Тэксты пірамід

Тэксты Пірамід у пярэдняй пірамідзе Унаса. Паўночная (справа) і заходняя сцяна.

Тэксты Пірамід — найстаражытнейшы твор егіпецкай рэлігійнай і памінальнай літаратуры, які дайшоў да нас. Назву яны атрымалі паводле месца свайго знаходжання: яны пакрываюць сцены ўнутраных памяшканняў пірамід, размешчаных у Сакары, некропалі фараонаў Мемфіса, і пабудаваных дзесьці паміж 2350 і 2175 гг. да н.э. У гэтых пірамідах былі пахаваны: фараон Унас (V дынастыя, сярэдзіна XXIV ст. да н.э.) і чатыры фараоны VI дынастыі — Тэці, Пепі I, Мерэнра і Пепі II Неферкара (XXII ст. да н.э.). Такім чынам, піраміды, якія змяшчаюць Тэксты, былі ўзведзены на працягу паўтара стагоддзя. Самі тэксты хутчэй за ўсё старэйшыя за піраміды, і былі створаны задоўга да аб'яднання Паўночнага і Паўднёвага Егіпта (каля 3000 г. да н.э.).

Адкрыццё

Тэксты Пірамід былі адкрыты часткова Марыэтам у 1880, калі ён пачаў абследаванне пірамід Сакары па ініцыятыве Гастона Масперо. Пасля смерці Марыэта Масперо працягнуў у 1881 г. раскопкі і к 1894 г. выдаў усе знойдзеныя ім тэксты, дадаўшы да іх пераклады.

Пераклад

Нягледзячы на тое, што параўнальна невялікая колькасць тэкстаў пацярпела ад часу і рабаўнікоў грабніц, іх чытанне, пераклад і тлумачэнне да сённяшняга дня ствараюць нямала праблем. Тэксты вельмі складаныя як у граматычным, так і ў лексічным планах, а арфаграфія незвычайная (з-за сваёй старажытнасці). У іх змяшчаецца шмат намёкаў на невядомыя нам міфы і легенды. Першая спроба перакладу тэкстаў належыць Гастону Масперо, які ў 1882 г. пачаў па чарзе публікаваць іерагліфічныя тэксты і іх пераклады. Пазней яны былі выдадзены адным томам у 1894 г.

У 1910 г. Курт Зетэ ажыцявіў наступнае выданне «Тэкстаў». Ён сістэматызаваў іх, згрупаваўшы ў «Выслоўі» (Sprüche), пранумараваў (яго нумарацыя тэкстаў выкарыстоўваецца навукоўцамі дагэтуль). Тэксты выдаваліся і перакладаліся на французскую (Г. Масперо, Л. Спелеерс), нямецкую (К. Зетэ), англійскую мовы (С. А. Б. Мерсер, Р. А. Фолкнер, А. П'янкаў).

Змест

С. Мерсер вылучае сярод Тэкстаў Пірамід наступныя сюжэты:

1. Пахавальны рытуал з прынашэннем дароў, што звязана з уяўленнем пра ўз'яднанне частак раздзеленага цела, яго ажыўленнем і ўваскрэсеннем памерлага цара.
2. Магічныя формулы для аховы ад бед і няшчасцяў.
3. Рытуал пакланення.
4. Рэлігійныя гімны.
5. Міфічныя формулы, якія атаясамляюць памерлага цара з тым ці іншым бажаством.
6. Малітвы і маленні ад імя памерлага цара.
7. Услаўленні велічы і магутнасці памерлага цара на нябёсах.

Доўгі час навукоўцы лічылі, што асобныя тэксты пірамід ніяк адзін з адным не звязаны, не складаюць адзінага тэксту, і іх размяшчэнне ўнутры піраміды абумоўліваецца толькі жаданнем таго, хто іх там пісаў. Аднак М. Э. Мацье ў 1947 г. прапанавала новы парадак чытання тэкстаў (ад уваходу ў піраміду да саркафага фараона). Таксама яна выказала пункт гледжання, што Тэксты Пірамід — гэта словы адзінага памінальнага рытуалу, якія прамаўляліся ў час той часткі гэтай цырымоніі, якая адбывалася ўнутры піраміды.

Гл. таксама

• Тэксты Саркафагаў
• Адкрыванне вуснаў
• Кніга Мёртвых

Літаратура

• Wolfgang Kosack: «Die altägyptischen Pyramidentexte.» In neuer deutscher Uebersetzung; vollständig bearbeitet und herausgegeben von Wolfgang Kosack Christoph Brunner, Berlin 2012, ISBN 978-3-9524018-1-1.
• Maspero G. Les inscriptions des Pyramides de Saqqarah. Paris, 1894.
• Sethe K. Die Altägyptischen Pyramidentexte. Bd. I—IV. Leipzig, 1908—1922.
• Sethe K. Übersetzung und Kommentar zu den ältagyptischen Pyramidentexten. I—IV. Gluckstadt—Hamburg, 1935—1939.
• Тексты Пирамид / Под общ. ред. А. С. Четверухина.— СПб.: Журнал «Нева»; Летний сад, 2000.— 464 c., ил. (Александрийская библиотека, серия «Египет»).

Спасылкі

• Пераклад Тэкстаў Пірамід С. Мерсера (на англійскай)
• Яшчэ ўрыўкі з Тэкстаў пірамід (на англійскай)
• Тэксты Пірамід з піраміды Уніса (на англійскай)
• І яшчэ адзін сайт, прысвечаны Тэкстам пірамід (на англійскай)
• Тэксты Пірамід з піраміды Уніса. Рускі пераклад з каментарыямі Архівавана 18 ліпеня 2011.