Восіп Эмілевіч Мандэльштам

З пляцоўкі Вікіпедыя
Jump to navigation Jump to search
іншыя значэнні У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Мандэльштам.
Восіп Мандэльштам
руск.: Осип Эмильевич Мандельштам
Osip Mandelstam in 1935.png
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні Іосіф Эмільевіч Мандэльштам
Дата нараджэння 2 (14) студзеня 1891[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 27 снежня 1938(1938-12-27)[2][3][…] (47 гадоў)
Месца смерці лагерны пункт Другая рэчка пад Уладзівастокам, Прыморскі край, РСФСР, СССР
Грамадзянства Flag of Russia.svg Расійская імперыя
Сцяг СССР СССР
Жонка Надзея Якаўлеўна Мандэльштам[d]
Альма-матар
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці паэт
перакладчык
літаратуразнавец
Кірунак сімвалізм (да 1912)
акмеізм
Мова твораў руская
Подпіс Osip Mandelstam signature.jpg
Commons-logo.svg Выявы на Вікісховішчы

Во́сіп Эмі́левіч Мандэльшта́м ({{{4}}} [[15 студзеня 1891|(15 студзеня) 1891]] [[3 студзеня]], Варшава, Царства Польскае, Расійская імперыя — 27 снежня 1938, лагерны пункт Другая рачулка ля Уладзівастоку, РСФСР) — расійскі паэт, эсэіст, перакладчык і літаратурны крытык.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Восіп Мандэльштам нарадзіўся 3 студзеня (15 студзеня паводле новага стылю) 1891 года ў Варшаве. Бацька, Эміль Веньямінавіч (1856—1938), быў майстрам пальчаткавай справы, быў купцом першай гільдыі, што давала яму права жыць па-за мяжой аселасці, нягледзячы на яўрэйскае паходжанне. Маці, Флора Восіпаўна Вярблоўская, была музыкантам.

У 1897 годзе сям’я Мандэльштамаў пераехала ў Пецярбург. Восіп атрымаў адукацыю ў Цянішаўскім вучылішчы (1900—1907), адной з найбольш прагрэсіўных тагачасных навучальных устаноў. У 1908—1910 вучыўся ў Сарбоне і ў Гайдэльбергскім універсітэце, у 1911—1917 (з перапынкамі) — на рамана-гярманскім аддзяленні гісторыка-філалагічнага факультэту Пецярбургскага ўніверсітэта.

У 1922 годзе ў Кіеве ажаніўся з Надзеяй Якаўлеўнай Хазінай і пераехаў у Маскву.

Творчасць[правіць | правіць зыходнік]

Пачынаў паэтычную кар’еру як сімваліст, паслядоўнік найперш Поля Верлена і Фёдара Салагуба, а таксама папярэдніка сімвалістаў — Фёдара Цютчава. У канцы 1912 года ўвайшоў у «цэх паэтаў» — купку акмеістаў на чале з Сяргеем Гарадзецкім і Мікалаем Гумілёвым. Мандэльштам склаў маніфест гэтага руху «Ранак акмеізму» (апублікаваны ў 1919). Паэтычныя пошукі гэтага перыяду выявіла дэбютная кніга вершаў «Камень» (выдавалася тройчы: у 1913, 1916 і 1922).

Вершы часу Першай сусветнай вайны і бальшавіцкай рэвалюцыі (1916—1920) склалі другую кнігу «Tristia» («кнігу скрухаў», назва паходзіць ад Авідыя), якая выйшла ў 1922 годзе ў Берліне. У кнізе яскрава прасочваецца эвалюцыя ад акмеістычнага, рацыянальнага, да іррацыянальнага, да паэтыкі найскладанейшых асацыяцый.

Мандэльштам пасля другога арышту ў 1938 годзе

З мая 1925 па кастрычнік 1930 настае перапынак у стварэнні вершаў. У гэты час піша прозу: аўтабіяграфія «Шум часу» (руск.: «Шум времени», 1923), «Егіпецкая марка» (па-руску: «Египетская марка», 1927). У 1928 годзе надрукаваны апошні прыжыццёвы паэтычны зборнік «Вершы» (па-руску: «Стихотворения»), а таксама кніга абраных артыкулаў «Пра паэзію» (па-руску: «О поэзии»). Займаецца таксама перакладамі на рускую (19 кніг за 6 гадоў), працаваў карэспандэнтам у газеце.

У 1930 годзе Восіп вяртаецца да напісання вершаў. У іх дэманстратыўна парывае не толькі з савецкай рэчаіснасцю, але і з культурнай традыцыяй у цэлым і бярэ на сябе місію стварэння новай культуры, якая не абапіраецца на дасягненні папярэднікаў у эсэ «Размова пра Дантэ» (па-руску: «Разговор о Данте»), 1933). У лістападзе 1933 года, на піку сваёй нянавісці да савецкага афіцыёзу, піша злую антысталінскую эпіграму «Мы живём, под собою не чуя страны…», за якую арыштаваны і накіраваны ў ссылку ў Чэрдынь на Урале. Пасля спробы самагубства пакаранне замененае на забарону пражывання ў вялікіх гарадах. Атрымаўшы дазвол выбраць іншае месца пасялення, Мандэльштам пераехаў у Варонеж (1934—1937).

Цягам наступных гадоў Мандэльштам напісаў некалькі вершаў, якія ўсхвалялі Сталіна (у тым ліку «Ода Сталіну»).

Апошнія гады жыцця[правіць | правіць зыходнік]

У маі 1937 года атрымаў дазвол выехаць з Варонежу. 5 мая 1938 года паўторна арыштаваны ў падмаскоўі і абвінавачаны ў «контаррэвалюцыйнай дзейнасці». 2 жніўня прыгавораны да 5 гадоў выпраўленчых лагероў і накіраваны па этапе ў лагер на Далёкі Усход, дзе 27 снежня памёр ад тыфу.

Рэабілітаваны па справе 1938 года ў 1956, па справе 1934 года — у 1987[6]. Месцазнаходжанне магілы невядомае.

Ушанаванне памяці[правіць | правіць зыходнік]

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Восіп Эмілевіч Мандэльштам // Беларуская энцыклапедыя. У 18 т. Т. 10. Мінск, 2000. С. 77

Крыніцы і заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ https://szukajwarchiwach.pl/72/200/0/-/153/skan/full/4tU7herNt3Ia-i1Xoweoug
  2. ↑ 2,0 2,1 Ал. Морозов Мандельштам // Краткая литературная энциклопедия — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 4. — С. 568–570.
  3. ↑ 3,0 3,1 Encyclopædia Britannica
  4. ↑ http://www.poemhunter.com/poem/i-am-cold-transparent-spring-dresses/
  5. ↑ Мандельштам Осип Эмильевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.
  6. ↑ Даведка Генеральнай пракуратуры СССР(руск.)  па кнізе: Юрий Кувалдин. Улица Мандельштама. Повести. Издательство «Московский рабочий», 1989, 304 с

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

commons: Восіп Эмілевіч Мандэльштам на Вікісховішчы
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Восіп_Эмілевіч_Мандэльштам&oldid=3686491"