Будызм у Інданезіі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Будызм у Інданезіі

Манахі моляцца ў Барабудуры, найбуйнейшым будыйскім збудаванні ў свеце, пабудаваным дынастыяй Шайлендра.
Агульная колькасць паслядоўнікаў
▲ 2,02 мільёна (2022)[1]
0,73 % насельніцтва
Краіны і рэгіёны
Джакарта, Паўночная Суматра, Заходні Калімантан, Бантэн, Рыау, Астравы Рыау, Заходняя Ява, Усходняя Ява, Паўднёвая Суматра, Цэнтральная Ява[2].
Рэлігіі
Будызм махаяны і тхеравады
Мовы
Інданезійская і паўночнакітайская
Японская (меншасць)

Будызм мае доўгую гісторыю ў Інданезіі і з’яўляецца адной з шасці прызнаных рэлігій краіны, нароўні з ісламам, хрысціянствам (пратэстанцтвам і каталіцтвам), індуізмам і канфуцыянствам. Паводле ацэнак на 2022 год, прыкладна 0,7 % ад агульнай колькасці грамадзян Інданезіі вызнаюць будызм, што складае каля 2 мільёнаў чалавек.

Большасць будыстаў пражывае ў правінцыях Джакарта, Рыау, Астравы Рыау, Бангка-Белітунг, Паўночная Суматра і Заходні Калімантан. Аднак гэтыя лічбы, верагодна, завышаныя, паколькі паслядоўнікі даасізму і кітайскай народнай рэлігіі, якія не лічацца афіцыйнымі рэлігіямі Інданезіі, верагодна, заявілі сябе будыстамі пры апошнім перапісе насельніцтва.

На сённяшні дзень большасць будыстаў у Інданезіі — гэта кітайцы і іншыя выхадцы з Усходняй Азіі, аднак існуюць таксама невялікія абшчыны карэнных будыстаў (такіх як яванцы і сасакі).

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Распаўсюджванне будызму, якое пачалося ў V стагоддзі да нашай эры з даліны Гангі ў астатнюю частку Азіі, вынікала як па ўнутраных, так і па марскіх гандлёвых шляхах Вялікага шаўковага шляху. Царства Шрывіджая калісьці служыла цэнтрам будыйскага навучання і распаўсюджвання. Сухапутны і марскі шаўковыя шляхі былі ўзаемазлучаныя і дапаўнялі адзін аднаго, утворачы тое, што ўсходазнаўцы назвалі «вялікім кругам будызму»[3].

Старажытнасць[правіць | правіць зыходнік]

Будызм з’яўляецца другой па старшынстве рэлігіяй у Інданезіі пасля індуізму, прыйшоўшы з Індыйскага субкантынента прыкладна ў другім стагоддзі нашай эры. Гісторыя будызму ў Інданезіі цесна звязана з гісторыяй індуізму, паколькі прыкладна тады ж узнік шэраг імперый, якія знаходзіліся пад уплывам індыйскай культуры. Прыход будызму на Інданезійскі архіпелаг пачаўся з гандлёвай дзейнасці, з пачатку Ⅰ стагоддзя нашай эры, па Марскім шаўковым шляху, які злучаў Інданезію і Індыю.

Найстаражытнейшым будыйскім археалагічным помнікам у Інданезіі, відаць, з’яўляецца комплекс ступ Батуджая ў Караванзе, Заходняя Ява. Старэйшая рэліквія ў Батуджаі адносіцца да II стагоддзя, а пазнейшая — да XII-га. Значная колькасць будыйскіх помнікаў была знойдзена на Суматры ў правінцыях Джамбі (храм Муара-Джамбі), Палембанг (Букіт-Сегунтанг) і Рыау (Муара-Такус), а таксама ў Цэнтральнай і Усходняй Яве. На працягу стагоддзяў на Інданезійскім архіпелагу назіраўся ўздым і падзенне магутных будыйскіх царстваў, такіх як дынастыя Шайлендра, імперыі Матарам і Шрывіджая.

Тры найбуйнейшыя храмы Інданезіі (зверху ўніз): Барабудур, Прамбанан і Севу.

Паводле некаторых кітайскіх крыніц, кітайскі будыйскі манах І-цзін, здзяйсняючы паломніцтва ў Індыю ў VII стагоддзі нашай эры, стаў сведкам магутнасці марской імперыі Шрывіджая на Суматры. Гэтая імперыя служыла цэнтрам будыйскага навучання ў рэгіёне. Вядомым будыйскім навукоўцам той эпохі стаў Дхармакіртышры[en], шрывіджайскі царэвіч з роду Шайлендра, які нарадзіўся на мяжы VII стагоддзя на Суматры[4]. Ён стаў паважаным вучоным-манахам у сябе на радзіме, а затым адправіўся ў Індыю, дзе выкладаў у знакамітым Наландскім універсітэце і праславіўся як паэт. Ён развіў і пераасэнсаваў працы Дыгнагі, заснавальніка будыйскай логікі[en], аказаўшы вялікі ўплыў як на логікаў-брахманаў, так і на будыстаў. Яго тэорыі сталі асноватворнымі ў Тыбеце і вывучаюцца да гэтага часу як частка базавай манастырскай праграмы. Іншымі будыйскімі манахамі, якія наведалі Інданезію, былі Аціша, наландскі настаўнік Дхармапала і паўднёваіндыйскі будыст Ваджрабодхі. Шрывіджая была найбуйнейшай будыйскай імперыяй, калі-небудзь створанай у гісторыі Інданезіі. Індыйскія царствы, такія як імперыя Пала, падтрымлівалі будызм у Інданезіі сродкамі для суматранскіх манахаў[5].

У Інданезіі захавалася мноства будыйскіх помнікаў, сярод якіх найбуйнейшы ў свеце будыйскі храм Барабудур VIII стагоддзя і комплекс Севу ў Цэнтральнай Яве, Батуджая ў Заходняй Яве, храмы Муара-Джамбі, Муара-Такус і Бахал[en] на Суматры. Таксама маецца вялікая колькасць статуй і надпісаў, якія засталіся з часоў ранніх індуісцка-будыйскіх царстваў. У часы царстваў Кедыры, Сінгасары і Маджапахіт будызм, тады вядомы як «Dharma ri Kasogatan», нараўне з індуізмам прызнаваўся адной з афіцыйных рэлігій. Хоць некаторыя цары, магчыма, аддавалі перавагу індуізму, на першы план высоўваліся гармонія, цярпімасць і нават сінкрэтызм, што знайшло адлюстраванне ў нацыянальным дэвізе «Bhinneka Tunggal Ika» («[Хоць] часткамі, але адзіны»). Гэты дэвіз, узяты з паэмы «Kakawin Sutasoma» аўтарства Мпу-Тантулара, заклікае да цярпімасці паміж індуістамі (шываітамі) і будыстамі[6]. Класічны перыяд старажытнай Явы таксама падарыў свету вытанчаныя ўзоры будыйскага мастацтва, такія як статуя Праджняпараміты і статуі Буды Вайрачаны, а таксама бодхісатваў Падмапані і Ваджрапані ў храме Мендут.

Найстарэйшым з захаваных эзатэрычных будыйскіх твораў Інданезіі з’яўляецца «Sang Kyang Kamahayanan Mantranaya», запісаны на старажытнаяванскай мове са значным уплывам санскрыту.

Заняпад і адраджэнне[правіць | правіць зыходнік]

У XIII стагоддзі іслам пранікнуў на архіпелаг, пачаўшы замацоўвацца ў прыбярэжных партовых гарадах. Падзенне індуісцка-будыйскай імперыі Маджапахіт у канцы XV стагоддзя адзначыла канец дхармічнай цывілізацыі ў Інданезіі. Да канца XVI стагоддзя іслам выцесніў індуізм і будызм, стаўшы пануючай рэлігіяй Явы і Суматры. На працягу наступных 450 гадоў актыўная будыйская практыка ў Інданезіі практычна адсутнічала. Па меры таго, як рэгіён станавіўся пераважна мусульманскім, многія будыйскія аб’екты, ступы, храмы і рукапісы былі страчаны або забыты. У гэтую эпоху заняпаду будызм вызнавала толькі невялікая колькасць людзей, у асноўным кітайскія перасяленцы, якія перабраліся ў Інданезію падчас актыўнай міграцыі XVII стагоддзя. Многія з кітайскіх храмаў (klenteng) у Інданезіі, па сутнасці, з’яўляюцца храмамі трыдхармы, дзе прадстаўлены тры рэлігіі: будызм, канфуцыянства і даасізм.

У 1934 годзе будыйскі манах-місіянер са Шры-Ланкі, Нарада Тхэра, упершыню наведаў каланіяльную Інданезію Галандскай Ост-Індыі ў рамках свайго падарожжа па распаўсюджванні дхармы ў Паўднёва-Усходняй Азіі. Гэтай магчымасцю скарысталіся мясцовыя будысты дзеля адраджэння будызму ў краіне. 10 сакавіка 1934 года з блаславення Нарады Тхэры на паўднёва-ўсходнім баку Барабудура прайшла цырымонія пасадкі святога дрэва бодхі, а таксама некалькі упасакаў (будыйскіх прыхільнікаў) прынялі манаскі пострыг[7].

Незалежная Інданезія[правіць | правіць зыходнік]

Рэлігійная карта Інданезіі: рэгіёны з перавагай будызму выдзелены аранжавым колерам.

Пасля звяржэння прэзідэнта Сукарна ў сярэдзіне 1960-х гадоў Панчасіла («Пяць асноў») была зацверджана як афіцыйная інданезійская дактрына ў адносінах да рэлігіі, якая прызнае толькі адзінабожжа[8]. З прычыны гэтага, заснавальнік «Perbuddhi» (Аб’яднанне інданезійскіх будыстаў), Бхікху Ашын Джынаракхіта[en], прапанаваў існаванне адзінага вышэйшага будыйскага бажаства — Сангх’янг Адзі-Буды. Ён таксама падтрымаў інданезійскае тлумачэнне будызму па старажытных яванскіх тэкстах.

У часы ваенізаванага Новага парадку Панчасіла ўключыла будызм у лік пяці афіцыйных рэлігій Інданезіі. Тагачасны нацыянальны лідэр Сухарта лічыў будызм і індуізм класічнымі інданезійскімі вераваннямі.

Першае за больш чым тысячу гадоў пасвячэнне ў манашкі-бхікшуні па тхеравадзе адбылося ў Інданезіі ў 2015 годзе ў храме Вісма-Кусалаяні горада Лембанг, рэгенцтва Бандунг, Заходняя Ява[9].

Сёння, згодна з прынцыпам Панчасіла, будыйскі манах, які прадстаўляе будыйскую сангху, разам са святаром, брахманам, духавенствам або прадстаўнікамі іншых прызнаных рэлігій, мае ўдзельнічаць амаль ва ўсіх цырымоніях, якія праводзяцца дзяржавай. Цырымоніі павінны заўсёды ўключаць у сябе малітву, якую ўзначальвае мусульманскі імам, за якім у шэраг стаяць прадстаўнікі іншых канфесій. Хоць большасць інданезійскіх будыстаў належаць да кітайскай школы махаяны, часцей за ўсё абраным урадам прадстаўніком будызму аказваецца манах тхеравады.

Раз у год тысячы будыстаў з Інданезіі і суседніх краін з’язджаюцца ў Барабудур, каб адзначыць нацыянальнае свята Вайсак[10].

Сучаснае становішча[правіць | правіць зыходнік]

Манахі здзяйсняюць абрад піндапата перад Вайсакам, 2010 год, Магеланг, Цэнтральная Ява. Юны кітайска-інданезійскі будыст раздае міласціну манахам.

Будызм у Інданезіі вызнаюць галоўным чынам прадстаўнікі кітайскай абшчыны, а таксама некаторыя невялікія супольнасці карэнных народаў. Паводле ацэнак, каля 0,8 % насельніцтва Інданезіі з’яўляюцца будыстамі (да ліку якіх перапісы ўключаюць таксама паслядоўнікаў даасізму і канфуцыянства)[11][7][12]. Большасць інданезійцаў кітайскага паходжання пражывае ў гарадскіх раёнах, таму будысты Інданезіі таксама найбольш засяроджаны ў гарадах. Дзесяць інданезійскіх правінцый з найбольшай колькасцю будыстаў: Джакарта, Паўночная Суматра, Заходні Калімантан, Бантэн, Рыау, Астравы Рыау, Заходняя Ява, Усходняя Ява, Паўднёвая Суматраі Цэнтральная Ява[2].

Невялікая частка народа сасакаў, званая «бодха», захавала свае вераванні, пражываючы ў асноўным у вёсцы Бентэк і на схілах вулкана Гунунг-Рынджані, Ломбок. Дзякуючы геаграфічнай адасобленасці ім удалося пазбегнуць любога ісламскага ўплыву. У сваіх рытуалах яны пакланяюцца бажаствам, такім як Дэві Шры, пры гэтым абрады спалучаюць у сабе элементы эзатэрычнага будызму і індуізму. Гэтая супольнасць сасакаў, збольшага з-за назову іхняга племя, прылічаецца ўрадам Інданезіі да будыстаў. У цяперашні час у іхняй абшчыне налічваецца больш за 10 000 будыстаў традыцыі тхеравады[13].

У Цэнтральнай і Ўсходняй Яве таксама існуюць невялікія абшчыны яванскіх будыстаў, якія пражываюць пераважна ў вёсках і гарадах. Рэгенцтва Тэмангунг, Блітар і Джэпара налічваюць каля 30 000 будыстаў, пераважна карэннага яванскага паходжання. Напрыклад, карэннае яванскае будыйскае насельніцтва складае большасць у горных вёсках падраёна Каларан рэгенцтва Тэмангунг, Цэнтральная Ява[14].

Афіцыйны перапіс (2018)[правіць | правіць зыходнік]

Па перапісе 2018 года ў Інданезіі пражывала 2 062 150 будыстаў[15] . Працэнт будызму ў Інданезіі павялічыўся з 0,7 % ў 2010 годзе да 0,77 % ў 2018 годзе.

Распаўсюджванне будызму па рэгенцтвам Інданезіі.
Правінцыя (перапіс 2018) Усяго насельніцтва Будыйскае насельніцтва Працэнт
Інданезія 266 534 836 2 062 150 0,77 %
Джакарта 11 011 862 399 005 3,62 %
Паўночная Суматра 14 908 036 361 402 2,42 %
Заходні Калімантан 5 427 418 330 638 6,09 %
Астравы Рыау 1 961 388 143 755 7,33 %
Бантэн 10 868 810 136 183 1,25 %
Рыау 6 149 692 133 744 2,17 %
Заходняя Ява 45 632 714 98 780 0,22 %
Усходняя Ява 40 706 075 74 186 0,18 %
Паўднёвая Суматра 8 267 779 67 504 0,82 %
Бангка-Белітунг 1 394 483 66 705 4,78 %
Цэнтральная Ява 36 614 603 53 578 0,15 %
Джамбі 3 491 764 34 376 0,98 %
Балі 4 236 983 28 635 0,68 %
Лампунг 9 044 962 27 397 0,30 %
Паўднёвы Сулавесі 9 117 380 21 661 0,24 %
Заходняя Нуса-Тэнгара 3 805 537 16 654 0,44 %
Усходні Калімантан 3 155 252 15 535 0,49 %
Паўднёвы Калімантан 2 956 784 12 412 0,42 %
Ачэх 5 253 512 7444 0,14 %
Цэнтральны Сулавесі 2 969 475 4339 0,15 %
Паўночны Калімантан 654 994 4216 0,64 %
Паўночны Сулавесі 2 645 118 3957 0,15 %
Заходняя Суматра 5 542 994 3638 0,07 %
Асаблівая акруга Джак’якарта 3 645 487 3155 0,09 %
Цэнтральны Калімантан 2 577 215 2763 0,11 %
Папуа 4 346 593 2355 0,05 %
Бенгкулу 2 001 578 2180 0,11 %
Паўднёва-Усходні Сулавесі 1 755 193 2118 0,12 %
Гарантала 1 181 531 977 0,08 %
Заходняе Папуа 1 148 154 957 0,08 %
Заходні Сулавесі 1 563 896 478 0,03 %
Усходняя Нуса-Тэнгара 5 426 418 448 0,01 %
Малуку 1 864 229 395 0,02 %
Паўночнае Малуку 1 314 849 150 0,01 %

Школы і плыні[правіць | правіць зыходнік]

Правядзенне нацыянальнага свята Вайсак перад Барабудурам.

У Інданезіі існуюць шматлікія будыйскія школы. Найранейшай школай будызму, якая замацавалася ў Інданезіі, стала ваджраяна, якая развілася з будызму махаяны і мела некаторае падабенства з пазнейшым тыбецкім будызмам. Многія старажытныя храмы Явы і Суматры адносяцца да традыцыі ваджраяны. Кітайскі будызм (галоўная галіна махаяны) здабыў паслядоўнікаў уласна сярод кітайскага насельніцтва Інданезіі, нашчадкаў перасяленцаў XVII–XVIII стагоддзяў. Іншыя прыкметныя школы трымаюцца будызму тхеравады, якая прыйшла са Шры-Ланкі і Тайланда.

Найбуйнейшай будыйскай арганізацыяй Інданезіі з’яўляецца «Прадстаўніцтва будыстаў Інданезіі» (індан.: «Perwakilan Umat Buddha Indonesia», таксама «Walubi»), якое аб’ядноўвае ўсе будыйскія школы краіны. Апроч Walubi, існуюць і іншыя будыйскія супольнасці, такія як «Інданезійская рада будхаяны» (Majelis Buddhayana Indonesia), «Вярхоўная сангха (суполка) Інданезіі» (Sangha Agung Indonesia; SAGIN), «Суполка тхеравады Інданезіі» (Sangha Theravada Indonesia; STI), «Суполка махаяны Інданезіі» (Sangha Mahayana Indonesia), а таксама арганізацыя Тцу-Чы (Tzu-Chi), заснаваная на Тайвані.

Рэлігійныя падзеі[правіць | правіць зыходнік]

Найважнейшай будыйскай рэлігійнай падзеяй у Інданезіі з’яўляецца свята Вайсак (або Весак). Раз у год, падчас поўні ў траўні ці чэрвені, будысты Інданезіі адзначаюць дзень Вайсак у гонар нараджэння, смерці і часу, калі Сідхартха Гаўтама дасягнуў Вышэйшай мудрасці і стаў Будай Шакьямуні. Вайсак прызнаны афіцыйным нацыянальным святам Інданезіі[16], а цэнтральнай падзеяй святкавання становіцца шэсце вернікаў па трох будыйскіх храмах: ад Мендута да Павона і, нарэшце, да Барабудура[17]. Таксама Вайсак часта адзначаюць у храме Севу і многіх іншых будыйскіх храмах Інданезіі.

Дыскрымінацыя і пагрозы[правіць | правіць зыходнік]

Адна з разбураных ступ Барабудура пасля тэракту 1985 года.

21 студзеня 1985 года дзевяць ступ храма Барабудур былі сур’ёзна пашкоджаны серыяй з дзевяці выбухаў[en][18][19]. У 1991 годзе за арганізацыю шэрагу тэрактаў у 1980-х, у тым ліку ў Барабудуры, да пажыццёвага зняволення быў прысуджаны сляпы ісламскі прапаведнік Хусэйн Алі аль-Хабсі[20]. Двух іншых членаў ісламісцкай экстрэмісцкай групоўкі, якая ажыццявіла выбухі, у 1986 годзе прыгаварылі да 20 гадоў турмы кожнага, яшчэ адзін чалавек атрымаў 13-гадовы тэрмін.

У 2010 годзе кітайска-інданезійская абшчына выступіла супраць рашэння адміністрацыі дэмантаваць статую Буды на вяршыні храма Тры-Ратна муніцыпалітэта Танджунг-Балай, Паўночная Суматра[21][22].

У жніўні 2014 года інданезійская паліцыя і службы бяспекі ўзмацнілі ахову храмавых комплексаў Інданезіі з-за пагроз, размешчаных у сацыяльных сетках самаабвешчаным інданезійскім філіялам ІДІЛ. Тэрарысты планавалі знішчыць любыя статуі ў Інданезіі і розныя культавыя збудаванні, лічачы іх грэшным ідалапаклонствам[23].

29 ліпеня 2016 года ў Танджунг-Балаі, Паўночная Суматра, падвергліся разграбленню і падпалу некалькі будыйскіх віхар[24]. 26 лістапада 2016 года каля віхары Будха-Тырта, будыйскага храма ў Лхок-Сеумаве, Ачэх, была знойдзена самаробная бомба[25].

Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ Jumlah Penduduk Menurut Agama (індан.). Ministry of Religious Affairs (31 жніўня 2022). — «Muslim 241 Million (87), Christianity 29.1 Million (10.5), Hindu 4.69 million (1.7), Buddhist 2.02 million (0.7), Folk, Confucianism, and others 192.311 (0.1), Total 277.749.673 Million»  Праверана 29 October 2023.
  2. ↑ а б Garnesia, Irma. Manakah Wilayah dengan Umat Buddha Terbanyak? (індан.). tirto.id (29 траўня 2018). Архівавана з першакрыніцы 3 ліпеня 2022. Праверана 12 лістапада 2020.
  3. ↑ Acri, Andrea (20 снежня 2018). "Maritime Buddhism". Oxford Research Encyclopedia of Religion. Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/acrefore/9780199340378.013.638. ISBN 9780199340378. Архівавана з арыгінала 19 лютага 2019. Праверана 30 траўня 2021.
  4. ↑ P. 487 Buddhism: art, architecture, literature & philosophy, Volume 1
  5. ↑ ACRI, ANDREA. ESOTERIC BUDDHISM IN MEDIAEVAL MARITIME ASIA. This includes a charter from mid 9th-cen- tury Nālandā, where a monastery for Sumatran monks was endowed by a Pāla king
  6. ↑ Depkumham.go.id Архівавана 12 лютага 2010 года.
  7. ↑ а б Buddhism in Indonesia. Buddha Dharma Education Association (2008). Архівавана з першакрыніцы 14 лютага 2002. Праверана 11 студзеня 2022.
  8. ↑ cf. Bunge (1983), chapter Buddhism Архівавана 15 кастрычніка 2009 года..
  9. ↑ First Theravada Ordination of Bhikkhunis in Indonesia After a Thousand Years Архівавана 14 верасня 2016 года.
  10. ↑ Vesak Festival: A Truly Sacred Experience. Wonderful Indonesia. Архівавана з першакрыніцы 4 траўня 2015. Праверана 4 траўня 2015.
  11. ↑ Peringatan. Архівавана з першакрыніцы 26 снежня 2018. Праверана 23 лістапада 2011.
  12. ↑ [1] Архівавана 29 жніўня 2006 года.
  13. ↑ Rediscovering an Ancient Heritage in Indonesia. Buddhistdoor Global. Архівавана з першакрыніцы 25 чэрвеня 2022. Праверана 4 жніўня 2022.
  14. ↑ Sepenggal Asa dari Kampung Buddha (індан.). Tempo (10 мая 2009). Архівавана з першакрыніцы 18 чэрвеня 2022. Праверана 12 лістапада 2020.
  15. ↑ Statistik Umat Menurut Agama di Indonesia (індан.). Kementerian Agama Republik Indonesia (15 мая 2018). — «Muslim 231.069.932 (86.7), Christian 20.246.267 (7.6), Catholic 8.325.339 (3.12), Hindu 4.646.357 (1.74), Buddhist 2.062.150 (0.77), Confucianism 117091 (0.03), Other 299617 (0.13), Not Stated 139582 (0.06), Not Asked 757118 (0.32), Total 237641326»  Архівавана з першакрыніцы 3 September 2020. Праверана 15 November 2020.
  16. ↑ Coordinating Ministry for Public Welfare. Keputusan Bersama tentang Hari Libur Nasional dan Cuti Bersama tahun 2006 (in id). Прэс-рэліз. Архівавана 7 сакавіка 2008.
  17. ↑ The Meaning of Procession. Waisak. Walubi (Buddhist Council of Indonesia). Архівавана з першакрыніцы 11 лютага 2009. Праверана 28 снежня 2008.
  18. ↑ Bloembergen & Eickhoff 2015, pp. 91–92.
  19. ↑ The Miami Herald 1985.
  20. ↑ Crouch 2002, p. 14.
  21. ↑ Apriadi Gunawan (2010-10-20). "Indonesian-Chinese protest removal of Buddha statue". The Jakarta Post. Архівавана з арыгінала 2022-04-25. Праверана 21 March 2012.
  22. ↑ Patung Buddha di Vihara Tanjung Balai Pecinan Digusur; Alasannya Karena Dianggap Menghina Agama Mayoritas | Tionghoa.INFO (17 красавіка 2021). Архівавана з першакрыніцы 3 July 2021. Праверана 5 February 2017.
  23. ↑ The Straits Times 2014.
  24. ↑ Vihara, pagodas burned down, plundered in N. Sumatra. The Jakarta Post. Архівавана з першакрыніцы 12 верасня 2022. Праверана 4 жніўня 2022.
  25. ↑ Bomb placed near Buddhist temple door in Aceh. The Jakarta Post. Архівавана з першакрыніцы 4 жніўня 2022. Праверана 4 жніўня 2022.

Бібліяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Будызм_у_Інданезіі&oldid=4714051"