Усвейка
| Усвейка | |
|---|---|
| Характарыстыка | |
| Даўжыня | 116 км |
| Басейн | 708 км² |
| Расход вады | 4,5 м³/с (у вусці) |
| Вадацёк | |
| Выток | |
| • Месцазнаходжанне | вёска Курчэўская Усвейка |
| • Каардынаты | 54°33′07″ пн. ш. 29°46′35,12″ у. д.HGЯO |
| Вусце | Ула |
| • Месцазнаходжанне | Чашнікі |
| • Вышыня | 125 м |
| • Каардынаты | 54°51′12,21″ пн. ш. 29°11′27,48″ у. д.HGЯO |
| Ухіл ракі | 0,8 м/км |
| Размяшчэнне | |
| Водная сістэма | Ула → Заходняя Дзвіна → Балтыйскае мора |
|
|
|
| Краіна | |
| Рэгіён | Віцебская вобласць |
  выток  вусце |
|
 выток вусце |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Усве́йка, Альшанка, Усвея, Усвіж-Бук, Усвіца, Язва — рака ў Талачынскім і Чашніцкім раёнах Віцебскай вобласці, правы прыток ракі Ула (басейн Заходняй Дзвіны).
Назва
[правіць | правіць зыходнік]Корань Us- у гідронімах звязваюць з індаеўрапейскім *aus- / *us- «блішчэць, ззяць», ад якога літоўскае aušra «зара», apy-ūšris «час перад світанкам», латышскае *Ūss (балцкае боства зары)[1][2]. Водныя назвы з коранем Us- / Uš- матываваныя блішчастасцю воднай паверхні, адпаведна назва ракі Усвеі значыць «Блішчастая (рака)».
На думку В. Жучкевіча, назва Усвейка паходзіць ад тэрміна свей — звеяны пясок, не замацаваны расліннасцю, звычайна ля берага возера, ракі. Гэта ж аснова прадстаўлена ў назве Асвея і іншых. Пачатковае у — прыназоўнік[3].
Гідраграфія
[правіць | правіць зыходнік]Пачынаецца на вышыні 221 м над узроўнем мора каля ўсходняй ускраіны вёскі Курчэўская Усвейка Талачынскага раёна, вусце за 2 км на паўднёвы ўсход ад г.п. Чашнікі. Цячэ ў межах Аршанскага ўзвышша (у паўночнай частцы) і Чашніцкай раўніны.
Даўжыня ракі 116 км. Сярэднегадавы расход вады ў вусці 4,5 м³/с Агульнае падзенне ракі 94,4 м. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,8 ‰.
Асноўныя прытокі — Чарвінка і Чарнуха (справа).
Вадазбор — дробнаўзгорыстая, перасечаная асушальнымі каналамі, значна забалочаная (найбольшае балота Усвіж-Бук) і аблесеная раўніна. Берагі пераважна ракі стромкія, зарослыя мяшаным лесам. Плошча вадазбору 708 км². Густата рачной сеткі 0,55 км/км². Азёры трапляюцца ў нізоўі па правабярэжжы ракі, найбольшае возера Жэрынскае.
Даліна трапецападобная, шырыня яе ў высокай плыні да 0,3 км, найвялікшая 1—1,5 км. Пойма двухбаковая (шырыня 200—300 м), у нізкай плыні зліваецца з балотамі. Рэчышча ў сярэдняй і нізкай плыні звілістае і моцназвілістае, на працягу 28 км у высокай плыні каналізаванае; шырыня яго 2—5 м, у сярэдняй і нізкай плыні 6—10 м, у вусці да 28 м.
Разводдзе звычайна з 3-й дэкады сакавіка да 3-й дэкады мая. Сярэдняе перавышэнне ўзроўню над межанню 2,9 м, найвялікшае 4 м. Замярзае ў 2-й дэкадзе снежня, крыгалом у канцы сакавіка. Рака выкарыстоўваецца ў якасці прыёмніка меліярацыйных сістэм.
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ Топоров В. Н. Балтийский элемент в гидронимии Поочья III // Балто-славянские исследования 1988—1996. Москва, 1997. С. 282—283.
- ↑ J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 86—87.
- ↑ В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. Минск, 1974. С. 273-274.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Сяцко Ф. І. Усвейка // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — 583 с., іл. — 10 000 экз.
- Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
- Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Витебская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2010. — С. 30, 37, 38. — 72 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-985-508-136-5. (руск.)
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Прыдзвінне Архівавана 24 верасня 2008.
- Рака Усвейка Архівавана 16 жніўня 2014.