўся ў сям'і габрэяў-сефардаў Фламінія Мадзільяні і Яўгеніі Гарсен ў Ліворна (Таскана, Італія). Ён быў самым малодшым (чацвёртым) з дзяцей. Яго старэйшы брат, Джузэпэ Эмануэле Мадыльяні (1872-1947, сямейнае імя Мена), - пасля вядомы італьянскі палітык-антыфашыст. Прадзед яго маці, Саламон Гарсен, і яго жонка Раджына Спіноза пасяліліся ў Ліворна яшчэ ў XVIII стагоддзі (аднак іх сын Джузэпэ ў 1835 годзе пераехаў у Марсель); сям'я бацькі перабралася ў Ліворна з Рыма ў сярэдзіне XIX стагоддзя (сам бацька нарадзіўся ў Рыме ў 1840 годзе). Фламінія Мадыльяні (сын Эмануэле Мадзільяні і Алімпіі Дэла Рокка) быў горным інжынерам, кіраваў вугальнымі шахтамі ў Сардзініі і кіраваў амаль трыццаццю акрамі лясных угоддзяў, якімі валодала яго сям'я.

Да часу з'яўлення на свет Амедэо справы сям'і прыйшлі ў заняпад; маці прыходзілася зарабляць на жыццё выкладаннем французскай мовы і перакладамі, у тым ліку твораў Габрыэлz д'Аннунцыо. У 1886 годзе ў доме Мадзільяні пасяліўся яго дзед - збяднелы Ісаакій Гарсен, які да сваёй смерці займаўся выхаваннем ўнукаў. У доме таксама жыла яго цётка Габрыэла Гарсен (пасля скончыла жыццё самагубствам) і такім чынам Амедэо з дзяцінства быў пагружаны ў французскую гаворку, што пазней палегчыла яму інтэграцыю ў Парыжы. Лічыцца, што менавіта рамантычная натура маці аказала велізарны ўплыў на светапогляд юнага Мадзільяні. Яе дзённік, які яна пачала весці неўзабаве пасля нараджэння Амедэо, з'яўляецца адным з нямногіх дакументальных крыніц аб жыцці мастака.

Ва ўзросце 11 гадоў Мадзільяні захварэў плеўрытам, у 1898 годзе - тыфам, які быў у той час невылечным захворваннем. Гэта стала паваротнай кропкай яго жыцця. Па аповядах яго маці, лежачы ў ліхаманкавым трызненні, Мадзільяні трызніў шэдэўрамі італьянскіх майстроў, а таксама распазнаў сваё прызначэнне ў якасці мастака. Пасля выздараўлення бацькі дазволілі Амедэо кінуць школу, каб той мог пачаць браць урокі малявання і жывапісу ў ліворнскай Акадэміі мастацтваў.

Вучоба ў Італіі

У 1898 годзе Мадзільяні пачаў наведваць у Ліворна прыватную мастацкую студыю Гульельма Мікеле. У свае 14 гадоў ён быў малодшым з вучняў у сваім класе. Акрамя урокаў у студыі з моцнай арыентацыяй на імпрэсіянізм, у атэлье Джына Ромити Мадзільяні вучыўся адлюстроўваць аголеную натуру. Да 1900 года здароўе юнага Мадзільяні пагоршыўся, у дадатак ён захварэў на сухоты і вымушаны быў разам са сваёй маці правесці зіму 1900-1901 гадоў у Неапалі, Рыме і на Капры. З свайго падарожжа Мадзільяні напісаў пяць лістоў свайму сябру Оскару Гилья, з якіх можна даведацца пра стаўленне Мадзільяні да Рыма.

Увесну 1901 года Мадзільяні рушыў услед за Оскарам Гилья ў Фларэнцыю - яны сябравалі нягледзячы на дзевяцігадовую розніцу ва ўзросце. Пасля праведзенай у Рыме зімы вясной 1902 года Мадзільяні паступіў у Вольную школу жывапісу аголенай натуры (Scuola libera di Nudo) у Фларэнцыі, дзе навучаўся майстэрству ў Джавані Фатторі. Менавіта ў той перыяд ён пачаў наведваць фларэнтыйскія музеі і царквы, вывучаць захапіўшае яго мастацтва Адраджэння.

Праз год, у 1903 годзе, Мадзільяні зноў рушыў услед за адным Оскарам, у гэты раз у Венецыю, дзе застаўся да пераезду ў Парыж. У сакавіку ён паступіў у венецыянскі Інстытут прыгожых мастацтваў (Istituto di Belle Arti di Venezia), працягваючы пры гэтым вывучэнне работ старых майстроў. На Венецыянскай біенале 1903 і 1905 гадоў Мадзільяні пазнаёміўся з працамі французскіх імпрэсіяністаў - скульптурамі Радэна і прыкладамі сімвалізму. Лічыцца, што менавіта ў Венецыі ён заахвоціўся да гашышу і пачаў прымаць удзел у спірытычных сеансах.

Парыж

У пачатку 1906 года, з невялікай сумай грошай, якую змагла сабраць для яго была маці, Мадзільяні пераехаў у Парыж, аб якім марыў ужо некалькі гадоў, таму што спадзяваўся знайсці разуменне і стымул да творчасці ў асяроддзі парыжскіх мастакоў. У пачатку XX стагоддзя Парыж з'яўляўся цэнтрам сусветнага мастацтва, маладыя невядомыя мастакі хутка станавіліся знакамітымі, адкрываліся ўсё больш авангардныя напрамкі жывапісу. Першыя месяцы Мадзільяні праводзіў у парыжскіх музеях і цэрквах, знаёміўся з жывапісам і скульптурай ў залах Луўра, а таксама з прадстаўнікамі сучаснага мастацтва. Спачатку Мадзільяні жыў у камфартабельным гатэлі на правым беразе, бо лічыў яго адпаведным свайму сацыяльнаму становішчу, аднак неўзабаве зняў невялікую студыю на Манмартры і пачаў наведваць заняткі ў Акадэміі Каларосі. У той жа час Мадзільяні пазнаёміўся з Морысам Утрылло, з якім яны засталіся сябрамі на ўсё жыццё. Тады ж Мадзільяні бліжэй сышоўся з паэтам Максам Жакобом, якога затым неаднаразова маляваў, і Пабла Пікаса, якія пражывалі паблізу ад яго ў Бата-Лавуар. Нягледзячы на ​​сваё няважнае здароўе, Мадзільяні прымаў актыўны ўдзел у шумнай жыцця Манмартра. Адным з першых яго парыжскіх сяброў стаў нямецкі мастак Людвіг Мейднер, які яго назваў «апошнім прадстаўніком багемы».

Падчас пражывання ў Парыжы Мадзільяні адчуваў вялікія фінансавыя цяжкасці: хоць яго маці рэгулярна пасылала яму грошы, іх не хапала для выжывання ў Парыжы. Мастаку прыходзілася часта змяняць кватэры. Часам ён нават пакідаў свае творы ў кватэрах, калі быў вымушаны сыходзіць з чарговага прытулку, так як не мог аплаціць кватэру.

У 1907 годзе Мадзільяні пасяліўся ў асабняку, які здаваў маладым мастакам доктар Поль Аляксандр. Малады лекар стаў першым заступнікам Мадзільяні, іх сяброўства доўжылася сем гадоў. Аляксандр купляў малюнкі і карціны Мадыльяні (у яго калекцыі апынуліся 25 жывапісных і 450 графічных работ), а таксама арганізоўваў для яго заказы на партрэты. У 1907 годзе некалькі работ Мадзільяні былі выстаўлены ў Восеньскім салоне, у наступным годзе па патрабаванні Поля Аляксандра ён выставіў пяць сваіх работ у Салоне Незалежных, сярод іх партрэт «Яўрэйка». Работы Мадзільяні засталіся без увагі публікі, паколькі не ставіліся да моднага тады кірунку кубізм, які паўстаў у 1907 годзе і чыімі заснавальнікамі з'яўляюцца Пікаса і Жорж Брак. Увесну 1909 года праз Аляксандра Мадзільяні атрымлівае першы заказ і піша партрэт «Амазонка».

Скульптура

У красавіку 1909 года Мадзільяні пераехаў у атэлье на Манпарнас. Праз свайго заступніка ён пазнаёміўся з румынскім скульптарам Канстанцінам Бранкузі, які пасля аказаў на Амедео велізарны ўплыў. Некаторы час Мадзільяні аддаваў перавагу заняткам скульптурай перад маляваннем. Казалі нават, што для сваіх скульптур Мадзільяні краў каменныя блокі і драўляныя шпалы з будаўнічых пляцовак, якое ўводзіцца ў той час метро. Сам мастак ніколі не бянтэжыць адмаўленнем чутак і выдумак на свой ​​рахунак. Існуюць некалькі версій, чаму Мадзільяні змяніў сферу дзейнасці. Па адной з іх, мастак даўно марыў заняцца скульптурай, але не меў тэхнічных магчымасцяў, якія сталі яму даступныя толькі пасля пераезду ў новы атэлье. Па іншай, Мадзільяні захацеў выпрабаваць свае сілы ў скульптуры з-за няўдачы яго карцін на выставах.

У 1910 годзе Мадзільяні пазнаёміўся з маладой рускай паэткай Ганнай Ахматавай. Іх гарачае рамантычнае захапленне адзін адным доўжылася да аўгуста 1911 года, калі яны рассталіся, каб ніколі больш не ўбачыцца.

Спасылкі

• Модильяни Амедео (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі (Праверана 28 ліпеня 2010)
• Амедэо Мадзільяні. Карціны і біяграфія
• Усе карціны і жыццяпіс Амедэо Мадзільяні
• Архівы Амедэо Мадзільяні
• Амедэо Мадзільяні як ікона стылю GQ жнівень 2009