Родня

Аграгарадок Родня Руіны Спаса-Праабражэнскай царквы Краіна Беларусь Вобласць Магілёўская Раён Клімавіцкі Сельсавет Родненскі Каардынаты 53°30′52″ пн. ш. 32°08′10″ у. д. Першая згадка 1709 Вышыня цэнтра 191 м Насельніцтва 643 чалавек (2020) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2244 Аўтамабільны код 6 Родня на карце Беларусі ±

Родня на Вікісховішчы

Ро́дня (трансліт.: Rodnia, руск.: Родня) — аграгарадок у Клімавіцкім раёне Магілёўскай вобласці, на рацэ Лабжанцы. Адміністрацыйны цэнтр Родненскага сельсавета. Знаходзіцца за 17 км на паўднёвы ўсход ад Клімавічаў, за 10 км ад чыгуначнай станцыі Асмолавічы (лінія Орша—Унеча), на аўтамабільнай дарозе Касцюковічы—Клімавічы. На ўсходзе вёскі — штучнае вадасховішча.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Паселішча ўзнікла на скрыжаванні шляхоў з Касцюковічаў на Мсціслаў і з Касцюковічаў на Шумячы. У крыніцах вядома з 1709 года як уладанне сяла Судзілавічаў.

У 1727 годзе — сяло ў Крычаўскім старостве Вялікага Княства Літоўскага. У 1747 годзе Родня — мястэчка мсціслаўскага канюшага Казіміра Свадкоўскага, які перавёў існуючы тут праваслаўны храм ва ўніяцкі. Мястэчка знаходзілася ў дзяржаўнай уласнасці.

Расійская імперыя

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 годзе Родня апынулася ў складзе Клімавіцкага павета Магілёўскай губерні Расійскай імперыі. На той час, у 1783—1785 гадах, мястэчка мела квартальную забудову, цэнтрам якой была рынкавая плошча з драўлянай царквой.

На пачатку XIX стагоддзя — прыватнае ўладанне, дзейнічаў вінакурны завод, на якім у 1819 годзе працавалі 8 чалавек. У 1866 годзе адкрылася народнае вучылішча, у якім у 1889 годзе навучаліся 80 хлопчыкаў. Гаспадар маёнтка меў тут у 1867 годзе 1432 дзесяцін зямлі, 2 вадзяныя млыны і піцейны дом.

Мястэчка было ўласнасцю Асмалоўскіх. У 1880 годзе ў ім працавалі 9 лавак, вадзяны млын, валасное праўленне, народнае вучылішча, мураваная царква і яўрэйскі малітоўны дом, у 1897 годзе пачала дзейнічаць крупадзёрка. Частка жыхароў займалася кравецкім, кавальскім і кушнерскім промысламі. Штогод 18 студзеня, 2 мая і 6 жніўня праводзіліся кірмашы.

У часе рэвалюцыі 1905—1907 гадоў у Родні адбываліся хваляванні. 1 снежня 1905 года на валасным сходзе сяляне адмовіліся ад выплаты падаткаў і патрабавалі бязвыплатнага надзялення іх зямлёй. 28 снежня 1905 года яны сілай вызвалілі арыштаванага агітатара, студэнта Маскоўскага ўніверсітэта. У 1909 годзе, у мястэчку, якое было цэнтрам воласці, дзейнічала казённая вінная лаўка.

Найноўшы час

У студзені 1918 года адкрылася працоўная школа 2-й ступені, у якой у 1925 годзе было 198 вучняў, дзейнічалі бібліятэка, гурток па ліквідацыі непісьменнасці сярод дарослых, драмгурток. У снежні таго ж года ўтварылася сельскагаспадарчае таварыства, якое ахоплівала 22 гаспадаркі і 125 га зямлі. Быў утвораны валасны камітэт на чале з Мікалаем Грышчанкам.

1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, вёска ўвайшла ў склад БССР. 16 студзеня яна апынулася ў складзе РСФСР, дзе 26 красавіка таго ж года ўвайшла ў Клімавіцкі павет Гомельскай губерні.

У 1920 годзе ў Родні былі арганізаваны таварыствы па сумеснай апрацоўцы зямлі «Прагрэс» (50 гаспадарак, 125 га зямлі) і «Рэспубліка» (31 гаспадарка). Тады ж перасяленцы з вёскі заснавалі непадалёку пасёлак Аляксеева, які зараз не існуе.

У выніку першага ўзбуйнення БССР Родню вярнулі БССР, дзе 20 жніўня 1924 года яна стала цэнтрам сельсавета ў Клімавіцкім раёне Калінінскай (у 1927—1930 гадах — Магілёўскай) акругі, з 20 лютага 1938 года — Магілёўскай вобласці.

У 1924 годзе быў створаны калгас «Праўда». У 1925 годзе ў вёсцы пачала функцыянаваць хата-чытальня. У 1926 годзе адкрыўся фельчарска-акушэрскі пункт, пазней — амбулаторыя, бібліятэка, паштовае аддзяленне і 7-гадовая школа (налічвала 248 вучняў і 6 настаўнікаў). У 1929 годзе 7 чалавек арганізавалі арцель саматужнікаў. У снежні таго ж года быў створаны калгас «Бальшавік Беларусі», які ў 1932 годзе аб’ядноўваў 622 гаспадаркі з Родні і суседніх вёсак, меў 3584 га ворнай зямлі і абслугоўваўся Клімавіцкай МТС. У 1932 годзе ў паселішчы з’явілася стацыянарная кінаўстаноўка, а ў 1934 годзе — ветэрынарная лячэбніца. Працавалі кузня і нафтавы млын.

З сярэдзіны жніўня 1941 да 28 верасня 1943 года Родня была пад нямецкай акупацыяй. На ўшанаванне памяці 104 жыхароў вёсак сельсавета, якія загінулі ў Вялікую Айчынную вайну, у 1969 годзе ў цэнтры Родні ўсталявалі помнік.

У 1957 годзе ў вёсцы з’явіліся радыё і электрычнасць, быў арганізаваны саўгас «Раднянскі» (першы дырэктар — Васіль Старавойтаў), які ў 1975 годзе быў ператвораны ў эксперыментальную базу. У 1967 годзе да Родні была далучана вёска Пачаеўка. У кацы 1980-х гадоў у паселішчы існавалі свінагадоўчая ферма і ферма буйной рагатай жывёлы, механічныя майстэрні, гараж, лясніцтва, лесапільня, ветэрынарны ўчастак, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка з фондам больш за 14.6 тысяч кніг, бальніца, аддзяленне сувязі, яслі-сад, сталовая, камбінат побытавага абслугоўвання насельніцтва і 3 крамы.

У лістападзе 2005 года вёска была пераўтворана ў аграгарадок. У яго будаўніцтва было ўкладзена больш за 2 мільярдаў рублёў.

Насельніцтва

• XVIII стагоддзе: 1747 год — 20 двароў; 1780 год — 76 двароў, 289 жыхароў; 1783—1785 гады — 76 двароў, 322 жыхары.
• XIX стагоддзе: 1861 год — 617 жыхароў, з іх 405 яўрэяў; 1880 год — 78 двароў (37 належалі хрысціянам, 26 — іўдзеям), 455 жыхароў (235 іўдзеяў, 219 праваслаўных, 1 каталік); 1897 год — 122 двары, 834 жыхары ў мястэчку Родні, 2 двары, 7 жыхароў у фальварку Родні.
• XX стагоддзе: 1909 год — 127 двароў, 916 жыхароў: 1926 год — 88 двароў, 471 жыхар; 1986 год — 235 двароў, 694 жыхары; 1999 год — 266 двароў, 718 жыхароў
• XXI стагоддзе: 2001 год — 261 двор, 733 жыхары; 2007 год — 769 жыхароў, 308 двароў; 2009 год — 672 жыхары; 2020 год — 255 двароў, 643 жыхары.

Інфраструктура

Дзейнічаюць 4 крамы, аддзяленне АСБ «Беларусбанк», аддзяленне паштовай сувязі, дзіцячы сад, Дом культуры, комплексна-прыёмны пункт, сярэдняя агульнаадукацыйная школа, урачэбная амбулаторыя, участак УКП «Камунальнік», філіял тэрытарыяльнага цэнтра сацыяльнага абслугоўвання насельніцтва.

Эканоміка

Дзейнічае ААТ «Родненскі», якое спецыялізуецца на вытворчасці мяса-малочнай прадукцыі і займаецца элітным насенняводствам збожжавых, бульбы і шматгадовых траў. На прадпрыемстве працуюць больш за 200 чалавек.

Забудова

Родня забудоўваецца паводле праекта, распрацаванага ў БелНДІПгорадабудаўніцтва ў 1983 годзе. Аграгарадок складаецца з 2 прамалінейных вуліц, арыентаваных з паўднёвага ўсходу на паўночны захад і 2 вуліц амаль мерыдыянальнай арыентацыі. Другарадныя вуліцы размешчаны паралельна і пад вуглом да іх. Забудова прадстаўлена пераважна традыцыйнымі сялянскімі хатамі. Забудова на поўначы вядзецца мураванымі двухпавярховымі 8-кватэрнымі дамамі. Грамадскія будынкі змешчаны вакол невялікай плошчы. На ўсходняй ускраіне адасоблена знаходзяцца прамысловыя будынкі.

Славутасці

• Спаса-Праабражэнская царква (2-я палова XIX стагоддзя, руіны).

Вядомыя ўраджэнцы

• Леанід Георгіевіч Бутэлін (1919—1941) — лётчык, які ў час Вялікай Айчыннай вайны адным з першых тараніў варожы самалёт.

Літаратура

• Андрэй Мяцельскі. Родня // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак. А — Я. — С. 384—385. — 696 с. — ISBN 978-985-11-0487-7 (т. 3), ISBN 985-11-0315-2.
• Бянько У. У. Родня // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 397. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).
• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 6, кн. 2. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2009. — 592 с.: іл. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0440-2. — С. 129—130.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — 591 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8. — С. 119.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Родня