Усевалад Сцяпанавіч Фальскі

Усевалад Сцяпанавіч Фальскі
Усевалад Сцяпанавіч Фальскі
	; Усевалад Фальскі, 1918 г.
Народны камісар замежных спраў ССРБ
	1919 — 1919
Пераемнік	М. Пятроў
Нараджэнне	7 сакавіка 1886 ці 8 сакавіка 1887; Лошыца, Мінскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя;
Смерць	не раней за 1927
Член у	Першае беларускае таварыства драмы і камедыі; Мінскі аддзел Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны; Беларускі нацыянальны камітэт;
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Усе́валад Сцяпа́навіч Фа́льскі (7 сакавіка 1886, або 8 сакавіка 1887 — пасля 1926) — беларускі грамадска-палітычны, дзяржаўны і культурны дзеяч, акцёр; адзін са стваральнікаў беларускага прафесійнага тэатра.

Біяграфія

Нарадзіўся ў вёсцы Лошыца Мінскага павета Мінскай губерні (цяпер у межах горада Мінска)^[1]. Скончыў тры курсы Ляснога інстытута ў Пецярбургу. У 1906 годзе далучыўся да беларускага руху. На працягу 1915—1918 гадоў удзельнічаў у арганізацыі і быў старшынёй Першага таварыства беларускай драмы і камедыі, Мінскага таварыства працаўнікоў мастацтва^[2]. Быў жанаты^[1].

Выканаўца вядучых роляў у спектаклях «Паўлінка» Янкі Купалы, «Пашыліся ў дурні» Марка Крапіўніцкага, «Модны шляхцюк» Каруся Каганца, «Бязвінная кроў» Уладзіслава Галубка і інш. Быў членам Мінскага аддзела Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны, намеснікам старшыні Беларускага нацыянальнага камітэта ў Мінску, прадстаўніком Беларускай рады на Дэмакратычнай нарадзе 1917 года на Усебеларускім з’ездзе адзін з лідараў фракцыі левай плыні. У 1918 годзе працуе ў Беларускім дзяржаўным тэатры пры ўрадзе Беларускай Народнай Рэспублікі.

Са жніўня 1918 года ў Маскве, удзельнічаў у стварэнні маскоўскай беларускай секцыі РКП(б). Узначальваў камісарыят замежных спраў Часовага рабоча-сялянскага савецкага ўрада Беларусі (студзень 1919). У 1919 годзе двойчы арыштаваны савецкімі ўладамі, у тым ліку летам 1919 года быў сярод расстрэльных заложнікаў, якіх чэкісты вывезлі ў Смаленск пры адступленні бальшавікоў з Беларусі^[3].

Быў вызвалены са Смаленскай катаржнай турмы 7 мая 1919, перайшоў фронт і вярнуўся ў заняты польскімі войскамі Менск^[4]. У часе польскай акупацыі Беларусі (1919—1920) намеснік начальніка раёна эксплуатацыі лясоў^[2]. Выконваў вядучыя ролі ў «Паўлінцы» Янкі Купалы, «Модным шляхцюку» Каруся Каганца, іншых пастаноўках Таварыства беларускай драмы і камедыі. Браў удзел у грамадскіх арганізацыях, быў сябрам Беларускай арганізацыі дапамогі ахвярам вайны. Пасля стварэння ў кастрычніку 1919 Беларускай вайсковай камісіі працаваў там перакладчыкам^[4].

У 1921 годзе намеснік загадчыка аддзела мастацтваў, вучоны сакратар Акадэмічнага цэнтра Наркамата асветы Беларускай ССР. Арыштаваны 3 верасня 1921 года ў Менску і асуджаны паводле пастановы калегіі АДПУ СССР ад 23 верасня 1921 года за «дапамогу ў шпіянажы»^[1] да расстрэлу, замененага на 5 гадоў зняволення, якія адбываў у смаленскай катаржнай турме^[3]. Вызвалены ў 30 мая 1923 годзе^[1], працаваў справаводам рабфака пры Смаленскім універсітэце. Са снежня 1925 года жыў у Кіеве^[3], працаваў дырэктарам драматычнага тэатра імя Марыі Занькавецкай, перапісваўся з Інбелкультам.

Неаднаразова хадайнічаў перад урадам Беларусі, каб дазволілі вярнуцца дамоў. Апошняе вядомае дакументальнае сведчанне пра Усевалада Фальскага датуецца 26 студзеня 1926 года. Далейшы лёс невядомы^[2]^[3].

Пасмяротна рэабілітаваны Ваеннай пракуратурай Рэспублікі Беларусь 6 жніўня 1996 года^[2]. Асабовая справа У. Фальскага № 20479-с захоўваецца ў архіве КДБ Беларусі^[1].

Крыніцы

↑ ^а ^б ^в ^г ^д Маракоў Л. У. Рэпрэсаваныя літаратары… Т.3., кн.2.
↑ ^а ^б ^в ^г Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 16. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0263-6 (т. 16). С. 331
↑ ^а ^б ^в ^г Маракоў Л. У. Рэпрэсаваныя літаратары… Т.2.
↑ ^а ^б Ролі Усевалада Фальскага: лёс народнага камісара замежных спраў у першым урадзе савецкай Беларусі (бел.). Наша Ніва. Праверана 4 студзеня 2024.

Літаратура

Гесь А. «Выслаць за межы Беларусі…» // Палітычныя рэпрэсіі на Беларусі ў XX ст. — Мн., 1998.
Касинская А., Крапивин С. Визит дамы // Народная газета. 1997. 11—13 кастр.;
Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003.
Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 3. Кніга 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Мн., 2005.
Селяменеў В., Скалабан В. Тры лісты Усевалада Фальскага // Тэатральная творчасць. 1996. № 6.
Скалабан В. Беларусь і Украіна: разам да незалежнасці // Спадчына. 1998, № 1.
Стужынская Н. Беларусь мяцежная. — Вільня. 2000. С. 110—112.

[МаракРЛт3к2-1] а ^б ^в ^г ^д Маракоў Л. У. Рэпрэсаваныя літаратары… Т.3., кн.2.

[encyk-2] а ^б ^в ^г Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 16. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0263-6 (т. 16). С. 331

[МаракРЛт2-3] а ^б ^в ^г Маракоў Л. У. Рэпрэсаваныя літаратары… Т.2.

[nashaniva.by-4] а ^б Ролі Усевалада Фальскага: лёс народнага камісара замежных спраў у першым урадзе савецкай Беларусі (бел.). Наша Ніва. Праверана 4 студзеня 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

Міністры замежных спраў Беларусі
Народныя сакратары замежных спраў БНР	Язэп Варонка (1918) Антон Луцкевіч (1918)
Міністры замежных спраў БНР	Антон Луцкевіч (1918—1919) Яўген Ладноў (1919—1921) Аляксандр Цвікевіч (1921—1923)
Народныя камісары замежных спраў ССРБ	Усевалад Фальскі (1919) М. Пятроў (1919)
Народны камісар замежных спраў Літбела	Вінцас Міцкявічус-Капсукас (1919)
Народныя камісары замежных спраў БССР	Аляксандр Чарвякоў (1920—1923) Кузьма Кісялёў (1944—1946)
Міністры замежных спраў БССР	Кузьма Кісялёў (1946—1966) Анатоль Гурыновіч (1966—1990) Пётр Краўчанка (1990—1991)
Міністры замежных спраў Рэспублікі Беларусь	Пётр Краўчанка (1991—1994) Уладзімір Сянько (1994—1997) Іван Антановіч (1997—1998) Урал Латыпаў (1998—2000) Міхаіл Хвастоў (2000—2003) Сяргей Мартынаў (2003—2012) Уладзімір Макей (2012—2022) Сяргей Алейнік (2022—2024) Максім Рыжанкоў (з 2024)