Гісторыя камп’ютарных гульняў

З пляцоўкі Вікіпедыя
«Nimatron» з’яўляецца першым камп’ютарам, які прызначаўся для забаў, і прэтэндэнтам на статус першай камп’ютарнай гульні.

Гісторыя камп’ютарных гульняў пачынаецца ў 1940-х і 1950-х гадах, калі ў акадэмічным асяроддзі распрацоўваліся простыя гульні і сімуляцыі. Камп’ютарныя гульні працяглы час не былі папулярныя, і толькі ў 1970-х і 1980-х гадах, калі з’явіліся даступныя для шырокай публікі аркадныя аўтаматы, гульнявыя кансолі і хатнія камп’ютары, камп’ютарныя гульні становяцца часткай поп-культуры.

Ранняя гісторыя (1940—1970)[правіць | правіць зыходнік]

Асноўныя артыкулы: 1940-я гады ў гісторыі камп’ютарных гульняў, 1950-я гады ў гісторыі камп’ютарных гульняў і 1960-я гады ў гісторыі камп’ютарных гульняў

З’яўленню камерцыйных камп’ютарных гульняў папярэднічала ўжо сфарміраваная індустрыя забаўляльных аркадных аўтаматаў накшталт пінбола — механічных гульняў, для запуску якіх патрабавалася кінуць манетку ў шчыліну прымача. Такія аўтаматы выпускаліся з XIX стагоддзя, выкарыстоўваючы ўсё больш складаныя механізмы, а з 1930-х гадоў і электрычнасць; паралельна развіваліся і музычныя аўтаматы-«джукбоксы».[1] Характэрным і незвычайна складаным для свайго часу аркадным аўтаматам стаў «Nimatron» ― электрамеханічны камп’ютар для гульні ў нім[en], спраектаваны фізікам Эдвардам Конданам[en] і выстаўлены на Сусветнай выстаўцы 1939―1940 гадоў[en] у Нью-Ёрку.[2] У 1947 годзе была запатэнтавана «Забаўляльная прылада на аснове электронна-прамянёвай трубкі» Томаса Голдсміта і Эстла Мана ― яна лічыцца першай спецыяльна прызначанай для гульні прыладай, якая выводзіла выяву на экран, гэта значыць «відэагульнёй».[3]

У пачатку 1950-х гадоў ствараліся спецыялізаваныя камп’ютары накшталт «Nimrod» ізноў жа для гульні ў нім[en] і «Bertie the Brain» і OXO для гульні ў крыжыкі-нулікі.[2] «Tennis for Two», распрацаваная фізікам Уільямам Хігінботамам, імітавала гульню ў тэніс з графічным інтэрфейсам, выкарыстоўваючы аналагавы камп’ютар і асцылограф як сродак вываду ў рэальным часе.[4] У 1948—1950 гадах Алан Цьюрынг і Дэйвід Чампернаўн[en] распрацавалі алгарытм шахматнай гульні «Turochamp»[5], аднак камп’ютары таго часу былі недастаткова магутнымі, каб рэалізаваць гэты алгарытм.[6][7] Брытанскі журналіст Трыстан Донаван у кнізе «Replay: The History of Video Games» апісваў 1950-я гады як «дзесяцігоддзе фальстартаў», адзінкавых прылад, створаных у адзіным асобніку для выставак і разабраных пазней ― стваральнікі гэтых прылад адкідвалі ідэю камп’ютарных гульняў як пустую трату часу.[7]

Да 1960-х гадоў развіццё вылічальнай тэхнікі — ад вакуумных лямпаў да транзістараў, а ад транзістараў да інтэгральных схем — зрабіла камп’ютары нашмат больш магутнымі і даступнымі, чым раней. У 1961 годзе група студэнтаў з клуба «Tech Model Railroad Club[en]» (TMRC, клуб чыгуначных мадэлістаў) пры Масачусецкім тэхналагічным інстытуце выкарыстала найноўшы на той момант камп’ютар DEC[en] PDP-1[en] для стварэння адной з першых камп’ютарных гульняў — касмічнага сімулятара «Spacewar!».[8] Стваральнікі гульні ахвотна перадавалі код гульні іншым карыстальнікам камп’ютараў PDP-1 у іншых універсітэтах і лабараторыях; сама кампанія DEC выкарыстоўвала гульню для дэманстрацыі магчымасцяў камп’ютара патэнцыйным пакупнікам. PDP-1 быў вельмі дарагім камп’ютарам — 120 тысяч долараў ЗША — і колькасць прададзеных камп’ютараў была абмежавана некалькімі дзясяткамі.[7]

1971—1980[правіць | правіць зыходнік]

Асноўны артыкул: 1970-я гады ў гісторыі камп’ютарных гульняў

Камп’ютарныя гульні для мэйнфрэймаў[правіць | правіць зыходнік]

Скрыншот відэагульні «Spacewar!» з дапамогай эмулятара PDP-1.

На працягу 1960—1970-х гадоў ва ўніверсітэцкім і навуковым асяроддзі ЗША працягвалі стварацца розныя гульні — як навучальныя праграмы, як практыкаванні ў праграмаванні і проста для забаўкі студэнтаў. Іх колькасць і складанасць раслі па меры таго, як камп’ютары (мэйнфрэймы[en]) станавіліся ўсё больш даступнымі, з развіццём моў праграмавання і з’яўленнем першых камп’ютарных сетак (ARPANET), якія дазвалялі карыстачам узаемадзейнічаць адзін з адным і дзяліцца праграмамі. Сістэма электроннага навучання PLATO[en], асабліва з запушчанага ў 1972 годзе пакалення PLATO IV, стала асабліва зручнай для падобных праектаў — на ёй з’явіліся ўласныя версіі «Spacewar!» і шахмат, шматкарыстальніцкія стратэгічныя 4X[en]-гульні накшталт «Empire» і «Star Trek» (1972); адаптацыі настольных ролевых гульняў[en] тыпу «Dungeons & Dragons» — «dnd[en]» (1974) і «pedit5[en]» (1975). «The Oregon Trail» (1971), напісаная для мэйнфрэйма HP 2100[en], апярэдзіла сімулятары выжывання[en]; «Maze War» (1973) і «Spasim» (1974) сталі першымі трохмернымі камп’ютарнымі гульнямі.[9] Тэкставая гульня «Colossal Cave Adventure» (1975) для мэйнфрэйма PDP-10[en], якая сумяшчала ў сабе сімулятар спелеолага і элементы фэнтэзі ў духу «Dungeons & Dragons», адкрыла дарогу для квэстаў і interactive fiction[en].[10] Калі першыя камп’ютарныя ролевыя гульні, як «dnd» і «pedit5», былі адносна прымітыўнымі, іх спадчыннікі станавіліся ўсё складаней — гульні накшталт «Moria[en]» (1975), «Oubliette» (1977) і «Avatar[en]» (1979) выкарыстоўвалі ўжо выгляд ад першай асобы, складаныя шматузроўневыя падзямеллі і мноства параметраў для настройкі персанажаў.[11]

Гульнявыя прыстаўкі[правіць | правіць зыходнік]

Гульнявая кансоль «Odyssey», вырабленая кампаніяй «Magnavox» у 1972 годзе.

У 1966 годзе амерыканскі інжынер Ральф Бэр[en], які працаваў у кампаніі «Sanders Associates[en]» — падрадчыку Міністэрства абароны ЗША — па ўласнай ініцыятыве пачаў працу над праектам тэлевізійнай прылады для гульняў, якую ён называў «Channel LP» (з англ. — «let’s play», «давай пагуляем»).[12] Хоць першыя спробы «Sanders Associates» знайсці партнёра сярод буйных вытворцаў тэлевізараў засталіся няўдалымі, у 1971 годзе Бэр і яго супрацоўнікі здолелі заключыць кантракт з кампаніяй «Magnavox[en]»; прататып прылады, у той час вядомы як «Brown Box», быў ператвораны ў камерцыйны прадукт — першую хатнюю гульнявую прыстаўку «Magnavox Odyssey».[7]

«Magnavox Odyssey» была ўпершыню прадстаўлена публіцы 24 мая 1972 года і выпушчана на амерыканскі рынак у жніўні 1972 года;[7] прыстаўка складалася з 13 гульняў, у тым ліку сімулятараў футбола і тэніса, і прадавалася разам з рознымі аксэсуарамі для іх, у тым ліку папяровымі грашыма і накладкамі на экран. Нягледзячы на высокі кошт, яна заваявала вялікую папулярнасць — да 1975 года было прададзена больш за 350 тысяч прылад.[13]

Аркадныя аўтаматы[правіць | правіць зыходнік]

З другой паловы 1960-х гадоў індустрыя аркадных аўтаматаў перажывала адраджэнне, звязанае са з’яўленнем складаных электрамеханічных гульняў — так, аўтамат «Periscope[en]» (1966), выпушчаны японскай кампаніяй «Sega», набыў вялікую папулярнасць і ў самой Японіі, і ў ЗША, спарадзіўшы мноства перайманняў. Гэтае ўскладненне тэхналогій і рост цікавасці публікі да аркадных аўтаматаў падрыхтавалі глебу для прыходу электронных аркадных аўтаматаў у 1970-я гады.[14] Першым лічбавым аркадным аўтаматам, заснаваным на «Spacewar!», стаў «Galaxy Game», створаны ў 1971 годзе ў Стэнфардскім універсітэце на базе камп’ютара PDP-11[en].[7] Аўтамат «Computer Space» Нолана Бушнэла[en] стаў ужо першым серыйна вырабляным прадуктам, хоць і не дамогся поспеху. Кампанія «Nutting Associates» нават не змагла прадаць усе 1 500 вырабленых прылад — для звычайных бараў, дзе ўсталёўваліся пінбольныя і музычныя аўтаматы, касмічны сімулятар здаваўся занадта складаным. Бушнэл, не расчараваўшыся ў ідэі, у 1972 годзе заснаваў уласную кампанію па вытворчасці аркадных аўтаматаў — «Atari».[15]

На «Games Convention 2006» гуляюць у «Pong».

У 1972 годзе «Atari» выпусціла аркадны аўтамат «Pong», спраектаваны інжынерам Аланам Алкарнам ― гэтая нашмат прасцейшая і танная ў параўнанні з «Computer Space» сістэма імітавала гульню ў тэніс і была першапачаткова разлічана на двух гульцоў. «Atari» не ўдалося дамовіцца аб партнёрстве ні з кім з буйных вытворцаў аркадных аўтаматаў і пачала вырабляць аўтамат сама, атрымаўшы крэдыт ад «Wells Fargo[en]» ― аўтамат набыў каласальны поспех.[7] Ужо на працягу некалькіх месяцаў пасля выхаду «Pong» буйныя вытворцы аркадных аўтаматаў пачалі вырабляць уласныя аркадныя аўтаматы таго ж тыпу з назвамі тыпу «Electronic Paddle Ball».[16] Падабенства «Pong» з сімулятарамі тэніса для «Magnavox Odyssey», распрацаванымі Бэрам, прыцягнула ўвагу «Magnavox» ― судовае разбіральніцтва паміж дзвюма кампаніямі, якое зацягнулася на некалькі гадоў, скончылася міравым пагадненнем.[17]

Першыя гады «Atari» і яе канкурэнты займаліся выключна Pong-падобнымі аўтаматамі накшталт «Breakout»; «Atari» таксама эксперыментавала з гульнямі іншых тыпаў, як гоначны сімулятар «Gran Trak 10[en]», танкавы «Tank» або касмічны «Space Race», хоць яны і не прыносілі такіх жа даходаў.[18] Аркадныя аўтаматы хутка атрымалі распаўсюджванне і ў Японіі — мясцовыя вытворцы, як «Sega», «Taito[en]» і «Namco[en]», стваралі як клоны «Pong», так і ўласныя арыгінальныя гульні, якія паспяхова экспартавалі ў ЗША. Аўтамат «Gun Fight[en]», выпушчаны ў Японіі кампаніяй «Taito[en]», быў дапрацаваны для амерыканскага рынка кампаніяй «Midway Games[en]» і стаў першым аркадным аўтаматам, у канструкцыі якога выкарыстоўваўся мікрапрацэсар.[19]

Зноскі

  1. ↑ Kent, 2001, с. 2
  2. ↑ а б Fish, 2021, с. 7
  3. ↑ Blitz, Matt.. The Unlikely Story of the First Video Game (англ.) . Popular Mechanics (28 сакавіка 2016). Праверана 11 ліпеня 2021.
  4. ↑ Fish, 2021, с. 9
  5. ↑ David Champernowne (1912–2000). 23. December 2000. http://ilk.uvt.nl/icga/journal/contents/content23-4.htm.  Архівавана 4 сакавіка 2016.
  6. ↑ Garry Kasparov: The Reconstruction of Turing’s «Paper Machine» (англ.) 
  7. ↑ а б в г д е ё Donovan, 2010
  8. ↑ Kent, 2001, с. 18
  9. ↑ Williams, 2017, с. 40–45
  10. ↑ Richard Cobbett.. The 50 most important PC games of all time (англ.) . PC Gamer (18 студзеня 2016). Праверана 5 ліпеня 2021.
  11. ↑ Williams, 2017, с. 46–48
  12. ↑ Smith, 2019, с. 142–144
  13. ↑ Fish, 2021, с. 12
  14. ↑ Smith, 2019, с. 119–120
  15. ↑ Kent, 2001, с. 34
  16. ↑ Kent, 2001, с. 61
  17. ↑ Kent, 2001, с. 48
  18. ↑ Kent, 2001, с. 62–64
  19. ↑ Kent, 2001, с. 64

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Donovan, Tristan. Replay, The History of Video Games : (en). — Yellow Ant, 2010. — ISBN 9780956507228.
  • Fish, Charlie. The History of Video Games : (en). — White Owl, 2021. — ISBN 9781526779007.
  • Kent, Steven L. The Ultimate History of Video Games : (en). — Three Rivers Press, 2001. — ISBN 0-7615-3643-4.
  • Smith, Alexander. They Create Worlds: The Story of the People and Companies That Shaped the Video Game Industry. — CRC Press[en], 2019. — Т. 1: 1971 – 1982. — ISBN 978-1-138-38990-8.
  • Williams, Andrew. History of Digital Games: Developments in Art, Design and Interaction. — CRC Press[en], 2017. — ISBN 9781317503811.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

commons: Гісторыя камп’ютарных гульняў на Вікісховішчы
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Гісторыя_камп’ютарных_гульняў&oldid=4276567"