Яўген Міхайлавіч Сяргееў

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Сяргееў.
Яўген Міхайлавіч Сяргееў
руск.: Евгений Михайлович Сергеев
Дата нараджэння 10 (23) сакавіка 1914
Месца нараджэння
Дата смерці 23 сакавіка 1997(1997-03-23) (83 гады)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Род дзейнасці геолаг, глебазнавец, выкладчык універсітэта, эколаг
Навуковая сфера інжынерная геалогія[2], гідрагеалогія[2], pedology[d][2] і ахова навакольнага асяроддзя[d][2]
Месца працы
Навуковая ступень доктар геолага-мінералагічных навук
Альма-матар
Партыя
Член у
Прэміі
Ленінская прэмія Дзяржаўная прэмія СССР Дзяржаўная прэмія СССР
Узнагароды

Яўген Міхайлавіч Сярге́еў[4] (руск.: Евгений Михайлович Сергеев; 10 (23) сакавіка 1914 — 23 сакавіка 1997) — савецкі геолаг, спецыяліст у галіне грунтазнаўства, інжынернай геалогіі і аховы геалагічнай асяроддзя, доктар геолага-мінералагічных навук (1951), прафесар (1953)[5][6], акадэмік Акадэміі навук СССР (1979, член-карэспандэнт 1966). Ганаровы доктар Браціслаўскага ўніверсітэта (1972), ганаровы доктар Варшаўскага ўніверсітэта (1974), замежны член-карэспандэнт Бельгійскага Каралеўскага геалагічнага навуковага таварыства (1974), член Адміністрацыйнага савета (1965—1970), адказны сакратар аргкамітэта (1970—1975) Міжнароднай асацыяцыі ўніверсітэтаў (МАУ)[7]. Віцэ-прэзідэнт (1972—1978), прэзідэнт (1978—1982) Міжнароднай асацыяцыі інжынернай геалогіі[5].

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся ў Маскве. У 1929 годзе скончыў сямігадовую школу і паступіў у Маскоўскі тапаграфічны тэхнікум[8]. Тэхнікум скончыў у 1932 годзе і на працягу трох гадоў па размеркаванню працаваў тэхнікам-тапографам, начальнікам тапаграфічнай партыі, старшым тапографам Далёкаўсходняга геолага-гідра-геадэзічнага трэста[9]. У 1935 годзе Я. М. Сяргееў вярнуўся ў Маскву і колькі часу працаваў на Другой картфабрыцы НКУС[9]. У гэтым жа годзе паступіў на геолага-глебавы факультэт Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта, які скончыў у 1940 годзе і быў пакінуты ў якасці асістэнта[9] на кафедры грунтазнаўства. Член КПСС з 1939 года.

З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны (з 30 ліпеня 1941 года[9]) малодшы лейтэнант Я. М. Сяргееў у Чырвоная Армія. Прымаў удзелу баях на Паўднёва-Заходнім, Паўднёва-Усходнім, Паўднёвым, 4-м Украінскім франтах, Сталінградскай бітве. Быў цяжка паранены, перанёс ампутацыю нагі[9].

Увосень 1943 года ў званні маёра[9] вярнуўся ў Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт. Вучыўся ў аспірантуры, у 1944 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю «Теплота смачивания грунтов», заняў пасаду дацэнта і пачаў чытаць лекцыі на кафедры грунтазнаўства[9]. У 1952 годзе абараніў доктарскую дысертацыю «Генезис и состав грунтов как основа классификации и изучения их свойств» і ў 1953 годзе быў зацверджаны ў званні прафесара[8]. У 1954—1989 гадах Я. М. Сяргееў на пасадзе кафедры грунтазнаўства (пазней перайменавана ў кафедру інжынернай геалогіі і аховы геалагічнага асяроддзя). У 1954—1958, 1963—1964 гадах займаў пасаду дэкана геалагічнага факультэта і старшыні яго навуковага савета. У 1964—1978 гадах прарэктар па навуковай і вучэбнай рабоце прыродазнаўчых факультэтаў, з 1969 года — першы прарэктар Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта.

У 1966 годзе Я. М. Сяргееў абраны членам-карэспандэнтам Акадэміі навук СССР і да 1990 года быў старшынёй Навуковага савета па інжынернай геалогіі і гідрагеалогіі[8]. У 1968 годзе абраны членам бюро Аддзялення геалогіі, геафізікі, геахіміі і горных навук, у 1972 годзе зацверджаны старшынёй навукова-метадычнага савета Міністэрства вышэйшай адукацыі СССР па вышэйшай геалагічнай адукацыі[8]. У 1976—1978 гадах галоўны рэдактар выдання «Инженерная геология СССР», у 1979—1987 гадах галоўны рэдактар часопіса «Инженерная геология»[8]. У 1981—1986 гадах займаў пасаду рэктара Акадэміі народнай гаспадаркі пры Савеце Міністраў СССР. У 1993—1997 гадах уваходзіў у склад рэдакцыйнай калегіі часопіса «Геоэкология: Инженерная геология. Гидрогеология. Геокриология»[8].

Памёр Яўген Міхайлавіч Сяргееў 27 сакавіка 1997 года. Пахаваны на Траякураўскіх могілках у Маскве.

Навуковая і грамадская дзейнасць[правіць | правіць зыходнік]

Асноўнымі напрамкамі навуковай дзейнасці Я. М. Сяргеева былі: грунтазнаўства, рэгіянальная інжынерная геалогія, ахова геалагічнай асяроддзя, тэорыя і метадалогія інжынернай геалогіі, гідрагеалогія. Распрацаваў вучэнне аб фарміраванні фізічных, фізіка-хімічных і фізіка-механічных уласцівасцяў горных парод у працэсе літагенезу, аб грунтах як шматкампанентныхь дынамічных сістэмах. Стварыў агульную інжынерна-геалагічную класіфікацыю горных парод, правёў фундаментальныя даследаванні гліністых грунтоў пры ўзаемадзеянні з інжынернымі збудаваннямі ў залежнасці ад прысутнасці ў глінах розных відаў вады. Пад яго кіраўніцтвам праведзены даследаванні па трасе Галоўнага туркменскага канала (1951—1953), у далінах рэк Об, Іртыш, Енісей, Амур (1954—1961), ва Усходняй Сібіры (1960—1963), Заходняй Сібіры (1961—1975), Нечарназёмнай зоне еўрапейскай часткі РСФСР (1976—1981). Займаўся пытаннямі гісторыі і метадалогіі інжынернай геалогіі.

Я. М. Сяргееў — стваральнік і старшыня Навуковага савета Акадэміі навук СССР па інжынернай геалогіі і грунтазнаўству пры Аддзяленні навук аб Зямлі (1966—1990), ініцыятар стварэння (сумесна з акадэмікам А. В. Сідарэнкам) Інстытута літасферы ў складзе Акадэміі навук і стварэння ў ім сектара геалогіі навакольнага асяроддзя. Па яго ініцыятыве быў створаны Інжынерна-геалагічны і геаэкалагічны навуковы цэнтр РАН, у 1996 годзе рэарганізаваны ў Інстытут геаэкалогіі РАН.

Акрамя навукова-педагагічнай дзейнасці Я. М. Сяргеейў вёў значную грамадскую і арганізатарскую працу. Быў членам Пленума Вышэйшай атэстацыйнай камісіі пры Савеце Міністраў СССР, членам і старшынёй геалагічнай секцыі Вышэйшай атэстацыйнай камісіі пры Міністэрстве вышэйшай адукацыі СССР, старшынёй і намеснікам старшыні геолага-геафізічнай секцыі Камітэта па Ленінскім і дзяржаўным прэміях СССР, старшынёй Таварыства культурных сувязяў «СССР — Іран» (1973) дэпутатам Маскоўскага гарадскога Савета народных дэпутатаў (1982—1984), членам Пленума і бюро Краснапрэсненскага (1944—1949), Ленінскага (1965—1981) і Гагарынскага (1982—1985) раённых камітэтаў КПСС горада Масквы, старшынёй камісіі па інжынернай геалогіі Масквы (1979), старшынёй камісіі па праблемах рацыянальнага выкарыстання і аховы геалагічнай асяроддзя на тэрыторыі Масквы і лесапаркавага ахоўнага пояса (1985), віцэ-прэзідэнтам (1980) Маскоўскага таварыства выпрабавальнікаў прыроды, членам бюро Міжведамаснага савета Акадэміі навук СССР па сейсмалогіі і сейсмаўстойліваму будаўніцтву (1985), членам камісіі Акадэміі навук па праграме «Международное десятилетие по уменьшению опасности стихийных бедствий» (1990—1997) і інш.

У 1941 і 1945—1948 гадах выбіраўся сакратаром партыйнага камітэта Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта.

Памяць[правіць | правіць зыходнік]

  • Пастановай Прэзідыума Расійскай акадэміі навук № 331 ад 21 лістапада 2006 года імя Я. М. Сяргеева прысвоена Інстытуту геаэкалогіі РАН[7]
  • Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт сумесна з Інстытутам геаэкалогіі РАН праводзяць штогадовыя «Сяргееўскія чытанні».
  • У гонар Я. М. Сяргеева названы мінерал сяргеевіт[10][11].

Зноскі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ Сергеев Евгений Михайлович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  2. ↑ а б в г Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
  3. ↑ Евгений Михайлович Сергеев (1914—1997). Научное наследие учёного // Инженерная геология, выпуск 1(9), 2014. Праверана 18 лютага 2024.
  4. ↑ БелЭн 2002.
  5. ↑ а б Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2004—2017.
  6. ↑ ВСЭ 1976.
  7. ↑ а б Персоналия Е. М. Сергеева (руск.) // Інстытут геаэкалогіі імя Я. М. Сяргеева РАН
  8. ↑ а б в г д е Калашникова Л. А. Евгений Михайлович Сергеев (1914—1997). Научное наследие учёного // Инженерная геология, выпуск 1(9), 2014. (руск.)
  9. ↑ а б в г д е ё Трофимов В. Т., Герасимова А. С. 1999.
  10. ↑ Новые минералы. Сергеевит (руск.) // Кафедра мінералогіі МДУ
  11. ↑ Сергеевит // Минералы и месторождения России и стран ближнего зарубежья (руск.)

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Сярге́еў Яўген Міхайлавіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 354. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
  • Серге́ев Евгений Михайлович // Т. 23. Сафлор — Соан. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — С. 288. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
  • Королёв В. А., Герасимова А. С., Кривошеева З. А. Инженер-геологи Московского университета. Биографо-библиографический справочник / Под ред. В. Т. Трофимова. — М., Изд-во МГУ, 1998. — С. 138—141.
  • Трофимов В. Т., Герасимова А. С. Евгений Михайлович Сергеев — крупнейший организатор инженерно-геологического сообщества в университете, стране и мире // Наши учителя и коллеги — инженеры-геологи Московского университета (руск.) / Под. ред. В. Т. Трофимова. — М.: Издательство Московского университета, 1999. — С. 44—62. — 200 с. — 500 экз. — ISBN 5-211-04104-6.
  • Герасимова А. С., Кривошеева З. А., Трофимов В. Т. Инженерная геология в Московском университете (руск.). — М.: Издательство МГУ, 1998. — 112 с. — 500 экз. — ISBN 5-211-03907-6.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Яўген_Міхайлавіч_Сяргееў&oldid=4679635"