Чорнафігурны вазапіс

Малюнак пеўня на карынфскай чорнафігурнай амфары Каля 575—550 гг. да н. э. Луўр

Чорнафігурны вазапіс — адзін з найбольш значных стыляў вазапісу разам з чырвонафігурным вазапісам. Росквіт старажытнагрэчаскага чорнафігурнага вазапісу прыпадае на VII—IV стагоддзі да н. э.

Тэхналогія вырабу

Для вазапісу вялікае значэнне мае форма пасудзіны, на якую наносіцца малюнак. Папулярнасць керамічных форм вар’іравала з часам: некаторыя пасудзіны выкарыстоўваліся толькі ў пэўны перыяд часу, іншыя выходзілі з ужытку, а трэція перажывалі з часам значныя змены. Аднак агульным з’яўляўся прынцып нанясення роспісу. Створаныя ганчаром вазы спачатку высушваліся. Далей падсохлы да стану сырцу посуд яшчэ да абпалу распісваўся вазапісцамі — у сваёй большасці рабамі або нанятымі рамеснікамі, якія па параўнанні з ганчарамі займалі больш нізкае становішча ў грамадстве. У тэхніцы чорнафігурнага вазапісу маляваны сюжэт наносіўся на вазу гліняным шлікерам (глянцавай глінай, раней памылкова лічылася лакам). Такім чынам, гэта не было роспісам у звычайным разуменні гэтага слова. Спачатку малюнак наносіўся на вазу інструментам тыпу пэндзля. Дэталі ўнутры малюнка прарысоўваліся з дапамогай насечак на шлікеры. Для прапрацоўкі дэталяў часта ўжываліся мінеральныя фарбы — чырвоная і белая для арнаментаў, элементаў адзення, валасоў, грывы жывёл, дэталяў зброі і іншага. Белая фарба таксама выкарыстоўвалася для выяў жаночых цел. Ацаніць канчатковы вынік роспісу можна было толькі пасля складанага трохразовага абпалу. У працэсе абпалу гліна посуду набывала чырванаватае адценне, а шлікер станавіўся чорным.

Карынфскі вазапіс

Чорнафігурны вазапіс узнік у Карынфе каля 700 года да н. э. Упрыгожаная роспісам кераміка з Карынфа панавала ў міжземнаморскім рэгіёне ў VII — пачатку VI стагоддзя да н. э. Вялікая частка вырабленага ў Карынфе керамічнага посуду была выяўленая ў Этрурыі, ніжняй Італіі і на востраве Сіцылія. Карынфская гліна была мяккай і мела жаўтлявае, а часам зялёнае адценне. Шмат вырабаў пакутавала ад памылак пры абпале.

У карынфскай кераміцы адрозніваюць некалькі перыядаў: протакарынфскі, пераходны, ранні карынфскі (620/615-595 да н. э.), сярэдні карынфскі (595—570 да н. э.), а таксама I позні карынфскі (570—550 да н. э.) і II позні карынфскі (пасля 550 да н. э.). Устанаўленне ўзросту ваз звязана з некаторымі цяжкасцямі і часта абапіраецца на даты заснавання грэчаскіх паселішчаў на тэрыторыі Італіі.

Пасля абпалу глянцавая гліна на вазах становіцца матава-чорнай. Дадатковыя фарбы — белая і чырвоная — упершыню сталі прымяняцца менавіта карынфскімі вазапісцамі. Аздоблены роспісам посуд звычайна невялікага памеру і рэдка перавышае ў вышыню 30 сантыметраў. Роспісам пераважна ўпрыгожваўся посуд для араматычнага алею (алабастроны, арыбалы), піксіды, кратары, айнахоі і чары. Часта распісвалася і кераміка больш складаных фігурных формаў. У адрозненне ад ваз атычнага паходжання на карынфскіх вазах рэдка сустракаюцца графіці або подпісы вазапісцаў. З нешматлікіх вядомых па імёнах карынфскіх вазапісцаў вылучаюцца Харэс і Ціманід. Для карынфскага вазапісу характэрныя выявы жывёл у фрызах — тонкіх паясах, якія гарызантальна падзяляюць тулава ваз. Часта адлюстроўваюцца міфалагічныя сцэны: Геракл і персанажы легенд аб Траянскай вайне. Багі сустракаюцца ў карынфскім жывапісе параўнальна рэдка. З паўсядзённага жыцця карынфскія вазапісцы часта малявалі бітвы, коннікаў і піры. Спартыўныя спаборніцтвы сустракаюцца рэдка.

Атычная чорнафігурная амфара. Геракл і Герыён. Каля 540 г. да н. э. Дзяржаўны антычны збор. Мюнхен

Прасачыць развіццё стылю карынфскага вазапісу дастаткова складана, паколькі ў адрозненне ад атычнага прапорцыі распісваных пасудзін у Карынфе змяняліся нязначна. У ранні перыяд распісваліся пасудзіны для араматычных алеяў і кратары-каланеты (іх таксама завуць «карынфскімі»). Апавядальныя выявы чаргуюцца з анімалістычнымі фрызамі. Па асірыйскай традыцыі часта сустракаецца выява льва. У якасці арнаментальнай аздобы на вазах высякаліся разеткі. У сярэднім перыядзе льва змяніла пантэра. Выявы робяцца больш выцягнутымі. Арнаменты адрозніваюцца вялікай разнастайнасцю і наносяцца як узор на шпалерах. У вазапіс уключаюцца новыя формы пасудзін: амфарыскі і выпуклыя піксіды. Найболей вядомымі майстрамі гэтага часу называюць Ціманідад, Майстар Додвела і Майстар Кавалькады. У I позні перыяд анімалістычныя фрызы захоўваюцца выключна на піксідах і пасудзінах для араматычнага алея. Найбольш папулярным запаўняльным арнаментам з’яўляецца «гарошак». У гэты час Карынф саступіў лідарства ў вазапісе Афінам. Калі раней атычныя вазапісцы капіравалі творчыя знаходкі карынфскіх майстроў, то цяпер наадварот карынфскія майстры атрымлівалі творчыя імпульсы ад атычных мастакоў. Аднак і ў гэты час у Карынфе стваралі таленавітыя вазапісцы, як, напрыклад, Тыдэй. Выбітнымі творамі вазавага роспісу гэтага перыяду сталі кратары Амфіярос і Астарыта. Карынфяне запазычылі ў афінскіх ганчароў новыя формы пасудзін: лекіф і айнахою. Пануючы атычны стыль вазапісу паўплываў і на першапачаткова жаўтаватае адценне карынфскай керамікі: яе сталі дадаткова пакрываць чырванаватай фарбай. Для II позняга карынфскага стылю характэрна перавага арнаментальнага роспісу і сілуэтнай тэхнікі малюнка. У гэты час пачалося распаўсюджанне чырвонафігурнага стылю, у якім карынфскія вазапісцы не дасягнулі хоць якіх выбітных вынікаў.