Дыянісій Фракійскі

Дыянісій Фракійскі
Дата нараджэння	170 да н.э.
Месца нараджэння	Візантый
Дата смерці	90 да н.э.
Месца смерці	Родас, Асманская імперыя
Род дзейнасці	граматык, пісьменнік
Вядомыя вучні	Луцый Элій Стыла Прэконій[d] і Тыраніён[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дыянісій Фракійскі (стар.-грэч.: Διονύσιος ὁ Θρᾷξ; 170 да н.э. — 90 да н.э.) — антычны граматык.

Лінгвістычныя даследаванні

Яго «Граматыка» — першая ў еўрапейскай навуцы пра мову сістэматычная граматыка. У ёй вызначаюцца прадмет і задачы граматыкі, даюцца звесткі аб правілах чытання і націску, пра інтанацыю, пунктуацыю, класіфікацыю галосных і зычных, вядзецца гаворка пра характарыстыку складоў, вызначэнне слова і сказа. Асноўная ўвага ў граматыцы надаецца часцінам мовы (іх восем: імя, дзеяслоў, дзеепрыметнік, артыкль, займеннік, прыназоўнік, прыслоўе і злучнік). Яны выдзяляюцца галоўным чынам на аснове марфалагічных і семантычных прымет (часткова сінтаксічных). Так, імя вызначаецца як часціна мовы, якая змяняецца па склонах і, апрача таго, мае пэўнае значэнне (прадметнае або рэчыўнае).

У адрозненне ад стоікаў, якія арыентаваліся на логіку, слова і сказ Дыянісій вызначаў на аснове лінгвістычнага крытэрыя. Напрыклад, пад словам ён разумеў найменшую частку звязнага маўлення, а пад сказам — злучэнне слоў, якія выражаюць закончаную думку.

Як і стоікі, у грэчаскай мове ён вылучаў пяць іменных склонаў: прамы, родны, давальны, вінавальны і клічны.

Падрабязна апісваў катэгорыі імя (род, лік, склон і інш.) і дзеяслова (лад, стан, асоба, час, лік), надаваў увагу словаўтварэнню імёнаў і дзеясловаў.

Адна з заслуг Дыянісія ў тым, што ён стварыў многа граматычных тэрмінаў, у прыватнасці, упершыню ў грэчаскай граматычнай навуцы даў назвы дзеяслоўным ладам (абвесны, загадны, пажадальны, умоўны і няпэўны).

Гісторыя мовазнаўства сведчыць, што граматыка Дыянісія Фракійскага стала «маці ўсіх еўрапейскіх граматык, у тым ліку і рускай» (Ф. Ф. Зялінскі).

Літаратура

• Рагаўцоў, В. І. Гісторыя мовазнаўства: вучэб. дапам. / В. І. Рагаўцоў. — Магілёў: МДУ імя А. А. Куляшова, 2005. — С. 57 — 58.
• Плотнікаў, Б. А. Агульнае мовазнаўства: вучэб. дапам. для філал. фак. ВНУ. — Мн.: Універсітэцкае, 1994. — С. 321.