Асліннік двухгадовы

Асліннік двухгадовы
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Міртакветныя Сямейства:  Скрыпнёвыя Падсямейства:  Onagroideae Трыба:  Onagreae Род:  Асліннік Секцыя:  Oenothera Падсекцыя:  Oenothera Від:  Асліннік двухгадовы
Міжнародная навуковая назва
Oenothera biennis L.
Сінонімы
Oenothera muricata L. Oenothera suaveolens Desf. Onagra biennis (L.) Scop. Onagra muricata (L.) Moench
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   27368 NCBI   3942 EOL   582933 GRIN   t:25521 IPNI   172755-2 TPL   kew-2399189

Аслі́ннік двухгадовы (Oenothéra biénnis) — двухгадовая расліна сямейства Скрыпнёвыя (Onagraceae), родам з Паўночнай Амерыкі. У садаводстве разводзяць сарты гібрыднага паходжання.

Назва

Асліннік двухгадовы, дзівана дзікая, бабек польны, дзяванна дзікая, сініла, кавальнік, палявая ляўконія.

Батанічнае апісанне

Батанічная ілюстрацыя з кнігі О. В. Тамэ «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885

Двухгадовая расліна са стрыжневым глыбокім коранем. На першы год дае разетку лісця, прылеглага да глебы, лісце да 10—20 см даўжынёй, падоўжана-яйкападобнае ці авальнае, на другі — прамое, крэпкае, пакрытае кароткімі мяккімі валасамі сцябло вышынёй 60—100 см, якое нясе доўгае суквецце-гронку.

Прыкаранёвае лісце эліптычнае, з хвосцікамі, звужаецца да аснавання, востраканцовае; сцябловае лісце амаль сядзячае, шырокаланцэтнае, з дробназубчастым краем, да 5—7 см даўжынёй.

Суквецце

Кветкі буйныя, цытрынава-жоўтыя, пялёсткі даўжынёй да 2 см, з выманнем, тычынак 8.

Цвіце асліннік з чэрвеня па верасень, плоданасіць пачынае з канца ліпеня.

Насенне

Плады

Плод — кароткая цыліндрычная, чатырохгранная каробачка.

Паколькі кожны асноўны або бакавы парастак нясе да 120 кветак, гэта расліна можа добра рассявацца. Кожная капсула змяшчае да 200 насенін, афарбоўка якіх вар’іруе ад цёмна-карычневай да чорнай. Насенне каля міліметра даўжынёй, трохкутнае.

Распаўсюджванне

Асліннік двухгадовы на лузе ля Блакітнай крыніцы, Беларусь

Натуральны арэал — Паўночная Амерыка. Быў завезены ў Еўропу ў XVII стагоддзі, а затым распаўсюдзіўся далей на ўсход. Зараз у Еўропе атрымаў такое шырокае распаўсюджванне, што ўспрымаецца большасцю насельніцтва як мясцовы від.

Зараз у дзікім выглядзе расце ў сярэдняй паласе Расіі, а таксама ў Перадкаўказзі і на Далёкім Усходзе, у Сярэдняй Азіі, у Беларусі сустракаецца паўсюдна, месцамі ў значнай колькасці.

Аддае перавагу злёгку ўвільготненым месцапражыванням. Так, яго можна сустрэць на пясчаных наносах па берагах рэк, у поймах. Таксама з’яўляецца рудэральнай раслінай — расце па абочынах дарог, насыпаў, на склонах, узлесках, на пустазельных месцах.

Хімічны склад

Расліна ўтрымлівае фітастэрыны, дубільныя рэчывы, у кветках маецца фарбавальнае рэчыва, трава змяшчае каўчук, арганічныя кіслоты, і флаваноіды.

Гаспадарчае значэнне

Дэкаратыўная гібрыдная форма

Меданосная, кармавая, харчовая, лекавая, алейная і дэкаратыўная расліна.

У кветкаводстве асліннік атрымаў распаўсюджанне як прыгожаквітнеючая расліна. Разводзяцца гібрыдныя сарты аслінніку. Як дэкаратыўную расліну рэкамендуюць высейваць ў лесапарках на больш-менш урадлівых пясках, на чыгуначных і шашэйных насыпах і схілах.

У кожнай кветцы ёсць вялікая кропля нектару, лёгкадаступная пчолам і дастатковая для напаўнення іх мядовага зобіка. Мёдапрадуктыўнасць да 40 кг/га. Пылок з аслінніку пчолы не збіраюць. Ён жоўтага колеру, вельмі ліпне да цела пчалы і ў палёце цягнецца за ёй доўгімі ніткамі, якія застаюцца на прылётнай дошцы.

У маладым узросце, калі сцябло яшчэ не агрубела, асліннік добра есць скот. Ён прыдатны для сіласавання, вараныя карані ядуць свінні.

Сцеблавае валакно прыдатнае для вытворчасці грубай пянькі. Насенне ўтрымлівае 28,4 % алею, па іншых дадзеных — 40—50 %. У некаторых краінах Заходняй Еўропы вырошчваюць як алейную культуру (1 га пасеваў дае да 200 кг масла).

Карані можна спажываць у ежу як сырымі, так і варанымі.

Асліннік — двухгадовая расліна, прадстаўляе цікавасць пры засваенні пясчаных зямель як фітамеліяратар.

Алей з насення выкарыстоўваецца ў касметычнай прамысловасці для вытворчасці крэмаў, ласьёнаў, губной памады.

Медыцынскае значэнне

Адвар кораня п’юць пры хваробах лёгкіх і болях у грудзях, адвар суквеццяў — пры запаленні нырак; адварам прамываюць раны.

Пры абязводжваючых паносах рэкамендуецца ўжываць унутр настой травы.

Прэпараты насення выкарыстоўваюцца для лячэння атапічнага дэрматыту, таксама атэрасклерозу і хваробы сэрца, дыябету, рэўматоіднага артрыту, захворванняў нервовай сістэмы.

Літаратура

• Кудрашова М. Г. Асліннік // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 575 с., іл. — 10 000 экз. — С. 149.
• Асліннік двухгадовы // Беларуская ССР: Кароткая энцыклапедыя. Т. 2. — Мн.: БелСЭ. 1979.
• Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 941. Oenothera biennis L. — Ослинник двулетний // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 596. — ISBN 9-87317-128-9.
• Перелет, растение // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Єлін Ю. Я., Зерова М. Я., Лушпа В. І., Шабарова С. І. Дари лісів.. — Київ, 1979. — 440 с.

Спасылкі

• В. И. Чопик, Л. Г. Дудченко, А. М. Краснова; «Дикорастущие полезные растения Украины» Справочник; Киев, Навукова думка, 1983. (руск.)
• Энотера двулетняя — Oenothera biennis: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)