Клаўдзій Сцяпанавіч Дуж-Душэўскі: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
др removed Category:Нарадзіліся ў Глыбокім using HotCat |
|||
Радок 77: | Радок 77: | ||
[[Катэгорыя:Рэдактары Беларусі]] |
[[Катэгорыя:Рэдактары Беларусі]] |
||
[[Катэгорыя:Рэдактары паводле алфавіта]] |
[[Катэгорыя:Рэдактары паводле алфавіта]] |
||
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Глыбокім]] |
|||
[[Катэгорыя:Архітэктары Беларусі]] |
[[Катэгорыя:Архітэктары Беларусі]] |
||
[[Катэгорыя:Журналісты Беларусі]] |
[[Катэгорыя:Журналісты Беларусі]] |
Версія ад 19:05, 20 верасня 2018
Клаўдзій Сцяпанавіч Дуж-Душэўскі | |
---|---|
Файл:Клаўдзій Сцяпанавіч Душэўскі.jpg | |
Род дзейнасці | журналіст, дыпламат, архітэктар, палітык |
Дата нараджэння | 27 сакавіка (8 красавіка) 1891 |
Месца нараджэння | |
Дата смерці | 25 лютага 1959 (67 гадоў) |
Месца смерці | |
Месца пахавання | |
Грамадзянства | |
Месца працы | |
Альма-матар |
|
Партыя | |
Член у | |
Узнагароды і прэміі | |
Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Творы ў Вікікрыніцах |
Клаўдзій Сцяпанавіч Дуж-Душэўскі (27 сакавіка 1891[1], паводле іншых звестак 13(26).4.1891, Глыбокае Дзісенскага пав. Віленскай губ., цяпер Віцебская вобласць — 25 лютага 1959, Вільнюс; псеўданім і крыптанім: К. Душ; К. Д.;) — беларускі палітычны дзеяч, дыпламат, рэдактар, педагог. Лічыцца аўтарам бел-чырвона-белага сцяга.
Біяграфія
Па мацярынскай лініі паходзіў са шляхты Полацкага павету, яго прадзед Урублеўскі загінуў у паўстанне 1831 года, дзед Ян Высоцкі, як паўстанцкі жандар-вешальнік, быў павешаны 23 ліпеня 1863 года ў Сувалках, а маці першыя гады жыцця вымушана была правесці ў віленскай турме на Антокалі.
Бацька быў селянінам і валодаў 6 дзесяцінамі зямлі, але асноўным заробкам Сцяпана Душэўскага і яго брата было будаўніцтва. Клаўдзій з дзяцінства дапамагаў бацьку з дзядзькам, а з пачаткам атрымання адукацыі займаўся чарчэннем, і нават складаў каштарысы дамоў, касцёла, будаўніцтва шашы і масткоў. У старэйшых класах ужо сам кіраваў невялікімі будаўнічымі працамі, пад пільным вокам бацькі складаў іх праекты[2].
У 1912 годзе скончыў Віленскае рэальнае вучылішча, дзе далучыўся да беларускага руху. Іграў Крыніцкага ў «Паўлінцы» Я. Купалы. У 1912—1918 гадах вучыўся ў Пецярбургскім горным інстытуце. Адзін з актывістаў Беларускага навукова-літаратурнага гуртка студэнтаў Пецярбургскага ўніверсітэта. Удзельнічаў у выданні часопіса «Раніца». Паводле яго сведчання, стварыў эскіз беларускага нацыянальнага сцяга. У 1917 годзе ўступіў у Беларускую сацыялістычную грамаду (БСГ), у чэрвені — кастрычніку 1917 член яе ЦК і прэзідыума. Удзельнік З'езда беларускіх нацыянальных арганізацый (сакавік 1917 г., Мінск), Усерасійскай дэмакратычнай нарады (верасень 1917 г., Петраград) і інш.
У 1918 годзе працаваў загадчыкам бежанскага аддзела Белнацкама. Пасля распаду БСГ (лета 1918) у Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў. З красавіка 1919 ў Вільні: член Беларускага нацыянальнага камітэта, старшыня Цэнтральнай беларускай рады Віленшчыны і Гродзеншчыны (май — ліпень 1919), узначальваў камітэт Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны, адзін з ініцыятараў стварэння Беларускай вайсковай камісіі. Восенню 1919 — дыпламатычны прадстаўнік урада БНР у дзяржавах Балтыі, дзяржаўны сакратар ва ўрадзе В. Ластоўскага. Выкладаў у Віленскай беларускай гімназіі і на беларускіх настаўніцкіх курсах. У пачатку 1921 арыштаваны польскімі ўладамі. Вызвалены 7.2.1921; эміграваў у Літоўскую рэспубліку (Каўнас). У 1920—1930-я г. працаваў у міністэрствах беларускіх спраў, замежных спраў, сувязі Літвы, адзін з кіраўнікоў Беларускага цэнтра ў Літве, Літоўска-Беларускага таварыства. У 1927 скончыў Літоўскі ўніверсітэт (Каўнас) і працаваў інжынерам.
Выдаваў і рэдагаваў часопісы «Беларускі сцяг» (1922), «Крывіч» (1923—26), «Беларускі асяродак» (з 1933). Апрацаваў разам з В. Ластоўскім, Т. Іваноўскім лацінска-руска-беларускі слоўнік па арніталогіі. Перакладаў на беларускую мову падручнікі для сярэдніх школ.
Арыштаваны савецкімі ўладамі 2 ліпеня 1940 года. Следства скончылася ў чэрвені 1941 года. Было складзена абвінавачвальнае заключэнне, але ў сувязі з пачаткам вайны Душэўскі не быў асуджаны і эвакуяваны.
Пры немцах ён працаваў на заводзе гумавых вырабаў «Інкарас» на пасадзе інжынера. У канцы 1941 у Вільні Клаўдзій Душэўскі сустракаўся з Вацлавам Іваноўскім, які прапанаваў яму пасаду намесніка бурмістра Мінска. Душэўскі не пагадзіўся, а восенню 1942 года зноў адмовіўся ад прапановы. У жніўні 1943 года арыштаваны нямецкімі ўладамі разам з жонка за ўкрыццё яўрэяў і адпраўлены ў канцэнтрацыйны лагер Правянішкесе. Дзякуючы заступніцтву сяброў і як спецыяліст-інжынер, вызвалены праз 4 месяцы, пасля чаго працаваў у тарфяным трэсце на пасадзе інжынера-будаўніка. Акрамя ўласных дзяцей, разам з жонкаю выхоўваў двух дзяцей-сірот.
У 1944—46 гадах — дацэнт Каўнаскага ўніверсітэта, на будаўнічым факультэце атрымаў пасаду загадчыка кафедры гісторыі архітэктуры.
У снежні 1946 — маі 1947 пад следствам у Вільні. «За недастатковасцю сабраных доказаў для перадачы ў суд» яго справа была спынена, а ён сам вызвалены з-пад варты.
Зноў арыштаваны ў лютым 1952 года. Асуджаны на 25 гадоў зняволення як беларускі нацыяналіст. У 1954 тэрмін зняволення быў скарочаны да 10 гадоў, а 16 красавіка 1955 года ён быў датэрмінова вызвалены ў сувязі з пагаршэннем стану здароўя.
Працаваў у інстытуце «Літбудпраект».
Пахаваны ў Каўнасе на Пятрашунскіх могілках.
Творчасць
На падставе гістарычных сведчанняў і колераў народных строяў і арнаментаў стварыў у свой час эскіз сцяга БНР. У снежні 1917 года ў Мінску падчас Усебеларускага з'езду бел-чырвона-белы сцяг ужо шанаваўся за нацыянальны сімвал Беларусі.
Аўтар дзясяткаў будынкаў у Каўнасе, Паневяжысе, Клайпедзе, Шаўляі.
Сярод важнейшых пабудаваных Дуж-Душэўскім будынкаў:
- кінатэатр «Метрапалітэн» і дом на вуліцы Лайсвес ал. 41 у Каўнасе;
- дом доктара Пурыцкага па вул. Вайжганто ў Каўнасе;
- дом грамадзяніна Аўкштуоліс, Аўшрос такас 1 у Каўнасе;
- дом грамадзяніна Антуліс, па праспекце Вітаўтаса ў Каўнасе;
- дом грамадзяніна рог вуліцы Шаўлю ў Каўнасе;
- (так у тэксце) дом адваката Пажэла, плошча Венібес 10 у Каўнасе;
- дом інжынера Рэклайціс у Каўнасе;
- беконная фабрыка ў Каўнасе;
- беконная фабрыка ў Паневежысе;
- мясны халадзільнік у Клайпедзе;
- фабрыка па апрацоўцы кішак у Каўнасе;
- свінарнік на 1000 галоў у Каўнасе;
- будынак пошты ў Расейняй;
- дамы Жакевічэне і Гарунгшціса, вул. Траку 15 у Каўнасе;
- будынак пошты і будынак аўтатэлеграфнай станцыі ў Шанчай[3].
Зноскі
- ↑ НГАБ. Ф. 1781. Воп. 52. Спр. 5. Арк. 542 адв. - 543.
- ↑ Герасімчык В. КЛАЎДЫЮШ ДУЖ-ДУШЭЎСКІ — АЎТАР БЕЛ-ЧЫРВОНА-БЕЛАГА СЦЯГА
- ↑ ГРАМАДСКАЯ І ПАЛІТЫЧНАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ ДУЖ-ДУШЭЎСКАГА (з яго ўласных паказанняў)
Літаратура
- Дуж-Душэўскі Клаўдзій Сяпанавіч // Беларуская энцыклапедыя: у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн., 1998. — Т. 6. — С. 269—270.
- Луцкевіч Л. Барацьбіт і будаўнік / Л. Луцкевіч // Літаратура і мастацтва. — 1991. — 3 мая. — С. 13.
- Луцкевіч Л. Заслужыў пашану нашчадкаў / Л. Луцкевіч // Голас Радзімы. — 1991. — 2 мая. — 18. — С. 4-5.
- Рудовіч С. Белы, чырвоны, белы… // Звязда. 1992, 25 сак.
- Рудовіч С. Палітык, асветнік, дойлід / С. Рудовіч // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Глыбоцкага раёна / рэд.: Б. Сачанка і інш. — Мн., 1995. — С. 126—129.
Спасылкі
Клаўдзій Сцяпанавіч Дуж-Душэўскі ў Вікікрыніцах | |
Клаўдзій Сцяпанавіч Дуж-Душэўскі на Вікісховішчы |
- Асобы
- Нарадзіліся 8 красавіка
- Нарадзіліся ў 1891 годзе
- Нарадзіліся ў Глыбокім
- Памерлі 25 лютага
- Памерлі ў 1959 годзе
- Памерлі ў Вільнюсе
- Пахаваныя на Пятрашунскіх могілках
- Выкладчыкі Віленскай беларускай гімназіі
- Выкладчыкі Універсітэта Вітаўта Вялікага
- Выпускнікі Віленскага рэальнага вучылішча
- Выпускнікі Санкт-Пецярбургскага дзяржаўнага горнага ўніверсітэта
- Выпускнікі Універсітэта Вітаўта Вялікага
- Члены Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў
- Члены Віленскай беларускай рады
- Узнагароджаныя Крыжам за ўратаванне жыцця
- Нарадзіліся 27 сакавіка
- Постаці беларускай дыпламатыі
- Постаці беларускай педагогікі
- Рэдактары Беларусі
- Рэдактары паводле алфавіта
- Архітэктары Беларусі
- Журналісты Беларусі
- Рэпрэсаваныя савецкай уладай