Навальніца (РЭБ)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Навальніца/Граза

Комплексы «Z1» (пярэдні план) і «Св» (задні план) на выставе «MILEX-2021».
Тып: комплексы і сродкі радыёэлектроннай барацьбы
Краіна: Сцяг Беларусі Беларусь
Гісторыя службы
Гады эксплуатацыі: з 2017
Выкарыстоўвалася:

 Беларусь

 Сірыя

 Азербайджан

 Лівія

 ААЭ

Войны і канфлікты: Грамадзянская вайна ў Сірыі, Грамадзянская вайна ў Лівіі, Канфлікт у Нагорным Карабаху
Гісторыя вытворчасці
Вытворца: Канструктарскае бюро «Радар»
Гады вытворчасці: з 2016

Навальніца (руск.: Гроза) — серыя комплексаў і сродкаў радыёэлектроннай барацьбы ад беларускага ААТ «КБ Радар».

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Беларусь актыўна вывучала досвед Украіны ў Данбаскім і Расіі ў Сірыйскім канфліктах[3]. На падставе вывучаных падзей камандаванне зрабіла выснову, што ў сучаснай вайне вырасла роля і значнасць радыёэлектроннай барацьбы і дронаў (гл. Ваеннае прымяненне БПЛА), у сувязі з чым пачалося актыўнае развіццё айчынных галін як беспілотных апаратаў, так і РЭБ[4]. Апошнім займалася кампанія «КБ Радар», заснаваная яшчэ ў 2006 годзе. За дзесяць гадоў існавання яна змагла стаць вядучым прадпрыемствам ваенна-прамысловага комплексу краіны ў галіне радыёлакацыі, сродкаў радыёкантролю і радыёэлектроннай барацьбы[5]. Кіраўніцтва надало асаблівую ўвагу пагрозе з боку беспілотнікаў. Пры гэтым новыя распрацоўкі павінны былі арыентавацца і на экспартныя пастаўкі. Як адзначаў у інтэрв’ю ТАСС спецыяліст па знешнеэканамічнай дзейнасці КБ «Радар» Валерый Гардзей, у сучаснасці павялічылася даступнасць мультыкоптараў для абывацеляў, якія часам выкарыстоўваюцца для відэаздымкі і сачэння, а таксама ў тэрарыстычных актах, атакуючы асобныя мэты[6].

Варта адзначыць, што і да гэтага меліся добра развітыя тэхналогіі ў сферы радыёэлектроннай барацьбы. Існавалі комплексы беларускай вытворчасці падаўлення сігналаў спадарожнікавай навігацыі[7] Па асобных меркаваннях, пераважна ў беларускіх крыніцах, менавіта з дапамогай абсталявання, якое выраблялася КБ «Радар», у 2012 годзе СПА Ірана атрымалася выканаць прымусовую пасадку амерыканскіх БПЛА Sentinel і ScanEagle, што вялі разведку над тэрытарыяльнымі водамі краіны. Іранцы з дапамогай магутнай перашкоды разарвалі канал спадарожнікавай сувязі паміж беспілотнікам і станцыяй наземнага кіравання ў ЗША. Скарыстаўшыся тым, што ў работы аўтапілота выкарыстоўваецца GPS, іранскія вайскоўцы праз гэтую сістэму навігацыі змаглі перадаць ілжывыя сігналы глабальнага пазіцыянавання. У выніку кіруючая праграма БПЛА палічыла, што ён ужо прыбыў да месца базавання, і зрабіла пасадку на тэрыторыі Ірана. Ускосным пацвярджэннем датычнасці беларускіх распрацовак РЭБ да пасадкі амерыканскіх беспілотнікаў з’яўляецца таксама і рэакцыя Дзярждэпартамента ЗША — у дачыненні да КБ «Радар» былі неадкладна ўжыты часовыя санкцыі[8][9].

Тым не менш для новых сістэм патрабаваліся дадатковыя баявыя ўласцівасці, новыя тэхналагічныя магчымасці і большая эфектыўнасць[7]. У 2016 годзе прадпрыемства «КБ Радар» пачало распрацоўку серыі «Навальніца». У кастрычніку гэтага года прайшоў аператыўны збор каманднага складу Узброеных Сіл Беларусі, у рамках якога прамысловасць паказала найноўшыя ўзоры ўзбраенняў і тэхнікі. Сярод іншых распрацовак камандаванню паказалі першую распрацоўку «КБ Радар» — самаходную станцыю РЭБ пад літарным пазначэннем «С»[10]. У наступны час з’явіліся і іншыя вырабы. Усе яны дэманстраваліся на розных ваенных выставах, такіх як MILEX (Мінск)[11] і IDEX (Дубай)[12]. У 2017 годзе прататыпы вырабаў сямейства «Навальніца» адпраўлены на выпрабаванні ў сілавыя структуры. Пазней апараты серыі былі прыняты на ўзбраенне. Крыху пазней наладзіўся экспарт прадукцыі. Дзякуючы замежным продажам «Навальніцы» Беларусь стала другой краінай у свеце (пасля Кітая), якая экспартавала супрацьдроннае ўзбраенне[13].

Характэрна, што распрацоўка новых узбраенняў для процідзеяння дронам заняла ўсяго толькі некалькі месяцаў дзякуючы вялікаму досведу КБ «Радар» у вобласці стварэння сродкаў радыёэлектроннай барацьбы[14].

Вырабы[правіць | правіць зыходнік]

  • Навальніца-С — самаходная станцыя радыё-электроннай барацьбы, прызначаная для выяўлення, адсочвання, падаўлення каналаў кіравання і навігацыйных сістэм беспілотных лятальных апаратаў. Грунтуецца на аўтамабільным шасі. Прапануецца прымяненне двухвосевага мікрааўтобуса з патрабаванымі характарыстыкамі рухомасці, на якім размяшчаецца ўсё неабходнае абсталяванне. Унутры кабіны змяшчаюцца сродкі кіравання і апрацоўкі сігналу. За межамі корпуса машыны-носьбіта прысутнічаюць некалькі апорных прылад, у тым ліку дзве тэлескапічныя мачты, пры дапамозе якіх антэны прапануецца падымаць на рабочую вышыню. На мачтах машыны-носьбіта змяшчаюцца два асноўных антэнных блока. У цэнтральнай частцы даху размяшчаецца антэна, змешчаная пад паўсферычным абцякальнік. Яна звязаная з модулем радыётэхнічнай разведкі і адказвае за выяўленне радыёсігналаў. Разам з перадатчыкам перашкод ужываецца другая антэнная прылада, якая мае ў сваім складзе скрынчаты кажух і антэну. Гэта прылада можа наводзіцца па азімуце. Таксама ёсць трэцяя стойка невялікай вышыні, на якой размешчаны оптыка-электронныя сродкі назірання.
  • Навальніца-6 — станцыя перашкод радыёкіравання і сувязі. Прызначана для пошуку, выяўлення і радыёпадаўлення ліній радыёсувязі, якія працуюць на фіксаваных частотах і ў рэжымах адаптыўнай і праграмнай перабудовы рабочай частоты. У склад уваходзіць выяўляльнік-пеленгатар з прыёма-пеленгатарнай антэна-фідэрнай сістэмай (АФС), два аўтаматызаваных рабочых месца аператараў, дзесяціканальны радыёперадатчык з сямю перадачыкамі АФС, камплект апаратуры сувязі і перадачы даных, камплект апаратуры электрасілкавання і жыццезабеспячэння, аўтамабільнае шасі з двума электрастанцыямі і кузавам-фургонам.
  • Навальніца-Р (таксама мадыфікацыя Навальніца-Р2) — радыёэлектронная стрэльба для барацьбы з мультыкоптэрмі. Прызначана для выкарыстання ў барацьбе з малапамернымі дронамі. Забяспечвае радыёпадаўленне каналаў кіравання дронаў і бартавой апаратуры спадарожнікавых навігацыйных сістэм. Карыстальнік стрэльбы пры выяўленні мультыкоптара ў зоне бачнасці ўключае харчаванне перадатчыка, наводзіць стрэльбу на мультыкоптар з дапамогай усталяванага на ім каліматарнага прыцэла і націскае кнопку ўключэння выпраменьвання. Ва ўмовах уздзеяння перашкод мультыкоптар ажыццяўляе вымушаную пасадку (неабходны час уздзеяння для ажыццяўлення пасадкі залежыць ад тыпу мультыкоптара). Блок фарміравання перашкод сігналаў і акумулятарная батарэя ўстаноўлены ў пераносны кантэйнер, упакаваны для пераноскі ў заплечнік. Органы кіравання для ўключэння харчавання, а таксама для ўключэння выпраменьвання ўстаноўлены на корпусе стрэльбы. «Навальніца-Р» абсталявана каліматарным прыцэлам.
  • Навальніца-3 — комплекс для абароны стратэгічных аб’ектаў ад мультыкоптараў. Комплекс забяспечвае зону выяўлення з радыусам не менш 500—1000 м ад цэнтра ахоўнага аб’екта, зону блакавання палёту БПЛА з радыусам не менш 300—500 м, выяўленне і пеленгацыю наземных пунктаў кіравання БПЛА (месцазнаходжанне аператара).
  • Навальніца-О — комплекс выяўлення аператараў БПЛА. Прызначаны для аўтаматызаванага пошуку на мясцовасці і відэарэгістрацыі аператараў мультыкоптараў. Складаецца з лятучай платформа на базе квадракоптара Matrice 210 з пеленгатарнай антэнай, двухканальным лічбавым радыёпрымачом і відэакамерай, пульта кіравання з планшэтным кампутарам, кейс-кантэйнера для перавозкі, спецыяльнага праграмнага забеспячэння для планшэтнага кампутара.
  • Навальніца-Z1 — мабільная сістэма абароны аб’ектаў ад беспілотных лятальных апаратаў. Яна аўтаматычна кантралюе частоты, на якіх працуюць найбольш распаўсюджаныя БПЛА. Пры з’яўленні дронаў комплекс распазнае іх сігналы і аўтаматычна душыць каналы кіравання, перадачы даных, а таксама навігацыю. У выніку ўздзеяння яны альбо падаюць, альбо ажыццяўляюць вымушаную пасадку, альбо ляцяць «дадому». Акрамя таго, важнай вартасцю сістэмы з’яўляецца магчымасць пастаноўкі дэзынфармацыйных перашкод навігацыі для стварэння беспалётнай зоны для БПЛА.

Выкарыстанне[правіць | правіць зыходнік]

Комплекс РЭБ «Навальніца-С» на забеспячэнні супрацьдроннай абароны мерапрыемства да Дня горада ў Мінску. Праспект Перамогі, плошча Палаца спорту (плошча кірмашоў на Нямізе). 10 верасня 2022.

Ахова мяжы[правіць | правіць зыходнік]

23 кастрычніка 2020 года памежнікі заставы «Знаменка» Брэсцкай пагрангрупы з дапамогай радыёэлектроннай стрэльбы «Навальніца-Р2» перахапілі гексакоптэр, які выкарыстоўваўся для перакідання цыгарэт праз беларуска-польскі ўчастак мяжы[15]. 22 лютага 2021 года яшчэ адзін дрон з грузам кантрабандных цыгарэт быў перахоплены ў Камянецкім раёне каля вёскі Чыжэвічы. 6 красавіка на беларуска-польскай мяжы ў Брэсцкім раёне недалёка ад вёскі Сычы перахоплены трэці беспілотнік. Вінтакрылы лятальны апарат прызначаўся для незаконнай перапраўкі тытунёвых вырабаў[16].

18 мая на мяжы з Літвой радыёэлектроннай стрэльбай збіты беспілотнік НАТА. Адзначалася, што гэта ўжо не першы выпадак, калі робіцца спроба выкарыстання беспілотнікаў-шпіёнаў паблізу межаў Беларусі. Як заявіў намеснік начальніка Генштаба УС Беларусі Ігар Кароль, на працягу тыдня робіцца каля 30 спробаў незаконнага выкарыстання дронаў Паўночнаатлантычнага альянсу[17][18].

Баявыя дзеянні[правіць | правіць зыходнік]

Комплексы серыі актыўна пастаўляюцца за межы Беларусі, што стала следствам іх прымянення ў розных ваенных канфліктах.

Яшчэ ў маі 2018 года сталі паступаць паведамленні аб удзеле комплексаў «Навальніца-С» у сірыйскім канфлікце, дзе яны былі выкарыстаны ўрадавай арміяй Башара Асада ў барацьбе з амерыканскімі дронамі, руйнуючы сістэмы сувязі і выводзячы з ладу самалёты РЭБ Lockheed EC-130H Compass Call. Аднак дадзеная інфармацыя застаецца пакуль не даказанай[7]. Першы задукументаваны выпадак з комплексамі «Навальніца» адбыўся 18 жніўня 2020-га, калі ў небе над заходняй часткай правінцыі Ідліб былі адначасова страчаны адразу два амерыканскія ўдарна-разведвальныя дроны MQ-9 Reaper («Жнец»), якія выляталі парай на баявое заданне з ракетамі AGM-114R9X на борце[19][20].

Летам таго ж года ў сеткі з’явіліся фатаграфіі сістэм «С» і «6» у Лівія, што прымяняліся Лівійскай нацыянальнай арміяй Халіфа Хафтара супраць турэцкіх беспілотнікаў войскаў Фаіза Сараджа. «Навальніца» трапіла туды з ААЭ, якія ў сваю чаргу закупілі сістэмы непасрэдна ў Беларусі[21]. Паводле звестак прыхільнікаў Хафтара, пры дапамозе гэтых комплексаў былі абясшкоджаны 11 варожых апаратаў[22]. Калумніст газеты «Военно-промышленный курьер» Віталь Арлоў са спасылкай на неназваныя крыніцы заявіў, што за перыяд 2019—2020 гадоў колькасць абясшкоджаных беспілотнікаў меркавана большая, і сістэмы «Навальніца» могуць быць датычны да страты 78 ударных БПЛА «Байрактар ТБ-2» і двух MQ-9 Reaper, якія выкарыстоўваліся ВПС ЗША і Італіі для разведвальных палётаў у зоне баявых дзеянняў[23]. У той жа час частка з названага збіта расійскім ЗРК «Панцыр»[24].

Ужо восенню беларускія комплексы выкарыстоўваліся арміяй Азербайджана падчас Карабахскага канфлікту. Паведамлялася, што «Навальніца-С» у пачатку лістапада знішчыла адзін армянскі беспілотнік у Тавузскім раёне. Таксама дзякуючы комплексам «6» былі паспяхова падушаны сродкі СПА, якія знаходзіліся на ўзбраенні Нагорнага Карабаха і Арменіі, уключаючы зенітныя ракетныя комплексы «Аса», «Тор» і С-300[25]. Сістэмы былі набыты яшчэ ў 2018 годзе[26][27].

Ацэнкі[правіць | правіць зыходнік]

У студзені 2019 года беларускі вайсковы эксперт Аляксандр Алесін высока ацаніў серыю «Навальніца», назваўшы яе «адной з самых перадавых сістэм РЭБ»[28]. У сакавіку 2020 года «Рамблер» выпусціў крытычны артыкул пра магчымасці беларускіх сістэм. На думку рэдакцыі, ваенна-прамысловы комплекс краіны слабы, а распрацоўкі серыі «наўрад ці выратуюць краіну ад беспілотнікі ў выпадку рэальнага ваеннага канфлікту», так як яны неэфектыўныя[29]. Аднак з прыходам паведамленняў аб паспяховым ужыванні комплексаў у «гарачых кропках» гэта зацвярджэнне было пастаўлена пад сумнеў. Так расійская газета «Военно-промышленный курьер» адзначала кампактнасць і малапрыкметнасць беларускіх комплексаў у параўнанні з іншымі аналагамі. Нібыта падчас ліквідацыі амерыканскіх дронаў у Ідлібе іх вылучэнне на пазіцыю ваенныя ЗША не змаглі засекчы[30].

Зноскі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ Дартя Титова. На вооружение армии поступили комплексы для борьбы с беспилотниками // СБ. Беларусь Сегодня : газета. — 19 мая 2019.
  2. ↑ Сергей Мощик. Белорусская «Гроза». Брестским РЭБовцам – 15 лет! // Вечерний Брест : газета. — 27 января 2022.
  3. ↑ При разработке нового плана обороны Белоруссии учли опыт конфликта на Украине // Интерфакс, 19 декабря 2019
  4. ↑ Наталья Пахамович. Радиоэлектронная борьба в современной белорусской армии // СБ. Беларусь Сегодня, 15 декабря 2015
  5. ↑ Гісторыя ААТ «КБ Радар» на афіцыйным сайце кампаніі Архівавана 21 лютага 2019.
  6. ↑ Белоруссия запускает в серию радиоэлектронные ружья для борьбы с беспилотниками // ТАСС, 14 мая 2017
  7. ↑ а б в Беларусь выходит в лидеры на рынке средств радиоэлектронной борьбы, Не исключено, что белорусская электроника двойного назначения применялась в ходе боевых действий в Сирии (4 мая 2018)
  8. ↑ Сергей Острына. Белорусская «Гроза» всех беспилотников // Новости ВПК, 14 ноября 2016
  9. ↑ Посадить американский беспилотник Ирану помогли белорусские технологии? // belvpo (15 декабря 2011) Архівавана 28 сакавіка 2019.
  10. ↑ Системы борьбы с БПЛА «Гроза-С» и «Гроза-Р» (Беларусь) // Военное обозрение, 28 февраля 2017
  11. ↑ Противодронное ружье, которое похвалил Лукашенко, представят на MILEX-2019 // Sputnik Belarus, 19 марта 2019
  12. ↑ На вооружение армии поступили комплексы для борьбы с беспилотниками // Газета «Рэспублiка», 16 мая 2019
  13. ↑ Александр Николайчук. Беларусь займется экспортом оружия против беспилотников // Digital Report, 10 мая 2017
  14. ↑ Александр Алесин. Средства радиоэлектронной борьбы: «чума» на ваши дроны // Белрынок : онлайн-ресурс. — 9 марта 2017.
  15. ↑ На белорусско-польской границе радиоэлектронным ружьем «сбили» дрон с сигаретами // Onliner, 26 октября 2020
  16. ↑ Самодельный дрон с контрабандой перехватили пограничники в Брестском районе // Sputnik Belarus, 7 апреля 2021
  17. ↑ Белорусские пограничники сбили беспилотник-шпион НАТО на границе с Литвой
  18. ↑ Белоруссия сбила дрон-шпион НАТО
  19. ↑ Белорусская «Гроза-С» в Сирии вырвала зубы у американских «Жнецов» // Discred, 15 сентября 2020
  20. ↑ Нина Лукашева. СМИ: Беларусь поставляла в Сирию комплексы «Гроза-С» // Актуальные новости, 8 сентября 2020
  21. ↑ Белорусские системы РЭБ выводят из строя турецкие дроны над Ливией // Avia.pro, 27 июня 2020
  22. ↑ Белорусская «Гроза» засветилась в воюющей Ливии Архівавана 17 студзеня 2021. // Naviny.by, 12 июля 2020
  23. ↑ Виталий Орлов. Хитрые минские «Грозы» Архівавана 29 жніўня 2021. // Газета "Военно-промышленный курьер", выпуск № 31 (894) за 17 августа 2021 года.
  24. ↑ Боевое применение белорусских комплексов РЭБ. Не факт.(недаступная спасылка)
  25. ↑ Азербайджан белорусскими «Грозами» глушил армянскую ПВО — видео // EADaily, 23 ноября 2020
  26. ↑ В Азербайджане рассказали о том, что сбивают беспилотники Армении при помощи белорусских комплексов "Гроза-С" (4 ноября 2020)
  27. ↑ Азербайджанцы используют белорусские системы РЭБ для уничтожения армянских дронов // Аргументы недели, 4 ноября 2020
  28. ↑ СМИ: «Белорусский убийца армянских БПЛА поступил на вооружение Азербайджана» Архівавана 14 студзеня 2019. // Белорусский партизан, 11 января 2019
  29. ↑ Белорусские комплексы РЭБ будут неэффективны в условиях реальной войны // Рамблер, 2 марта 2020
  30. ↑ Белорусские комплексы РЭБ прославились в Сирии Архівавана 27 лютага 2021. // Газета «Военно-промышленный курьер», 9 сентября 2020

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Навальніца_(РЭБ)&oldid=4668349"