Сонцастаянне

Даты і час сонцастаянняў і раўнадзенстваў па UTC
год	Раўнадзенства Сакавік		Сонцастаянне Чэрвень		Раўнадзенства Верасень		Сонцастаянне Снежань
	дзень	час	дзень	час	дзень	час	дзень	час
2002	20	19:16	21	13:24	23	04:55	22	01:14
2003	21	01:00	21	19:10	23	10:47	22	07:04
2004	20	06:49	21	00:57	22	16:30	21	12:42
2005	20	12:33	21	06:46	22	22:23	21	18:35
2006	20	18:26	21	12:26	23	04:03	22	00:22
2007	21	00:07	21	18:06	23	09:51	22	06:08
2008	20	05:48	20	23:59	22	15:44	21	12:04
2009	20	11:44	21	05:45	22	21:18	21	17:47
2010	20	17:32	21	11:28	23	03:09	21	23:38
2011	20	23:21	21	17:16	23	09:04	22	05:30
2012	20	05:14	20	23:09	22	14:49	21	11:12
2013	20	11:02	21	05:04	22	20:44	21	17:11
2014	20	16:57	21	10:51	23	02:29	21	23:03
2015	20	22:45	21	16:38	23	08:20	22	04:48
2016	20	04:30	20	22:34	22	14:21	21	10:44
2017	20	10:28	21	04:24	22	20:02	21	16:28

Сонцастаянне — астранамічная з'ява, якая ўяўляе сабой момант перасячэння цэнтрам Сонца пунктаў экліптыкі, найбольш аддаленых ад экватара нябеснай сферы (пунктаў сонцастаяння). У Старажытнай Русі выкарыстоўвалася форма сонцаварот, якая адпавядала моманту «паварота» Сонца на прырост ці на спад дня.

Астранамічнае апісанне з'явы

Адрозніваюць летняе і зімовае сонцастаянне. Пры гэтым на паверхні планеты назіраецца самы доўгі ці самы кароткі светлавы дзень. У паўночным паўшар'і Зямлі зімовае сонцастаянне паходзіць 21 ці 22 снежня, і тады (паўднёвей паўночнага палярнага круга) назіраецца самы кароткі дзень (і самая доўгая ноч), а летняе — 20, 21 ці 22 чэрвеня па UTC, і тады (паўднёвей паўночнага палярнага круга) назіраецца самы доўгі дзень (і самая кароткая ноч). У паўднёвым паўшар'і на азначаныя даты прыпадаюць, адпаведна, летняе і зімовае сонцастаянні.

У сярэдніх шыротах на працягу астранамічнай зімы і вясны Сонца штодня апоўдні (дакладней, у сапраўдны поўдзень) паднімаецца ўсё вышэй над гарызонтам, а ў дзень летняга сонцастаяння «спыняецца» і змяняе свой рух на зваротны. Затым яно кожны дзень апоўдні апускаецца ўсё ніжэй, і, урэшце, у момант зімовага сонцастаяння, ізноў «спыняецца», змяняе свой рух на зваротны і пачынае падымацца.

З прычыны высакоснага зруху даты сонцастаяння ў розныя гады могуць адрознівацца на 1—2 дні. У астраноміі момант зімовага сонцастаяння прымаецца за пачатак зімы, а момант летняга сонцастаяння — за пачатак лета. Астранамічная даўгата сонца ў гэтыя моманты, адпаведна, 90° і 270°.

На працягу некалькіх дзён да і пасля моманту сонцастаяння Сонца амаль не змяняе схілення, яго паўдзённыя вышыні ў небе амаль нязменныя (вышыня на працягу года змяняецца па графіку, блізкаму да сінусоіды); адсюль і паходзіць сама назва сонцастаяння. З назіранняў вышынь Сонца ў перыяд абодвух сонцастаянняў можа быць вызначаны нахіл плоскасці экліптыкі да плоскасці нябеснага экватара.

Гістарычныя падзеі, якія адбыліся ў летняе сонцастаянне

• Глядзіце: 20 чэрвеня, 21 чэрвеня, 22 чэрвеня.

Гістарычныя падзеі, якія адбыліся ў зімовае сонцастаянне

• Глядзіце: 21 снежня, 22 снежня

Найбольш важныя:

XX стагоддзе

• 1989 — Берлінскія Брандэнбургскія вароты праз 28 гадоў ізноў адкрываюцца, адзначыўшы аб'яднанне ГДР і ФРГ.
• 1991 — скасаванне СССР і стварэнне Садружнасці Незалежных Дзяржаў.

Гл. таксама

• Раўнадзенства
• Сонцаварот
• Свята летняга сонцастаяння
• Каляды
• Ёль

Літаратура

• Сонцастая́нне // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 15: Следавікі — Трыо. — С. 86. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15), ISBN 985-11-0035-8.
• СОЛНЦЕ // Даль В. И. Толковый словарь живого великорусского языка: В 4 т. — Спб., 1863—1866. (руск.)