Віленская беларуская гімназія

З пляцоўкі Вікіпедыя
Jump to navigation Jump to search
Святкаванне ўгодкаў абвяшчэння БНР у Віленскай беларускай гімназіі, 1935

Віленская беларуская гімназія (1919—1944) — адна з першых беларускіх сярэдніх школ[1].

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Базыльянскія муры, у якіх размяшчалася гімназія ў 1919—1937 гадах

Арганізавана 1 лютага 1919 года Іванам Луцкевічам, як прыватная гімназія. Дазвол на заснаванне гімназіі далі немцы ў канцы 1918 і пацвердзілі літоўскія ўлады — напярэдадні заняцця горада Чырвонай Арміяй у пачатку студзеня 1919 года. Рэгулярныя заняткі ў школе пачаліся 1 лютага 1919 года. Гімназія размяшчалася ў «Базыльянскіх мурах», самым буйным беларускім асяродку ў Вільні[2]. Гімназія з’яўлялася 8-класнай навучальнай установай гуманістычнага тыпу. Па-беларуску спачатку выкладаліся ўсе прадметы толькі ў падрыхтоўчым, першым і другім класах, старшакласнікі вучыліся на рускай мове (выключэнне складалі беларуская літаратура, гісторыя і геаграфія Беларусі). Паступова гімназія стала нацыянальнай навучальнай установай, з 1924 усе дысцыпліны выкладаліся па-беларуску. На пачатку існавання гімназіі разам з ёю дзейнічаў прытулак для дзяцей-сіротаў, заснаваны кс. А. Станкевічам, настаўніцкія курсы.

Інтэрнат побач з касцёлам Св. Казіміра

Гімназія працавала нягледзячы на перашкоды з боку польскіх і савецкіх уладаў, некалькі разоў меняна памяшканне, юрыдычны і адукацыйны статус. Інтэрнат беларускай гімназіі ў другой палове 1930-х гадоў знаходзіўся ў трохпавярховым доме на вул. Вялікай (Didzioji g., 30) побач з касцёлам Св. Казіміра. Па Maironio g., 4 (былая вул. Св. Ганны) знаходзілася сталовая для вучняў беларускай гімназіі. Праваслаўныя вучні гімназіі з канца 1920-х слухалі казані па-беларуску ў царкве Св. Параскевы, або Пятніцкай (Didzioji g., 2).

У гімназіі дзейнічалі вучнёўскія гурткі, духавы аркестр, хор, бібліятэка, выдаваліся друкаваныя і рукапісныя часопісы.

У 1937—1939 гадах беларуская гімназія размяшчалася ў будынку (разбураным у вайну) насупраць касцёла Святога Духа на вул. Дамініканскай (Dominikonu g.), які належаў дзяржаўнай польскай гімназіі імя Юльюша Славацкага(польск.) бел. (з 1932 года беларуская навучальная ўстанова была яе філіялам, у 1939—1941 гадах — мела статус прагімназіі, затым няпоўнай сярэдняй школы).

Дзейнічала да чэрвеня 1944 года, закрытая пасля аднаўлення ў Вільні савецкай улады.

Віленская беларуская гімназія была адукацыйнай установай высокага ўзроўню, таму там апроч беларусаў, вучыліся і яўрэі, і палякі, рускія і некалькі латышоў. Пераймальнікам традыцый Віленскай беларускай гімназіі з’яўляецца беларуская сярэдняя школа імя Ф. Скарыны ў Вільнюсе[3], адкрытая намаганнямі віленскіх беларусаў у канцы XX стагоддзя.

З навучэнцаў гімназіі складалася Беларуская драматычная майстроўня.

Некаторыя супрацоўнікі[правіць | правіць зыходнік]

Група другога выпуску гімназіі. Першая справа ў другім шэрагу — Наталля Арсеннева. 1921
  • Абрамовіч Майсей, выкладаў Закон Божы ізраэлітам
  • Адольфава[4], настаўніца геаграфіі, гісторыі Польшчы[4]
  • Александровіч Марыя
  • Александроўская («Александровічава»)[4][5], настаўніца польскай мовы, пасля Каліноўскага
  • Аляхновіч Францішак[6], настаўнік польскай мовы
  • Анцукевіч Мікола, настаўнік, дырэктар (?)
  • Астроўская Антаніна[4][7], выкладала «ручную працу»[4]
  • Астроўскі Радаслаў[4], дырэктар (1924—1936, з перапынкам), выкладаў матэматыку, фізіку і касмаграфію
  • Багаткевіч Ян, выкладаў праваслаўную рэлігію
  • Багдановіч Вячаслаў (Вацлаў)[8], настаўнік матэматыкі
  • Багдановіч Генадзь, настаўнік геаграфіі, гісторыі, алгебры, заканадаўства
  • Барысаглебскі Леанід, настаўнік фізікі
  • Бенцлебен (Банцлебен) Наталля[4][9], настаўніца нямецкай мовы
  • Бобіч Ільдэфонс, выкладаў польскую і лацінскую мовы, каталіцкі Закон Божы
  • Бракоўскі Сцяпан, выкладаў гігіену
  • Бэер[4], кіраваў хорам
  • Віслоўх (Віслаўх) Севярын bepl[4], выкладаў гісторыю Польшчы
  • Вітан-Дубейкаўская Юліяна, настаўніца нямецкай мовы (1919—22)
  • Вішнеўскі[8]
  • Галкоўскі Канстанцін
  • Гарбачка Алёна, настаўніца французскай мовы
  • Гарэцкая (Чарняўская) Леаніла[4][10], настаўніца беларускай мовы, геаграфіі, арыфметыкі
  • Гарэцкі Максім, беларуская мова
  • Гафтовіч Станіслаў, настаўнік гімнастыкі
  • Глухоўскі Уладзіслаў bepl
  • Глякоўскі Станіслаў, настаўнік Закону Божага (1933—39)
  • Грабінскі Баляслаў, доктар
  • Грыневіч Антон[4], настаўнік спеваў
  • Грышкевіч Францішак, дырэктар (1941—44)
  • Дварчанін Ігнат[4], настаўнік беларускай літаратуры
  • Дзічкоўскі Я.[4], выкладаў праваслаўны Закон Божы
  • Дмахоўскі Аляксандр, настаўнік матэматыкі, касмаграфіі, фізікі
  • Драздовіч Язэп
  • Дубіцкі[4], вёў дадатковыя матэматычныя курсы і падрыхтоўчыя курсы да здачы на атэстат («матуру»)
  • Душэўская Ганна[11], настаўніца польскай мовы
  • Дыліс Павел[12], выкладаў кальвіністам Закон Божы
  • Егер Аляксандр, настаўнік біялогіі і геаграфіі
  • Жук-Грышкевіч Вінцэнт[4], настаўнік гісторыі
  • Заморын Міхаіл[4][8][13], настаўнік беларускай, рускай моў, геаграфіі і гімнастыкі
  • Зарэмба Язэп
  • Згірскі Арон[14], настаўнік спеваў
  • Згірскі Фелікс, настаўнік спеваў і гімнастыкі
  • Згірскі Язэп, настаўнік лацінскай мовы і спеваў
  • Зеньковіч В.[15]
  • Ігнатава Лідзія, настаўніца французскай мовы
  • Ілляшэвіч Мікола[4], выкладаў прапедэўтыку філасофіі
  • Ілляшэвіч Хведар, настаўнік беларускай мовы
  • Казека Сяргей, настаўнік рускай мовы
  • Каліноўскі[4], настаўнік польскай мовы, пасля Швахловіча
  • Капава Галіна, настаўніца гімнастыкі
  • Кароль Сымон[12], настаўнік спеваў
  • Карэтнікаў Ян, настаўнік музыкі
  • Касіньская Габрыелія (Касінская Габрыэля), настаўніца польскай мовы[16]
  • Катовіч Іван[4], настаўнік прыродазнаўства ў першых класах, геаграфіі
  • Катовіч Мікола, дзелавод
  • Кахановіч Міхаіл, старшыня педагагічнай рады (1918), дырэктар (1919—1922), настаўнік гісторыі
  • Кіт Барыс, настаўнік (1931—1939), дырэктар (1939)
  • Коўш Аляксандр[4], настаўнік праваслаўнага Закона Божага
  • Красінскі Мікалай[17], выкладаў гісторыю і рускую мову, інспектар гімназіі
  • Краскоўскі Ян[8], настаўнік гісторыі
  • Крамянёва (Кшэменёва, Кжэменёва) Марыя[4], настаўніца польскай мовы, пасля Александровіч
  • Кульчыцкі Ніл, выкладаў праваслаўны Закон Божы
  • Ласковіч Мікола, настаўнік матэматыкі
  • Луцкевіч Антон[4], настаўнік беларускай мовы
  • Луцкевіч Іван, настаўнік беларусазнаўства і краязнаўства
  • Лукашэвіч У.[4], выкладаў праваслаўны Закон Божы
  • Лукашэвіч[12], сакратар гімназіі
  • Мароз Вольга[12], буфетчыца і прыбіральшчыца
  • Марцінкевіч[Удакладніць!], настаўнік фізкультуры[18]
  • Марцінчык Мікалай[4][19], выкладаў хімію і анатомію
  • Маткоўская Ніна, настаўніца французскай мовы
  • Мікуліна Фаіна[8], выкладчыца агульнай гісторыі, рускай мовы
  • Міхалевіч Аляксандр[4][20], настаўнік лацінскай і нямецкай моў, дырэктар
  • Мэнке Юліяна, выкладала нямецкую мову, агульную гісторыю, прапедэўтыку філасофіі
  • Наруцкая Эмілія, настаўніца гісторыі
  • Неканда-Трэпка Антон[4], дырэктар (1922-23, 1928-30), выкладаў фізіку з 1920
  • Пакроўскі Мікола, доктар
  • Паўловіч Сяргей[4], настаўнік праваслаўнага Закону Божага, дырэктар (1925—1928)[21]
  • Пліс Міхаіл[4], настаўнік праваслаўнага Закону Божага (1919—1923)
  • Пронька Соф’я, настаўніца беларускай мовы, арыфметыкі, малявання, каліграфіі
  • Радзюк Пётра[22], настаўнік фізікі (1941-44)
  • Рак-Міхайлоўскі Сымон, настаўнік матэматыкі, фізікі і хіміі (1920 — ?)
  • Ральцэвіч Канстанцін[4], настаўнік матэматыкі
  • Русак Вольга[23], настаўніца нямецкай мовы (НБГ, з 1934)
  • Русецкая Люба[4], выкладала «навукі аб рэчах»[4]
  • Рэшаць Язэп, настаўнік Закону Божага
  • Савіцкі Іван[4], настаўнік гісторыі ў пачатковых класах
  • Савінскі Леанід[8], настаўнік матэматыкі і фізікі
  • Сакалова-Лекант Алёна[4][24], настаўніца беларускай мовы, арыфметыкі, малявання, каліграфіі (1919—1944)
  • Сасноўская Ніна[4], настаўніца малявання і каліграфіі
  • Сіняўскі Мікола[4], настаўнік матэматыкі
  • Станкевіч Адам[4], кс., настаўнік каталіцкага Закону Божага (1919—1944[4]), лацінскай мовы, дырэктар
  • Талочка Уладзіслаў[8], кс., настаўнік каталіцкага Закону Божага
  • Тарашкевіч Браніслаў, дырэктар (1921—1922), выкладаў прапедэўтыку філасофіі
  • Швахловіч[4], настаўнік польскай мовы
  • Шнаркевіч Язэп[4][25], кіраваў хорам
  • Шутовіч Марыя[8], загадвала інтэрнатам
  • Шырма Рыгор[4], настаўнік спеваў і выхавацель у інтэрнаце
  • Шчасны Пётра[26], настаўнік фізікі
  • Южык Павел, выкладчык малявання (1920-я)
  • Юзьврэк Яўгенія, настаўніца французскай мовы
  • Якубецкі Андрэй, настаўнік гімнастыкі
  • Яцкевіч Мадэст, настаўнік гімнастыкі


Некаторыя вучні[правіць | правіць зыходнік]

Памылкі гістарыёграфаў: А. Шукелойць[66] насамрэч не вучыўся ў ВБГ.

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ 1,0 1,1 Адзін з ініцыятараў у 1935 стварэння дружыны скаўтаў у ВБГ.
  2. ↑ Ініцыятар стварэння ў 1922 1-й дружыны скаўтаў у ВБГ.
  3. ↑ Брат Яна Пятроўскага?
  4. ↑ Адна з першых абітурыентак.
  5. ↑ Пазней танцор хору Р. Шырмы.

Зноскі

  1. ↑ Першыя беларускія школы ў Вільні адкрыліся яшчэ ў 1915, падчас нямецкай акупацыі.
  2. ↑ Яшчэ там размяшчаліся 2 беларускія пачатковыя школы (агулам у Вільні іх было 7), Беларускі музей, Беларускае навуковае таварыства, Беларускі нацыянальны камітэт, Беларускія настаўніцкія курсы (рыхтавалі настаўнікаў для беларускіх пачатковых школ), Беларуская школьная рада Віленшчыны, Духоўная семінарыя і царква Св. Троіцы.
  3. ↑ Адзіная поўная сярэдняя школа ў Літве з беларускай мовай навучання, у 2005 годзе ў школе каля 170 вучняў, і каля 40 настаўнікаў, дырэктар — Галіна Сівалава.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 4,21 4,22 4,23 4,24 4,25 4,26 4,27 4,28 4,29 4,30 4,31 4,32 4,33 4,34 4,35 4,36 4,37 4,38 4,39 4,40 4,41 4,42 4,43 4,44 Галяк Л. Успаміны. У 2-х кн. — ЗША, Летапіс. 1982—1983.
  5. ↑ Маці Станіслава Александровіча — гісторыка, прафесара ўніверсітэтаў у Торуні і Беластоку.
  6. ↑ У Базыльянскіх мурах месцілася Беларуская драматычная майстроўня Ф. Аляхновіча.
  7. ↑ Жонка Р. Астроўскага
  8. ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 Шутовіч Я. Успаміны пра …
  9. ↑ Перад 2-ой сусветнай вайной жыла ў Вільні па вул. Антокаль.
  10. ↑ Жонка М. Гарэцкага
  11. ↑ Сястра К. Дуж-Душэўскага
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Луцкевіч, 1998
  13. ↑ Паводле ўспамінаў вучняў «найбольш рускі» сярод настаўнікаў. Выехаў у Радашковічы, адкуль у 1930-я перабраўся ў СССР, рэпрэсіраваны.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 Серпухов… С. 32.
  15. ↑ 15,0 15,1 Серпухов… С. 31.
  16. ↑ Wspominana jest jako dobra nauczycielka o usposobieniu romantycznym.
  17. ↑ 17,0 17,1 Ляхоўскі…
  18. ↑ Кіраўнік Віленскага камітэта БНП, арыштаваны савецкай бяспекай, лёс невядомы.
  19. ↑ (3.12.1901, в. Кубельнікі каля Бераставіцы — 23.5.1980). Лекар. Скончыў Віленскі ўніверсітэт (1927), адзін з кіраўнікоў Беларускага студэнцкага саюза, рэдактар часопіса «Студэнцкая Думка», дзеяч Грамады, Таварыства беларускай школы. Настаўнічаў у Віленскай беларускай гімназіі. Некалькі разоў быў арыштаваны польскай паліцыяй, у 1931 сасланы з Вільні пад нагляд паліцыі. Працаваў лекарам у Нараўцы на Беласточчыне. У 1948 арыштаваны органамі савецкай дзяржбяспекі. 12.8.1949 прыгавораны на 10 гадоў лагераў, сасланы ў Варкуту. У 1956 вярнуўся ў Гродна.
  20. ↑ Юрыст. Прыняў духоўны сан — стаў праваслаўным святаром. Падчас 2-ой сусветнай вайны быў настаяцелем прыходу ў Заходняй Беларусі. Пахаваны на Свята-Еўфрасіннеўскіх могілках (Вільнюс).
  21. ↑ Маракоў Л. У. РЛ; РС.
  22. ↑ 22,0 22,1 Пецюкевіч, 2005
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Летапіс…
  24. ↑ Адна з пачынальнікаў беларускага школьніцтва ды ініцыятараў стварэння ВБГ. Да арышту жыла ў Вільні па вул. Вострабрамскай 8 (Ausros Vartu g. 9) — «Базыльянскія муры». Пасля 1944 рэпрэсіраваная савецкай бяспекай, асуджана на 6 гадоў лагераў. У сяр. 1950-ых вярнулася ў Вільнюс. Памерла ў 1960, пахавана на Свята-Еўфрасіннеўскіх могілках (Вільнюс). Гл.: Войцік Г. Алёна Сакалова-Лекант: (серыя «Партрэты Віленчукоў») / Галіна Войцік. — Вільня: Рунь, 2004. — 17, (3) с.: партр.; ISBN 9955-427-03-5
  25. ↑ З 1921 настаўнік Нясвіжскай беларускай гімназіі. Быў кіраўніком беларускамоўных класаў, выкладчыкам беларускай мовы, беларусазнаўства і спеваў. Пасля закрыцця польскімі ўладамі Нясвіжскай беларускай гімназіі (1924) працаваў настаўнікам у Віленскай беларускай гімназіі. Разам з жонкай Надзеяй пахаваны на праваслаўных Свята-Еўфрасіннеўскіх могілках (Вільнюс).
  26. ↑ Паходзіў з Навагрудчыны. Скончыў Вышэйшую школу гандлёвую ў Варшаве. Валодаў англійскай, нямецкай, рускай, беларускай, польскай мовамі. Разам з Барысам Кітам у 1942 працаваў у семінарыі ў Паставах.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 27,5 27,6 Серпухов… С. 33.
  28. ↑ У 1931 пасля ліквідацыі Клецкай беларускай гімназіі (дзе яго бацька быў настаўнікам) пачаў вучыцца ў Віленскай беларускай гімназіі. Арыштаваны польскі ўладамі, пасля выхаду на волю нелегальна перайшоў у СССР, рэпрэсіраваны.
  29. ↑ Туронак Ю. Беларуская кніга пад…
  30. ↑ [1]
  31. ↑ Дачка Эдварда Будзькі. Выпускніца Віленскага ўніверсітэта. Перад 2-ой сусветнай вайной выйшла замуж за Вацлава Пануцэвіча. У 1939—1941 разам з мужам працавала настаўніцай у Будславе. Пасля 2-ой сусветнай вайны ў эміграцыі. Была настаўніцай прыродазнаўства ў Беларускай гімназіі імя М. Багдановіча ў Германіі. Жыве ў ЗША.
  32. ↑ Дачка Эдварда Будзькі. Выпускніца Віленскага ўніверсітэта. У 1939—1941 працавала настаўніцай у Будславе. Пасля 2-ой сусветнай вайны ў эміграцыі. У 1950-я выйшла замуж за Антона Бяленіса. Жыла ў ЗША. Супрацоўнічала з газетай «Беларус».
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 33,3 33,4 33,5 33,6 33,7 33,8 Коўш, С. Мае ўспаміны…
  34. ↑ Паходзіў з Будслава. У 1939 рэпрэсіраваны савецкай дзяржбяспекай.
  35. ↑ Дачка Зоські Верас
  36. ↑ Эмігравала ў Аўстралію
  37. ↑ Не скончыў навучання, нелегальна перайшоў у СССР, рэпрэсіраваны
  38. ↑ Маракоў РЛ
  39. ↑ Жаўнер Арміі Андэрса, жыў у Вялікабрытаніі
  40. ↑ 40,0 40,1 Серпухов… С. 30
  41. ↑ Сястра Я. Жамойціна. Нар. 9.6.1915 у сялянскай сям’і ў в. Клімавічы, на Лідчыне. Скончыла педагагічны інстытут (1939). У 1939—1941 працавала ў Лідскай беларускай дзесяцігодцы, у тым часе выйшла замуж. З 1941—1943 кіравала Самашкскай беларускай пачатковай школай. У 1943 выехала ў Вільню. З 1946 жыла ў Польшчы ў Любліне, а з 1956 у Варшаве. Працавала настаўніцай рускай мовы ў ліцэі імя Ю. Славацкага. Пам. 3.1.1986.
  42. ↑ Пад акупацыяй кіраваў школай у Пружанах.
  43. ↑ Чыгрын С. Не пыталі, ці зжата, ці скошана… // Ніва № 4 (2280), 23 студз. 2000.
  44. ↑ 1
  45. ↑ Сын Гасана Канапацкага
  46. ↑ Нар. 18.10.1919 у в. Старое Сяло на Міншчыне. Палітычна-грамадскі дзеяч. У 1928—1929 вучыўся ў Радашковіцкай беларускай гімназіі. З 1929 вучань Віленскай беларускай гімназіі (скончыў 1936). Пасля студэнт медыцынскага факультэта Віленскага ўніверсітэта. Быў апошнім кіраўніком Беларускага студэнцкага саюза. Падчас нямецкай акупацыі працаваў у Баранавічах лекарам, належаў да падпольнай Беларускай незалежніцкай партыі. У 1944 арыштаваны НКУС, асуджаны на 10 гадоў зняволення. Памёр у пач. кастрычніка 1984 у Баранавічах.
  47. ↑ Маракоў РЛ.
  48. ↑ Паводле адных звестках, расстраляны немцамі ў 1943 на даносе, па другіх — палякамі ў 1944 (Коўш С.), паводле трэціх — пасля 2-ой сусветнай вайны жыў у Вілейцы і быў рэпрэсіраваны.
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 Наша слова, 1991, № 22, 17-23 ліпеня.
  50. ↑ Нар. 1922. Падчас нямецкай акупацыі — афіцэр Беларускай Краёвай Абароны, быў у батальёне «Дальвіц», арыштаваны ў Польшчы (1945), праходзіў па працэсе над кіраўнікамі БНП («справа 6-ці», Мінск, 1946), пасля лагераў жыў у Вільнюсе. Пам. 1997.
  51. ↑ Маракоў Л. Міско Якуб Герасімавіч // Рэпрэсаваныя літаратары… Т. 2.
  52. ↑ 52,0 52,1 Бацька — настаўнік гімназіі Аляксандр Міхалевіч
  53. ↑ нар. 1917. Навучаўся адзін год. Скончыў чыгуначную школу ў Лунінцы. Пасля вайны жыў у Польшчы, працаваў на «Pafawag» (фабрыка чыгуначных вагонаў) ва Уроцлаве. Памёр 1968, Уроцлаў.
  54. ↑ нар. 1911. Навучаўся адзін год. Перад 2-ой сусветнай вайной працаваў бухгалтэрам у Лунінцы. Пасля вайны жыў у Польшчы. Памёр у 1995, Длугалэнцы каля Уроцлава.
  55. ↑ Сын Антона
  56. ↑ Сястра Яраслава Станкевіча.
  57. ↑ Нар. 1915, сын А. Сакаловай-Лекант. Скончыў Віленскую беларускую гімназію, юрыдычны факультэт Віленскага ўніверсітэта. У 1938 вывучаў юрыспрудэнцыю ў Варшаве. У 1941 — бурмістар г. Беразіно. У 1942 удзельнічаў ў несавецкім беларускім партызанскім руху, у атрадзе Ул. Шавеля пад Барысавам. Афіцэр Беларускае Краёвае Абароны, член БНП. Пасля вайны ў Германіі, далейшы лёс невядомы, магчыма эміграваў ў Амерыку.
  58. ↑ Міхась Хмялеўскі. Памёр Вінцук Склубоўскі // Тыднёвік беларусаў у Польшчы «Ніва». — 2002. — № 20 (2401).
  59. ↑ Сын Ст. «Кнігара» Станкевіча, брат Міраславы Русак
  60. ↑ Брат Казіміра Сваяка. Нар. 30.8.1907 у вёсцы Барані на Віленшчыне. У 1939 скончыў агранамічны факультэт Віленскага ўніверсітэта. У 1945 прыехаў у Сопат, да 1952 працаваў у Аддзеле сельскай гаспадаркі ваяводскай управы ў Гданьску, пасля ў Міністэрстве сельскай гаспадаркі ў Варшаве. У 1972 выйшаў на пенсію, пісаў артыкулы па аграноміі ў часопіс «Gromada Rolnik Polski». Пам. 9.8.1982.
  61. ↑ Кіт, Б. Успаміны аб…
  62. ↑ Пасля быў студэнтам юрыдычнага факультэта Віленскага ўніверсітэта. З 1943 камендант паліцыі Мінскай акругі, увосень 1943 загінуў пры невысветленых акалічнасцях. Яго памяці, між іншых, прысвечаны ўспаміны Язэпа Малецкага («Пад знакам Пагоні», Таронта, 1976).
  63. ↑ Сын Зоські Верас
  64. ↑ Нар. 27.4.1922 у вёсцы Заполле на Навагрудчыне (цяпер Карэліцкі р-н Гродзенскай вобл.) у сялянскай сям’і. Грамадская дзеячка, лекар. Скончыла Віленскую беларускую гімназію (1939). Удзельнічала ў II Усебеларускім кангрэсе. Арыштавана ў 1948 калі была студэнткай 4 курсу медінстытуту, асуджаная на 25 гадоў зняволення, пакаранне адбывала ў Кінгірскім лагеры. Пасля вызвалення (1956) была залічана на 4 курс Мінскага медінстытута. Працавала лекарам, жыла ў Навагрудку. Пам. 20.11.1998.
  65. ↑ Вера Сымонаўна Спарычанка‑Шостак. Нар. 19.12.1917 на Навагрудчыне. Працавала настаўніцай англійскай мовы ў Вільнюсе. Мела дачку і сына Яраслава Войціка. Пам. 4.3.2008, пахаваная на праваслаўных могілках Быліны (Вільнюс).
  66. ↑ Ёрш С. Сябры Беларускай Незалежніцкай Партыі. Біяграфічны даведнік // Вяртаньне БНП. Асобы і дакумэнты Беларускай Незалежніцкай Партыі. — Слонім-Мінск, 1998.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Адамковіч, Аляксандр. Беларусы ў Літве: учора і сёння. Кніга І – Вільня / рэд. Лілея Плыгаўка. — Вільня: Таварыства беларускай культуры ў Літве, 2010. — С. 43-78. — ISBN 978-9955-578-14-7.
  • Вабішчэвіч А. Праблема нацыянальнай свядомасці ў дзейнасці Таварыства беларускай школы ў 1920-30-я гады // Фарміраванне і развіццё нацыянальнай самасвядомасці беларусаў: Матэрыялы Міжнароднай канферэцыі, якая адбылася ў Маладзечне 19-20 жніўня 1992 г. — Мн.: Нацыянальны навукова-асветны цэнтр імя Ф.Скарыны, 1993. — С. 164—167.
  • Вабішчэвіч А. М. Беларускія гімназіі ў культурна-асветніцкім і грамадска-палітычным жыцці Заходняй Беларусі (1920 — 1930-яя гг.) // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 2002. — № 18. — С.78 — 90.
  • Вабішчэвіч А. М. Нацыянальная школа ў Заходняй Беларусі (1921—1939) // Беларускі гістарычны часопіс. — 1994. — № 2. — С. 38-46.
  • Вабішчэвіч А. М. Таварыства беларускай школы // Беларускі гістарычны часопіс. — 1997. — № 1. — С. 86-99.
  • Вабішчэвіч А. М. Асвета ў Заходняй Беларусі (1921—1939). — Брэст, 2004. — 116 с.
  • Гардзіенка, Н. Дзеячы беларускай паваеннай эміграцыі (біяграфічны даведнік) / Натальля Гардзіенка // Запісы БІНіМ. — 2014. — № 37. — С. 10 — 258. — С. 220.
  • Катковіч A., Катковіч-Клентак В. Успаміны / Навук. рэд. Глагоўская А., Харужы В. — Беласток: Беларускае гістарычнае таварыства, 1999. — 142 с. ISBN 83-909009-9-8.
  • Кіт Б. Успаміны аб Беларускай гімназіі ў Вільні (1928—1939) былога вучня, вучыцеля i дырэктара гэтай гімназіі / Летапіс віленскай беларускай гімназіі 1919—1944 // Спадчына. № 1, 1999. — С. 29-60.
  • Коўш С. Мае ўспаміны зь Віленскай беларускай гімназіі / Летапіс віленскай беларускай гімназіі 1919—1944 // Спадчына. № 1, 1999. — С. 29-60.
  • Летапіс віленскай беларускай гімназіі 1919—1944 // Спадчына. № 1, 1999. — С. 29-60.
  • Луцкевіч Л. Вандроўкі па Вільні.. — Вільня: Рунь, 1998. — ISBN 9986-9228-2-8.
  • Луцкевіч, Л. Віленская беларуская гімназія // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 2. Беліцк — Гімн / БелЭн; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — 537 с.: іл. — ISBN 5-85700-142-0.
  • Нарысы гісторыі народнай асветы і педагагічнай думкі ў Беларусі. — Мн.: Народная асвета, 1968. — 624 с.
  • Пецюкевіч М. Лісты / рэд. Глагоўская Галена, Харужы Вячаслаў. — Беласток: Беларускае Гістарычнае Таварыства, друкарня: Offset-Print, Białystok, 2005. — 154 с. — ISBN 83-60456-00-3.
  • Ляхоўскі, У. Маладзёвы рух паміж дзвюмя войнамі (1921—1939 гг.) // Спадчына. — 2012. — № 161. — С. 3—115
  • Тумаш, В. Беларуская Віленская гімназія // Полацак. — 1992. — № 3 (13). — С. 48 — 52; № 4 (14). — С. 55 — 57; № 5 (15). — С. 49 — 51; № 9 .919). — С. 37 — 40.
  • Туронак Ю. Беларуская кніга пад нямецкім кантролем (1939—1944). — Мн., 2002.
  • Siemakowicz, M. Organizacja szkolnictwa dla ludności białoruskiej w II Rzeczypospolitej. // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 1999. — № 12.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Віленская_беларуская_гімназія&oldid=3667027"