Аляксандр Дзмітрыевіч Каваленя

Аляксандр Дзмітрыевіч Каваленя
Дата нараджэння	21 лютага (5 сакавіка) 1895
Месца нараджэння	Кашанцы, Гродзенскі павет, Гродзенская губерня, Літоўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя
Дата смерці	27 жніўня 1937(1937-08-27) (42 гады)
Месца смерці	Менск, БССР, СССР
Грамадзянства	Беларусь
Род дзейнасці	навуковец, археолаг
Месца працы	Інстытут беларускай культуры Інстытут гісторыі НАНБ
Альма-матар	БДУ Свіслацкая настаўніцкая семінарыя
Творы у Вікікрыніцах

Аляксандр Дзмітрыевіч Кавале́ня (21 лютага (5 сакавіка) 1895, в. Кашніцы, Гродзенскі павет, Гродзенская губерня, цяпер Бераставіцкі раён — 27 жніўня 1937, Мінск, НКУС) — беларускі археолаг, гісторык.

Біяграфія

Скончыў Свіслацкую настаўніцкую семінарыю (1915). Удзельнічаў у грамадзянскай вайне, вядомы як удзельнік штурма Перакопа. У 1929 годзе скончыў БДУ. З 1932 года навуковы супрацоўнік секцыі археалогіі Інстытута гісторыі АН БССР.

Арыштаваны ў Мінску (1937). Прыгавораны «тройкай» НКВД 25 жніўня 1937 года за «шпіёнскую дзейнасць на карысць польскіх разведорганаў» да ВМП. Расстраляны 28 жніўня 1937 года. Рэабілітаваны 16 кастрычніка 1958 г. Асабовая справа К. № 13173-с захоўваецца ў архі­ве КДБ Беларусі.

Навуковая дзейнасць

Адзін з «бацькоў беларускай археалогіі».

Яшчэ ў студэнцкія гады праводзіў раскопкі на гарадзішчы ў Тураве (1927), вывучаў помнікі розных эпох Тураўшчыны. Даследаваў стаянкі палеаліту (Бердыж, Юравічы), гарадзішчы жалезнага веку (Банцараўшчына і інш.). Вывучаў культуру плямён, якія жылі ў басейне Дняпра, на левых прытоках Прыпяці і Заходняй Дзвіны.

Збіраў матэрыялы для археалагічнай карты Беларусі. Займаўся вывучэннем старажытнага Мінску.

Разам з Аляксандрам Ляўданскім, Сяргеем Дубінскім з'яўляецца адным з аўтараў трохтомнага выдання «Працаў» — навуковага зборніка Інбелкульта і АН БССР па археалогіі. Падрыхтаваны вучонымі чацверты том «Працаў» не пабачыў свет — быў знішчаны органамі НКВД у наборы.

Забойства Кавалені, Ляўданскага, Дубінскага, арышты і сыход у нябыт іншых даследчыкаў азначаў амаль поўнае вынішчэнне беларускай археалагічнай навукі.

Памяць

У 2001 годзе ў Курапатах усталяваны вялікі дубовы крыж — знак памяці сучаснага пакалення археолагаў пра нявінна забітых калег, якія закладалі падмурак акадэмічнай археалогіі: Аляксандру Ляўданскаму, Аляксандру Каваленю, Сяргею Дубінскаму.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 7: Застаўка — Кантата. — 604 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0130-3 (т. 7), ISBN 985-11-0035-8.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. — С. 515.
• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.
• Возвращенные имена: Сотрудники АН Беларуси, пострадавшие в период сталин. репрессий / сост. и авт. предисл. Н. В. Токарев; под ред. А. С. Махнача.. — Мн.: Навука i тэхнiка, 1992. — С. 59. — 120 с. — 1 000 экз. — ISBN 5-343-01246-9.