Алесь Гародня

Алесь Гародня
Алесь Гародня
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	8 студзеня 1899
Месца нараджэння	Перм, Пермскі павет[d], Пермская губерня, Расійская імперыя;
Дата смерці	12 верасня 1944 (45 гадоў)
Месца смерці	Самаркандская вобласць, Узбекская ССР, СССР;
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	палітык, празаік, крытык
Мова твораў	беларуская
Грамадская дзейнасць
Партыя	Беларуская сацыялістычная грамада;
Член у	Беларуская літаратурна-мастацкая камуна[d]; Маладняк; Беларускае пралетарскае студэнцкае зямляцтва;
	Творы ў Вікікрыніцах

Але́сь Гаро́дня, сапраўднае імя Алякса́ндр Эра́ставіч Функ (8 студзеня 1899, Перм, Расійская імперыя — 12 верасня 1944, ГУЛАГ) — празаік, літаратурны крытык. Вядомы таксама пад псеўданімамі Ян Дораг, Яндораг, А. Падбярэзкі Ф. Гарадзенскі ^[1].

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся ў сям’і польскага чыноўніка нямецкага паходжання. Сям’я часта наведавалася на Пружаншчыну, дзе былі маёнткі дзеда (у Здзітаве) і маці (у Семянчы) Аляксандра Функа^[2]. Яго бацькі варожа ставіўся да беларускай мовы, але сам Аляксандр цікавіўся беларускім словам, вывучаў пружанскі фальклор^[2].

Кастрычніцкі пераварот сустрэў у Фінляндыі. У 1917 годзе пераехаў у Маскву на вучобу. Далучыўся да мясцовай арганізацыі Беларускай сацыялістычнай грамады.

Працаваў тэхнічным рэдактарам часопіса «Чырвоная Беларусь» (пачатак 1930) разам з Міхасём Чаротам, Валерыем Мараковым і мастаком Анатолем Тычынам.

3 лістапада 1930 года арыштаваны ДПУ БССР па адрасе: Менск, зав. Маляўскі, д. 19. Абвінавачаны ў тым, што «скрываў каштоўныя звесткі пра беларускіх нацыянал-дэмакратаў». 15 чэрвеня 1931 года паводле пастановы калегіі АДПУ СССР прыгавораны да 10 гадоў ППК. Этапаваны ў Беламорска-Балтыйскі канцлагер^[ru] НКУС Карэла-Фінскай ССР (ст. Мядзведжая Гара). Вызваліўся ў 1934 годзе.

Паўторна арыштаваны 30 лістапада 1935 года, сасланы ў Самаркандскую вобласць (Узбекская ССР). У 1942 годзе арыштаваны «за контрэвалюцыйную агітацыю». 19 снежня 1942 года Самаркандскім абласным судом прыгавораны да расстрэлу. Прысуд быў заменены на 10 год пазбаўлення волі. Памёр у зняволенні.

Рэабілітаваны 13 верасня 1988 года.

Асабовая справа Ф. № 20966-с захоўваецца ў архіве КДБ Беларусі.

Дзейнасць[правіць | правіць зыходнік]

Друкавацца пачаў у 1925 годзе ў часопісе «Полымя». Член «Літаратурнай камуны», пазней «Маладняка».

Як літаратурны крытык выступаў з пазіцый вульгарнага сацыялагізму. Галоўным аб’ектам крытычных нападак была літаратурная дзейнасць сябраў аб’яднання «Узвышша». Таксама прычыніўся да выкрыцця так званых «нацдэмаў».

У сакавіку 1929 года верш А. Дудара «Пасеклі наш Край папалам»^[3], які распаўсюджваўся ў рукапісу, стаў прычынаю арышту паэта органамі дзяржбяспекі. А. Гародня пад псеўданімам А. Падбярэзскі тут жа надрукаваў артыкул (фактычна зрабіў данос) пад кідкай назвай «На трухлявым карчы», дзе абвінаваціў паэта ў «нацыянал–дэмакратызме», а верш «Пасеклі наш Край папалам» назваў «выразна контррэвалюцыйным»^[4].

У рэцэнзіі на зборнік вершаў Т. Кляшторнага «Светацені» крытык А. Гародня заўважыў занадта многа «трухі»: «багемшчыну», «эстэтнічанне», «песімізм» і «беспадстаўны сум», «гітарную возбразнасць», эпітэты, узятыя паэтам з «літаратурных анучнікаў» і інш., а ў «галіне ідэялагічнай»: не можа «аб’ектыўна падысці да сучаснасці» і «зрабіць правільныя вынікі», «пазбаўлены класавага пачуцця» і «ў класавым змаганні Кляшторны яшчэ дагэтуль не вызначыў сабе шляхі»^[5].

Ацэнкі дзейнасці[правіць | правіць зыходнік]

Слынны гісторык Мікола Улашчык, на вачах якога разгортвалася дзейнасць А. Гародні, наўпрост абазваў яго «падбрэхічам у Бэндэ»^[6].

Творы[правіць | правіць зыходнік]

«На крэсах»: аповесць (Мн., 1927)
«Варта на Рэйне»: аповесць (Мн., 1930)
Варта на Рэйне: аповесць. – Мінск : Галіяфы, 2021. – 203 с. – (Святлацені ; вып. 2). ISBN 978-985-7140-69-9.

Зноскі

↑ Адам Бабарэка ў сваёй картатэцы пазначыў, што пад псеўданімам Ф. Гарадзенскі друкаваўся Фелікс Купцэвіч, а таксама згадвае, што А. Функ карыстаўся псеўданімам А. Веркін
↑ ^а ^б Канстанцін Карнялюк. Шляхі вядуць у Здзітава і Семянчу… // Раённыя будні. — Пружаны: 24 чэрвеня 1997. — № 50 (7498). — С. 2.
↑ [1]
↑ Маладняк. 1929. № 4. С. 103.
↑ Полымя. 1928. № 8. С. 167 — 169.
↑ Мікалай Улашчык. Выбранае. — Мн .: Беларускі кнігазбор, 2001. — С. 385. — 608 с. — 320 экз. — ISBN 985-6638-08-9.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5). — С. 68.
Гародня Алесь // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1992—1995. — Т. 2. — С. 126.
Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік / Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. — ISBN 5-340-00709-X.
Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.
Мікуліч Б. Пра аповесці Гародні // Літ. дадатак да газ. «Савецкая Беларусь». — 28 жніўня 1928.
Мушынскі М. Беларуская крытыка і літаратуразнаўства (20-30-я гады). — Мн., 1975.
Кандыбовіч С. Функ Аляксандр // Разгром нацыянальнага руху ў Беларусі. — Мн.: Беларускі гістарычны агляд, 2000.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Біяграфія на Slounik.org

[1] Адам Бабарэка ў сваёй картатэцы пазначыў, што пад псеўданімам Ф. Гарадзенскі друкаваўся Фелікс Купцэвіч, а таксама згадвае, што А. Функ карыстаўся псеўданімам А. Веркін

[budni7498-2] а ^б Канстанцін Карнялюк. Шляхі вядуць у Здзітава і Семянчу… // Раённыя будні. — Пружаны: 24 чэрвеня 1997. — № 50 (7498). — С. 2.

[3] [1]

[4] Маладняк. 1929. № 4. С. 103.

[5] Полымя. 1928. № 8. С. 167 — 169.

[6] Мікалай Улашчык. Выбранае. — Мн .: Беларускі кнігазбор, 2001. — С. 385. — 608 с. — 320 экз. — ISBN 985-6638-08-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]