Перайсці да зместу

Пярэселка (жылы раён)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Пярэселка
53°41′09″ пн. ш. 23°48′54″ у. д.HGЯO
Краіна  Беларусь
Горад Гродна
Адміністрацыйны раён горада Ленінскі раён
Год уключэння ў межы горада 1957
Плошча 2,08 км²
Тэлефонныя коды 8-0152

Пярэселка – жылы раён у Ленінскім раёне Гродна. Размешчаны ў заходняй частцы горада на месцы вёскі Пярэселка. Абмежаваны вуліцамі Вясенняя, Болдзіна, Максіма Горкага, Каліноўскага, Серафімовіча, Новая, Нёманская, бульварам Ленінскага камсамола (БЛК). Падзяляецца на мікрараёны «Пярэселка-3», «Пярэселка-4» і частку з прыватнай забудовай. Ні «Пярэселкі-1», ні «Пярэселкі-2» няма[1]. Магчыма, такія назвы планаваліся для мікрараёнаў каля будучага працягу праспекта Будаўнікоў.

Мяжуе з раёнам Фарты, стадыёнам «Нёман», тэрыторыяй СДЮШАР па футболе СУ ГФК «Нёман», зялёнай зонай на вуліцы Рыбацкая.

Уздоўж вуліцы Падпярэселка працякае рака Падпярэселка (іншая назва – Літоўскі ручай[2]) – прыток Нёмана. Частка ўздоўж вуліцы Горкага і даліны ракі адметная перападамі рэльефа.

«Пярэселка-3» і «Пярэселка-4» забудаваныя савецкімі панэльнымі шматпавярховікамі. Частку шматпавярховікаў займаюць інтэрнаты ГрДМУ і іншых навучальных устаноў і прадпрыемстваў. «Пярэселка-3» забудоўвалася ў другой пал. 1970-х – пач. 1980-х гадоў, аўтары – архітэктар Васіль Бажко, Уладзімір Праабражэнскі і іншыя, ГАП Клепікаў. Мікрараён раздзелены ўнутранай алеяй. Вуліца Болдзіна забудаваная 5–9-павярховымі дамамі так званай чэшскай планіроўкі. Праект «Пярэселкі-4» у 1967 годзе стварала архітэктарка Людміла Вільчко.

Некаторыя 9-павярховыя дамы на тарцах упрыгожаны маштабнымі пано: алімпійскім Мішкам (схавана за слоем ацяпляльніка і дакладна адноўлена), надпісам-рэкламай «Госстрах». Дзіцячы сад № 62 упрыгожаны мазаічным пано.

Перыметр вуліцы Горкага забудаваны групамі 5–12-павярховых жылых дамоў з убудаванымі і прыбудаванымі двухпавярховымі прадпрыемствамі абслугоўвання і гандлю (архітэктары В. Давыдзёнак, М. Жучко, В. Клепікаў, I. Мазнічка, М. Чуйко). Чатыры высоткі збудаваныя ў 20102012 гадах на Каліноўскага. Астатнюю частку раёна складае прыватная забудова былой вёскі Пярэселка, прарэзаная сеткай дробных вуліц і завулкаў.

На вуліцы Камунальная знаходяцца будынкі былога мясакамбіната, спадкаемцы гарадской рэзні пачатку ХХ ст.[3] Самы стары будынак – вялікі склад 1912 года пабудовы, большасць будынкаў – савецкага часу. У 1970-х мясакамбінат пераехаў, і былая прамзона не выкарыстоўваецца па прызначэнні. У 2023 годзе тэрыторыю прадалі пад забудову таўнхаусамі.[4]

Назва і гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Назва раёна паходзіць ад назвы былой вёскі Пярэселка, якая размяшчалася ад сучаснага БЛК да вуліцы Каліноўскага і Літоўскага ручая. Назва вёскі паводле адной з версій паходзіць ад слова «перасяляцца»: быццам калісьці пан перасяліў туды частку жыхароў вёскі Пышкі, якая раней была па абодва бакі Нёмана.[5]

У вёсцы Пярэселка было больш за 50 дамоў. Афіцыйна была ўключана ў рысу горада ў 1957 годзе.

У 1970-я дамы вёскі сталі зносіць на карысць гарадской забудове. На канец 1980-х застаўся толькі адзін дом на аднайменнай вуліцы Пярэселка.[6] Могілкі былой вёскі знаходзяцца ва ўрочышчы Пышкі, у глыбіні лесу. Былыя вясковыя жыхары стараюцца іх даглядаць.[7]

Паводле «народнага раянавання» Гродна ў 19601980-я гады, раён складаўся з Падпярэселкі (рова ад Нёмана да вуліцы Каліноўскага і ўздоўж вуліцы Горкага) і вёскі Пярэселка. Падпярэселка была забудавана пераважна ў 19401950-х гадах, хаця хапала і даваеннай забудовы. Было шмат моладзі, таму да пачатку 1980-х гадоў раён меў славу аднаго з найбольш небяспечных.[8]

Асноўныя вуліцы

[правіць | правіць зыходнік]

Інфраструктура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Гарадская стаматалагічная паліклініка №1;
  • Дзіцячая стаматалагічная паліклініка.

Навучальныя ўстановы

[правіць | правіць зыходнік]
  • Каледж бытавога абслугоўвання;
  • Гродзенская спецыяльная школа-інтэрнат № 2;
  • пачатковая школа № 1;
  • гімназія № 2;
  • СШ № 23;
  • СШ № 16. Пры школе знаходзіцца мінералагічны музей «Карат»;
  • дзіцячыя сады №№ 60, 85;
  • яслі-сады №№ 34, 45, 56, 62, 67.

Гандаль і паслугі

[правіць | правіць зыходнік]

На БЛК знаходзіцца мінірынак «Фарты». Побач, на БЛК, 44, размешчаны будынак з былым ЗАГСам Ленінскага раёна (закрыты ў 2023 годзе)[9], прадуктовай крамай «Санта», установамі гандлю і абслугоўвання насельніцтва.

На Горкага, 72 размешчаны Дом навукі і тэхнікі (1982 год, архітэктары В. Бажко, У. Праабражэнскі).

На рагу Горкага і Каліноўскага стаіць 8-павярховая гасцініца «Беларусь» (1968 год, архітэктар Л. Вільчко) з рэстаранам. З 2018 года закрыта на мадэрнізацыю.[10]

Цікавыя факты

[правіць | правіць зыходнік]

Праспект Будаўнікоў – самы кароткі праспект Гродна, усяго 420 м. Існавалі планы на яго працяг у бок вуліцы Вясенняй і Новага моста. Ён мусіў стаць часткай «Паўночна-Заходняга» кола вакол Гродна. Таму Новы мост спачатку назвалі «Мост Будаўнікоў». Але кола так і не сфармавался, назва моста не прыжылася.[11]

Падчас запланаванага будаўніцтва новага мікрараёна «Залаты» (першапачаткова «Вясенні»), праспект Будаўнікоў усё ж плануюць працягнуць і злучыць з Новым мостам.

Новы мікрараён шматпавярховых дамоў (ад 4 да 19 паверхаў) на тэрыторыі сучаснай Пярэселкі плануюць збудаваць у межах вуліц Вясенняя, Каліноўскага, Санфіравай, Паркавая ў планіровачным раёне «Пярэселка». Яго агульная плошча складзе 47,45 га. Прыватныя дамы ў гэтай частцы знясуць. Мікрараён плануецца паводле прынцыпу «двароў без машын», з паркоўкамі за іх перыметрам. Першапачатковы план забудовы з’явіўся вясной 2021 года, пасля карэктаваўся.[12]

Каля дома па Санфіровіча, 4 захаваўся жалезны крыж, пастаўлены замест драўлянага крыжа на раздарожжы ў былой вёсцы Пярэселка. Мясцовыя жыхары збіраліся каля яго на маёвыя набажэнствы ў гонар Маці Божай.[6]

На доме № 27 па праспекце Будаўнікоў вісіць мемарыяльная шыльда ў гонар гісторыка, археолага Міхася Ткачова, які там жыў.[1]

На праспекце Будаўнікоў здымалі частку фільма «Белыя Росы».[13]

  1. а б Вандроўка па раёне зніклай вёскі, ад якой застаўся адзін дом (руск.). Зелёный портал. Праверана 14 лютага 2024.
  2. Віртуальны шпацыр па Гродне: Літоўскі ручай . Hrodna.life (25 красавіка 2020). Праверана 14 лютага 2024.
  3. Забытая прамысловая спадчына Гродна: рэзня на Камунальнай . Hrodna.life (14 лютага 2024). Праверана 14 лютага 2024.
  4. Бывший мясокомбинат в центре Гродно наконец продали. Там построят таунхаусы (руск.). Hrodna.life - русская версия (28 жніўня 2023). Праверана 14 лютага 2024.
  5. Успаміны гродзенцаў: жыхар Пярэселкі - пра гісторыю вёскі, акупацыю і яўрэяў, якія дапамаглі з працай . Hrodna.life (14 лютага 2024). Праверана 14 лютага 2024.
  6. а б Апошнія маёвыя. Гродзенка з Пярэселкі пра традыцыю, што сыходзіць разам з вёскай (руск.). Hrodna.life - русская версия (14 лютага 2024). Праверана 14 лютага 2024.
  7. "Мы ўвайшлі ў горад са сваімі традыцыямі". Жыхар Пярэселкі правёў экскурсію па сваім раёне . Hrodna.life (14 лютага 2024). Праверана 14 лютага 2024.
  8. У Гродне стварылі карту "народнага" раянавання горада . Hrodna.life (14 лютага 2024). Праверана 14 лютага 2024.
  9. ЗАГС на БЛК закрыюць, а маладажонаў пачнуць распісваць у Доме Тызенгаўза . Hrodna.life (24 жніўня 2023). Праверана 14 лютага 2024.
  10. Гасцініцу "Беларусь" зноў паабяцалі хутка адкрыць. Што будзе з рэстаранам? . Hrodna.life (15 снежня 2022). Праверана 14 лютага 2024.
  11. Драўляны вайсковы масток, штучная выспа і мотакрос: гісторыя Новага моста, які ўзяліся рамантаваць упершыню за паўстагоддзя (руск.). Hrodna.life - русская версия (14 лютага 2024). Праверана 14 лютага 2024.
  12. Якім будзе новы мікрараён Вясенні на 6 тыс. жыхароў: лічбы, рэндэры, планы . Hrodna.life (29 верасня 2022). Праверана 14 лютага 2024.
  13. На месте съемок фильма "Белые Росы" установили фигуры героев известной кинокартины (руск.). www.belta.by (27 мая 2018). Праверана 14 лютага 2024.