Масковія (назва)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Герб Масковіі, «Стэматаграфія», 1702 год

Маско́вія (лац.: Moscovia, руск.: Московия, укр.: Московія) — палітыка-геаграфічная назва Расійскай дзяржавы ў заходніх крыніцах, якая з рознай ступенню прыярытэту ўжывалася паралельна з этнаграфічнай назвай «Россия» (лац.: Russia)[1] з XV да пачатку XVIII ст.[2][3] Першапачаткова гэта была лацінская назва Масквы (для параўнання: лац.: Varsovia, Kiovia) і Вялікага Княства Маскоўскага,[4][5] пазней у шэрагу дзяржаў Заходняй і Цэнтральнай Еўропы яна перайшла да адзінага Расійскага царства, утворанага вакол Масквы пры Іване III. Гэтая назва сустракаецца на многіх гістарычных картах XVI—XIX стагоддзяў, зробленых у Еўропе, да і пасля перайменавання Маскоўскага царства ў Расійскую імперыю 22 кастрычніка 1721 года.[6][7][8]

Украінскі гісторык Мікалай Кастамараў лічыў, што актыўнае выкарыстанне польскімі публіцыстамі назвы Масковія ў ХІХ стагоддзі тлумачыцца непрызнаннем імі права Масковіі на назву «Русь» на землях Украіны і Беларусі.[9][10] Гэтая назва дагэтуль ужываецца ў маскоўскай літаратуры, асабліва гістарычнай.[11][12][13]

Выкарыстанне[правіць | правіць зыходнік]

Украіна[правіць | правіць зыходнік]

Герб Масковіі з нямецкай «Вялікай гербавой кнігі, якая змяшчае гербы нямецкіх імператараў, еўрапейскіх каралеўскіх і княжацкіх двароў…», 1583—1700 гг.

Ужыванне іншакарэннага слова «Масковія» добра ўпісвалася ў культываванне канцэпцыі, паводле якой Расія не мае дачынення да культурнай спадчыны Русі. У 1900 годзе ў Галічыне выйшла брашура Лонгіна Цэгельскага «Русь-Украіна і Маскоўшчына-Расія».[14] У 1921 годзе была выдадзена (у 1936 годзе перавыдадзена) кніга ўкраінскага эмігранта ў Чэхаславакіі Сяргея Шалухіна аб назвах Украіны, дзе ён даказваў, што «Масковія» заўсёды так называлася і скрала сваю назву «Русь» ў Украіны.[15] Падобнымі тэрмінамі аперыраваў і ўкраінскі эмігрант, нацыяналіст Павел Штэпа, які выдаў кнігі «Украінец і масквін. Дзве супрацьлегласці» (1959) і «Маскоўства» (1968).[16]

Ужо ў постсавецкі перыяд (1998) ва Ўкраіне была апублікаваная кніга «Украдзенае імя» Яўгена Наканечнага, у якой аўтар развіў ідэі Шалухіна. Акрамя таго, назва «Масковія» і «маскавіты», (нароўні з «Максель»)[17] пастаянна ўжываюцца ў адносінах да сярэднявечнай Расіі і рускіх у кнізе гісторыка Уладзіміра Бялінскага «Краіна Моксель», за першы том якой ён атрымаў у 2011 годзе ўкраінскую нацыянальную. прэмію імя Івана Франко (выдаецца Дзяржаўным камітэтам тэлебачання і радыёвяшчання Украіны) у намінацыі «Лепшая навуковая праца».[18]

Некаторыя публічныя дзеячы перыядычна ўжываюць у сваіх выказваннях слова Масковія. У 2015 годзе дэпутат ад Радыкальнай партыі Алега Ляшка Аксана Корчынская і дэпутат Андрэй Лозаў унеслі ў Вярхоўную Раду Украіны законапраект аб забароне прымянення да Расіі назвы Росія або Русь і выкарыстанне замест гэтай назвы Московія.[19][20][21]

У снежні 2021 года дэпутаты Ровенскай[22] і Львоўскай[23] абласных радаў прынялі зварот да прэзідэнта Украіны Уладзіміра Зяленскага і Вярхоўнай Рады Украіны з патрабаваннем аднавіць гістарычную справядлівасць і выкарыстоўваць назву Московія замест Росія і Російська Федерація.[24]

23 лістапада 2022 года на сайце прэзідэнта Украіны была размешчана петыцыя, у якой прапануецца замест Расійскай Федэрацыі выкарыстоўваць назву Маскоўская Федэрацыя, а замест Росія — Московія. Аўтарка петыцыі таксама падкрэсліла, што афіцыйная змена назвы «дзяржавы-тэрарыста» з’яўляецца магутным інфармацыйным ходам на міжнародным узроўні.[25]

29 лістапада 2022 года пастаянны прадстаўнік Украіны пры ААН Сяргей Кісліца заклікаў украінскіх урадоўцаў і парламентарыяў прыняць закон, паводле якога Украіна будзе афіцыйна называць Расійскую Федэрацыю Масковіяй. Ён прывёў прыклад Венгрыі, якая мае сваю назву Magyarország, але на розных мовах краіна называецца па-рознаму: па-англійску Hungary, па-нямецку — Ungarn, па-польску — Węgry; і з Аўстрыяй: краіна мае сваю назву Österreich, але па-ангельску яна называецца Austria, а па-славацку — Rakúsko.[26][27][28] На наступны дзень нардэп ад «ЭЗ» Мікалай Княжыцкі падтрымаў прапанову аб вяртаньні Расіі гістарычнай назвы Масковіі на заканадаўчым узроўні.[29]

7 снежня 2022 года Івана-Франкоўская абласная рада звярнулася да прэзідэнта Украіны і Вярхоўнай Рады Украіны з заклікам перайменаваць Російську Федерацію ў Московію на дзяржаўным, афіцыйным, грамадскім узроўнях, а таксама ў СМІ на тэрыторыі Украіны. Рускіх адпаведна зваць маскавітамі.[30][31]

14 лютага 2023 года петыцыя да прэзідэнта Украіны, апублікаваная 23 лістапада 2022 года, набрала неабходную для разгляду колькасць подпісаў.[32][33][34]

10 сакавіка 2023 года петыцыя была разгледжана прэзідэнтам Украіны, ён адзначыў, узнятае пытанне патрабуе ўважлівай прапрацоўкі як у плоскасці гісторыка-культурнага кантэксту, так і ўлічваючы магчымыя міжнародна-прававыя наступствы. Уладзімір Зяленскі таксама паведаміў, што звярнуўся да прэм’ер-міністра Дзяніса Шмыгаля з просьбай разам з навуковымі ўстановамі комплексна прапрацаваць перайменаванне.[35][36] У Расійскай Федэрацыі на гэта востра адрэагавалі, прадстаўнік МЗС РФ Марыя Захарава выступіла з заявай аб ператварэнні Украіны ў «анты-Расію», а намеснік старшыні Савета Бяспекі Расійскай Федэрацыі Дзмітрый Мядзведзеў загаварыў аб «нацызме» ва Украіне.[37]

11 сакавіка 2023 года народны дэпутат, старшыня парламенцкага камітэта па пытаннях гуманітарнай і інфармацыйнай палітыкі Мікіта Патураеў выказаў меркаванне, што пытанне перайменавання Расійскай Федэрацыі ва Украіне не проста іміджавае, яно вельмі палітычна важнае.[38]

12 сакавіка 2023 года міністр культуры і інфармацыйнай палітыкі Аляксандр Ткачэнка адзначыў, што ідэя змены ва Украіне назвы Расія на Масковію цікавая, але патрабуе дадатковай працы з экспертамі, каб мець канчатковую гістарычную аснову для прыняцця дастаткова «сур’ёзнага рашэння».[39] Паводле яго слоў, Расія заўсёды спрабавала поўнасцю завалодаць гістарычнай спадчынай Русі. Працэс перайменавання Расіі патрабуе шырокай камунікацыйнай падтрымкі, каб матывы рашэння зразумелі, перш за ўсё, украінцы.[40]

13 сакавіка 2023 года спікер прэзідэнта РФ Дзмітрый Пяскоў заявіў, што Крэмль адносіцца да прапановы аб перайменаванні Расіі ў Масковію ва Украіне «з усмешкай», назваўшы гэта «бессэнсоўным кур’ёзам».[41][42]

Картаграфія[правіць | правіць зыходнік]

  • 1596 г., Ламберт Андрэа, Moscovia (Московія)
    1596 г., Ламберт Андрэа, Moscovia (Московія)
  • 1648 г., Іаган Янсоніус, Typus Generalis Vkraine (Генеральны апісанне Украіны), на ўсходзе Moscovia Pars (Зямля Масковія).
    1648 г., Іаган Янсоніус, Typus Generalis Vkraine (Генеральны апісанне Украіны), на ўсходзе Moscovia Pars (Зямля Масковія).
  • 1689 г., Герард ван Шэген, Масковія на мапе Еўропы пасьля здрады маскоўскім кіраўніцтвам Пераяслаўскіх пагадненьняў, падпісаных Б. Хмяльніцкім.
    1689 г., Герард ван Шэген, Масковія на мапе Еўропы пасьля здрады маскоўскім кіраўніцтвам Пераяслаўскіх пагадненьняў, падпісаных Б. Хмяльніцкім.
  • «Володіння Московії або ж Росії». Карта зі збірки Германа Молла «Twenty four new and accurate maps of the several parts of Europe». Лондон, 1715?
    «Уладанні Масковіі ці ж Расіі». Карта з калекцыі Германа Моля «Twenty four new and accurate maps of the several parts of Europe». Лондан, 1715 г.[43]

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ Хорошкевич 1980, с. 84.
  2. ↑ Московия Архівавана 7 красавіка 2022. // Славянская энциклопедия. Киевская Русь — Московия: в 2 т. / Автор-составитель В. В. Богуславский. — Т. 1. — С. 761.
  3. ↑ Московия // Большой Энциклопедический словарь (руск.). — 2000.
  4. ↑ Воронин Вс. Московия // Иллюстрированная энциклопедия «Руссика». — М.: ОЛМА-ПРЕСС Образование, 2004. — С. 324—325. — 640 с. — ISBN 5-94849-302-4.
  5. ↑ Московия // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
  6. ↑ Russia — Federal Research Division of the Library of Congress as part of the Country Studies // Early Imperial Russia Архівавана 7 березня 2014. (англ.)
  7. ↑ Российская империя // Малая советская энциклопедия (1-е изд.) / Гл. ред. Н. Л. Мещеряков. — М. : Малая Советская энциклопедия — ОГИЗ РСФСР, 1930. — Т. 7 : Прямая — Скулы. — С. 410. (руск.)
  8. ↑ Russia: Introduction Архівавана 25 лютого 2022. // The World Factbook (англ.)
  9. ↑ Николай Костомаров Правда полякам о Руси // Основа[uk]. — 1861.
  10. ↑ Николай Костомаров Ответ на выходки краковской газеты Czas и журнала Revue Contemporaire/Основа, 1861
  11. ↑ Славянская энциклопедия. Киевская Русь — Московия: в 2-х т. / Авт.-сост. В. В. Богуславский. — М. : Олма-Пресс, 2005. — 784 с. — Т. 1 : А — М. (руск.)
  12. ↑ Электронная библиотека Руниверс. Крым. История вхождения в Российскую Империю. Московия и Крымское ханство в XVI — конец XVII вв. 1475—1689. Архівавана з першакрыніцы 14 травня 2016. Праверана 28 квітня 2016.
  13. ↑ Ахиезер А. История России: конец или новое начало? (руск.). — 3-е выд.. — М.: Новое издательство, 2013. — 496 с. — ISBN 978-5-98379-174-9.
  14. ↑ Лисяк-Рудницкий, Іван Францішек Духінський та його вплив на українську політичну думку // Історичні есе : сборник. — К.: Центр досліджень історії ім. Петра Яцика Канадського ін-ту українських студій Альбертського ун-ту, 1994. — Т. 1. — С. 265—279. — ISBN 5-7707-6484-8.
  15. ↑ Смірнов Є. Сергій Шелухін. Життя і діяльність // Генеза. — 1994.
  16. ↑ Український історичний журнал, № 7, стор. 12. Вид-во Академії наук Української РСР, 1973
  17. ↑ Название Моксель (лац.: Moxel) почти единственно употребляется лишь Гийомом Рубруком[fr] в «Путешествии в восточные страны» (1253). По мнению современных учёных, так он называл мокшу[ru] (Феоктистов А. П. Мордовские языки // Основы финно-угорского языкознания. — М., 1975. — С. 256.).
  18. ↑ (укр.) "Визначено лауреатів премії ім. Івана Франка в 2011 році". Департамент інформаційної політики. 2011-08-02. Архівавана з арыгінала 2014-04-13. Праверана 2011-11-24. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 красавіка 2014. Праверана 11 сакавіка 2023.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 красавіка 2014. Праверана 11 сакавіка 2023.
  19. ↑ Ва Ўкраіне хочуць перайменаваць Расею ў Масковію. Радыё Свабода. Праверана 11 сакавіка 2023.
  20. ↑ Проект Закону про заборону використання історичної назви території України та похідних від неї слів як назви або синоніму Російської Федерації, використання такої назви для позначення сучасної території Російської Федерації чи будь-якої її частини. Архівавана з першакрыніцы 20 грудня 2016. Праверана 24 вересня 2016.
  21. ↑ Zaxid.net. Дружина Корчинського внесла у ВР законопроект про заборону назви «Росія» (укр.). ZAXID.NET. Праверана 3 снежня 2022.
  22. ↑ Московія, а не Російська Федерація: депутати Рівненської облради вимагають відновити історичну справедливість. ror.gov.ua. Праверана 1 снежня 2022.
  23. ↑ Львівська обласна рада. lvivoblrada.gov.ua. Праверана 1 снежня 2022.
  24. ↑ Вже дві облради закликають парламент і Зеленського перейменувати Росію (укр.). Українська правда. Праверана 1 снежня 2022.
  25. ↑ На сайті президента зареєстрували петицію про перейменування Росії на Московію (укр.). espreso.tv. Праверана 1 снежня 2022.
  26. ↑ Кислиця пропонує повернути московії її історичну назву (укр.). www.ukrinform.ua. Праверана 1 снежня 2022.
  27. ↑ «Повернути історичну назву»: Кислиця запропонував офіційно перейменувати росію на Московію (укр.). hromadske.ua. Праверана 1 снежня 2022.
  28. ↑ Кислиця пропонує офіційно називати Росію Московією (укр.). Українська правда. Праверана 1 снежня 2022.
  29. ↑ «Русь» вкрадена у нас росіянами. Княжицький підтримав пропозицію Кислиці щодо повернення РФ її історичної назви — Московія (укр.). nv.ua. Праверана 1 снежня 2022.
  30. ↑ Івано-Франківська облрада закликає офіційно перейменувати росію на московію. blitz.if.ua. Праверана 7 снежня 2022.
  31. ↑ Прикарпатські депутати закликають перейменувати російську федерацію на Московію. Курс (7 снежня 2022). Праверана 7 снежня 2022.
  32. ↑ Петиція про перейменування Росії на Московію набрала 25 тис. голосів (укр.). espreso.tv. Праверана 14 лютага 2023.
  33. ↑ "Зеленського просять перейменувати Росію на Московію: петиція набрала підписи". ЛІГА.net[uk]. 14 лютого 2023. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |date= (даведка)
  34. ↑ Данищук, Надія. Зеленський розгляне петицію про перейменування Росії на Московію: набрала понад 25 тисяч голосів (укр.). OBOZREVATEL (14 лютага 2023). Праверана 14 лютага 2023.
  35. ↑ Ва Ўкраіне зноў хочуць перайменаваць Расею ў Масковію. Радыё Свабода. Праверана 11 сакавіка 2023.
  36. ↑ Ва Украіне разгледзяць петыцыю аб перайменаванні Расеі ў Масковію. Белсат. Праверана 11 сакавіка 2023.
  37. ↑ Істерика на болотах. У Росії відреагували на можливе перейменування на Московію (укр.). nv.ua. Праверана 11 сакавіка 2023.
  38. ↑ Микита Потураєв: Повернення Росії назви Московія - це відновлення історичної справедливості. www.rada.gov.ua. Праверана 13 сакавіка 2023.
  39. ↑ У Мінкульті відреагували на пропозицію перейменувати Росію на Московію. Зеркало недели | Дзеркало тижня | Mirror Weekly. Праверана 13 сакавіка 2023.
  40. ↑ Підстави дійсно існують, – міністр культури про перейменування Росії в Московію (укр.). 24 Канал. Праверана 13 сакавіка 2023.
  41. ↑ У Кремлі заявили, що передумов для миру немає, можлива тільки війна (укр.). Українська правда. Праверана 13 сакавіка 2023.
  42. ↑ Цензор.НЕТ. Пєсков про перейменування РФ на Московію: "Безглуздий курйоз" (укр.). Цензор.НЕТ. Праверана 13 сакавіка 2023.
  43. ↑ Архівована копія. Архівавана з першакрыніцы 26 січня 2020. Праверана 26 січня 2020.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Масковія_(назва)&oldid=4637973"