Каўказскія мовы
| Каўказскія | |
|---|---|
| Таксон | геаграфічнае аб'яднанне моў |
| Арэал | Каўказ |
| Колькасць носьбітаў | каля 9 млн. |
| Класіфікацыя | |
| Катэгорыя | Мовы Еўразіі > Мовы Каўказа |
| Склад | |
| паўночнакаўказскія, картвельскія | |
| Коды моўнай групы | |
| ДАСТ 7.75–97 | кав 253 |
| ISO 639-2 | cau |
| ISO 639-5 | cau |
Іберы́йска-каўка́зскія мо́вы, ці каўка́зскія мо́вы — умоўная назва сукупнасці каля 40 аўтахтонных (карэнных) моў Каўказа.
Пашыраны пераважна на Паўночным Каўказе, у Закаўказзі, Турцыі і Іране. Пытанне іх роднасці з іншымі мовамі свету канчаткова не высветлена.
Найбольш пашырана грузінская мова, якая мае старажытнае пісьменства.
Класіфікацыя
[правіць | правіць зыходнік]Каўказскія мовы падзяляюць на 3 групы:
- абхазска-адыгскія,
- картвельскія
- і нахска-дагестанскія мовы
(паводле іншай класіфікацыі нахска-дагестанскую групу падзяляюць на 2 — нахскую і дагестанскую).
Пісьменства
[правіць | правіць зыходнік]Грузінская мова, найбольш пашыраная з каўказскіх, мае старажытнае пісьменства на аснове ўласнага грузінскага алфавіта. Пасля 1917 года літаратурнымі сталі абазінская, абхазская, аварская, адыгейская, даргінская, інгушская, кабардзінская, лакская, лезгінская, табасаранская і чэчэнская. Алфавіты на арабскай і лацінскай графіцы, у 1936—1939 гг. пераведзены на рускую. Астатнія 25 моў бяспісьменныя (занская, сванская, бацбійская, убыхская і шэраг дагестанскіх моў).
Агульная характарыстыка
[правіць | правіць зыходнік]Асаблівасць фанетыкі каўказскіх моў — багатая сістэма зычных (напрыклад, ва ўбыхскай мове 82 зычныя).
Марфалогія каўказскіх моў аглюцінатыўная (з элементамі фузіі ў нахска-дагестанскіх і з'явамі полісінтэтызму ў абхаза-адыгскіх мовах); прэфіксальны лад — агульнакаўкаўказская рыса словазмянення і словаўтварэння. Іменныя класы раней былі ўласцівы ўсім іберыйска-каўказскім мовам.
Асаблівасць сінтаксісу — наяўнасць эргатыўнай канструкцыі сказа.
Лексіка ўключае шмат агульных запазычанняў з арабскай, іранскай, цюркскіх і іншых моў.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Іберыйска-каўказскія мовы // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. С. 143.
- Климов Г. А., Алексеев М. Е. Типология кавказских языков. М., 1980.
- Климов Г. А. Введение в кавказское языкознание. М., 1986.
- Кавказские языки // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Кавказские (иберийско-кавказские) языки // Лингвистический энциклопедический словарь. — М.: «Советская энциклопедия», 1990.
.svg)