Герб Пружанаў

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Герб Пружанаў
Дэталі
Носьбіт Пружаны
Зацверджаны 6 мая 1589
Заснаванне 3 мая 1588

Герб го́рада Пружа́ны ўяўляе сабой выяву звілістай блакітнай змяі з залатой каронай на галаве, якая вывяргае дзіця[1], на сярэбраным полі.

Першапачаткова нададзены гораду 3 траўня 1588 Ганнай Ягелонкай, дачкой каралевы Боны Сфорцы, разам з магдэбургскім правам. У наш час зацверджаны рашэннем Пружанскага райвыканкама № 1214 ад 20 кастрычніка 1998 года. У гербавы матрыкул Рэспублікі Беларусь занесены 21 снежня 1998 пад № 31[2].

Апісанне[правіць | правіць зыходнік]

3 траўня 1588 года каралева Ганна Ягелонка даравала мястэчку Магдэбургскае права разам з пячаццю і гербам «у сярэбраным полі звілістая блакітная змяя з залатой каронай на галаве вывяргае дзіця». Цераз год, 6 траўня 1589[3], кароль польскі і вялікі князь літоўскі Жыгімонт Ваза пацвердзіў прывілей уласнай граматай[4]. Яго дакумент — адзіная крыніца, якая тлумачыць сэнс фігур на гербе: «дзіця з'яўляецца з пашчы змяі, што сімвалізуе нанава прабуджаную заўжды маладую сілу ў спалучэнні з мудрасцю, здольнасць свету да самаачышчэння і абнаўлення»[5].

Міланскія карані герба[правіць | правіць зыходнік]

Герб міланскага роду Вісконці
Герб роду Сфорцаў

Нададзены Пружанам герб вельмі падобны да родавага герба Сфорцаў. Першапачаткова выява з'яўлялася гербам міланскага роду Вісконці. Існуе некалькі легенд пра паходжанне герба.

Згодна з легендай, у крыжовым паходзе ў 1187 Атон Вісконці сустрэўся ў паядынку з сарацынскім прынцам. Атон насіў выяву з сямю каронамі, выразанымі на шчыце, бо ён забіў семярых асілкаў, няверны маўр меў на шчыце выяву змяі, якая глытае дзіця. Гэта з'яўлялася насмешкай з хрысціян, бо немаўля сімвалізавала Хрыста. Атон забіў сарацына, забраў яго шчыт і са славай вярнуўся дадому, пасля чаго вырашыў абраць выяву на шчыце сваім гербам[6].

Лічыцца, што гэтая легенда ўзыходзіць да часоў Матэо Вісконці Вялікага (1250—1322). Матэо Вялікі, азірнуўшыся на цёмнае мінулае сваёй сям'і, вырашыў, што неабходна стварыць слаўную сагу пра Вісконці, і звярнуўся да прыдворных пісьменнікаў, каб тыя стварылі фамільныя легенды і вынайшлі слаўных продкаў. Такім чынам, была створана легенда пра ветэрана Першага крыжовага паходу, які памёр у Рыме ў 1111[7].

Па іншай версіі, намаляваны дракон называўся Tarantasio, у V стагоддзі (або ў XIII стагоддзі[6]) спусташаў наваколлі Мілана на возеры Герунда (цяпер зніклага). Дракон еў дзяцей, атручваў сваім дыханнем ваду і прымушаў людзей хварэць, пакуль не быў забіты родапачынальнікам роду Умберта Вісконці.

Мяркуюць таксама, што Вісконці для свайго герба проста выкарыстоўвалі старажытны ламбардскі сімвал — блакітную змяю, якую насілі ў якасці абярэга[7].

У цяперашні час Мілан мае іншы герб — чырвоны крыж на сярэбраным полі. Выява змея з дзіцем выкарыстоўваецца на лагатыпе Alfa Romeo.

Рэч Паспалітая[правіць | правіць зыходнік]

Дзякуючы працам Анатоля Цітова і Эдмундаса Рымшыbelt ёсць магчымасць аднавіць выгляд герба, які выкарыстоўваўся ў XVI—XVIII стагоддзях.

  • У 1589—1592 гадах выкарыстоўвалася пячаць дыяметрам 29 мм з надпісам па акружнасці «* SIGILLVM [CIVITATIS] [PRVZA]NENSIS * 1589». На картушы выяўлены звіты вуж, з пашчы якога выходзіць палова дзіцяці.
  • У 1671—1763 выкарыстоўвалася іншая пячатка, дыяметрам 27 мм з надпісам па акружнасці «* SIGILLVM * CIVITATIS * PRVZANENSIS». Малюнак той самы, аднак ужо не на картушы, а на шчыце[8].

Расійская імперыя[правіць | правіць зыходнік]

Герб Пружан часоў Расійскай імперыі

Пасля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай Пружаны апынуліся ў складзе Расійскай імперыі. Гербы местаў сталі замяняцца паняццем «герб павятовы», пры стварэнні якіх улічваліся асаблівасці цэлага рэгіёна, а не канкрэтнага места. Такім чынам у самым пачатку XIX стагоддзя Пружаны атрымалі герб з дзвюх частак: «у верхняй палавіне коннік на сярэбраным полі, узброены мячом у правай і шчытом у левай руцэ[9], у ніжняй — выява зубра»[10]. Такі герб амаль цалкам паўтараў сам знак Гарадзенскай губерні, у склад якой уваходзілі Пружаны.

Пячатка ад 1916 года

6 красавіка 1845 расійскі цар зацвердзіў іншы варыянт герба: «у залатым полі зялёная елка, на галінах якой вісіць паляўнічы ражок», што сімвалізавала сувязь з Белавежскай пушчай. Пазней у верхняй палавіне шчыта быў размешчаны зубр — герб Гродзенскай губерні.

У 1861 годзе быў састаўлены праект герба ў адпаведнасці з геральдычнымі прынцыпамі Бернхарда Кёнэ. Елка заняла ўсё поле шчыта, губернскі герб быў падняты ў верхнюю правую частку. За шчытом былі дабаўленыя два молаты, аперазаныя Аляксандраўскай стужкай, зверху з'явілася карона. Гэты праект не быў афіцыйна зацверджаны[11].

Цікава, што на пячатцы 1916 года спалучана выява расійскага герба і даўняга пружанскага герба з выявай змяі.

Міжваенная Польская рэспубліка[правіць | правіць зыходнік]

Герб Пружан у 1921—1939 гадах

У перыяд з 1921 па 1939 урад Пілсудскага вярнуў Пружанам герб, нададзены ў XVI стагоддзі, аднак колер шчыта быў зменены на зялёны, а вуж застаўся без кароны. Замест гэтага герб атрымаў шляхецкую карону на шчыт і ўпрыгожанне ў выглядзе дзвюх пальмавых галінак вакол яе[12].

Савецкі час[правіць | правіць зыходнік]

У складзе БССР Пружаны, як і іншыя месты, свайго ўласнага гербу не мелі. Пэўны час на паштоўках, значках, вымпелах, брашурах, пры ўездзе ў места ўжывалі малюнак «у верхняй частцы елка, у ніжняй — зубр»[10].

Рэспубліка Беларусь[правіць | правіць зыходнік]

У 1996 годзе быў аб'яўлены конкурс на стварэнне праекта герба, у якім мог удзельнічаць кожны ахвочы. 25 сакавіка 1997 года Пружанскі райвыканкам пастановай № 329 абвясціў пераможцу — праект Леаніда Спаткая. Паводле афіцыйнага апісання герба горада:

" Сярэбраны гербавы шчыт, акаймаваны золатам, падзелены блакітным вілападобным звілістым крыжом на тры палі. У верхняй частцы — рог дастатку натуральнага колеру; у правай — блакітны вуж з залатой каронай, з пашчы якога нараджаецца дзіця (натуральнага колеру); у левай — гарлач чорнай керамікі.
Наталля Пракаповіч
Геральдыка на Пружаншчыне 		"

Вілавідны крыж сімвалізуе сутокі рэк Вец і Муха ў Мухавец, рог — працавітасць і заможнасць мясцовых жыхароў. Вуж, узяты са старажытнага герба Пружанаў, — славутую мінуўшчыну і старажытнасць места. Гарлач — адзін з відаў ганчарнага майстэрства, якое існавала ў горадзе да 1970-х гадоў.

Аднак з прычыны неадпаведнасці дадзенага праекта геральдычным канонам новы герб не прыжыўся. Неўзабаве быў вернуты першапачатковы варыянт герба горада, зацверджаны рашэннем пружанскага райвыканкама № 1214 ад 20 кастрычніка 1998 года.

Зноскі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ Дзіця паяўляецца з пашчы змяі, што сімвалізуе вечна юную сілу ў злучэнні з мудрасцю, здольнасць свету да самаачышчэння і абнаўлення.
  2. ↑ Гербовый матрикул Республики Беларусь (руск.). Гербы городов Брестской области. Праверана 5 траўня 2012.
  3. ↑ Prużana // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze (польск.). — Warszawa, 1888. S. 110.
  4. ↑ Старонкі мінулага // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Пружан. р-на / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.; Маст. А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1992. ISBN 5-85700-094-7. — С. 24.
  5. ↑ Чистова Ольга Васильевна.. Дневник овч » Гербы » Герб г. Пружаны. Беларусь (руск.). Праверана 27 снежня 2011.(недаступная спасылка)
  6. ↑ а б Il Biscione tra Storia e Leggenda Архівавана 30 красавіка 2009.
  7. ↑ а б Biscione e il Mistero del Lago Gerundo.htm Lo stemma dei Visconti: Il 'Biscione'(недаступная спасылка)
  8. ↑ Вольга Міронава. Да пытання аб колерах герба Пружанаў // Выдавец і рэдактар — Аляксей Шаланда. Герольд Litherland. — Горадня: 2004. — № 1-2 (13-14). — С. 36.
  9. ↑ Герб Вялікага Княства Літоўскага «Пагоня».
  10. ↑ а б Наталля Пракаповіч.. Геральдыка на Пружаншчыне. Усё пра Ружаны. Праверана 30 сакавіка 2016.
  11. ↑ Пружаны герб (руск.). Гербы Брестской области. Праверана 17 студзеня 2012.
  12. ↑ Вольга Міронава. Да пытання аб колерах герба Пружанаў // Выдавец і рэдактар — Аляксей Шаланда. Герольд Litherland. — Горадня: 2004. — № 1-2 (13-14). — С. 37—38.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

commons: Герб Пружанаў на Вікісховішчы
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Герб_Пружанаў&oldid=4420996"