Мікалаеў (Мікалаеўская вобласць)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Горад
Мікалаеў
укр.: Миколаїв
Герб Сцяг[d]
Герб Сцяг[d]
Краіна
Вобласць
Раён
Мікалаеўскі раён[d]
Каардынаты
Мэр
Аляксандр Сянкевіч[d][1]
Заснаваны
1789
Плошча
  • 253 км²
Вышыня цэнтра
53 м
Водныя аб’екты
Насельніцтва
  • 470 011 чал. (1 студзеня 2022)[2]
Часавы пояс
Тэлефонны код
0512
Паштовыя індэксы
54000-490
Аўтамабільны код
BE і НЕ / 15
Афіцыйны сайт
Мікалаеў на карце Украіны ±
Мікалаеў (Мікалаеўская вобласць) (Украіна)
Мікалаеў (Мікалаеўская вобласць)
Мікалаеў (Мікалаеўская вобласць) (Мікалаеўская вобласць)
Мікалаеў (Мікалаеўская вобласць)

Мікала́еў (укр.: Миколаїв) — горад на поўдні Украіны, на сутоках рэчак Паўднёвы Буг і Інгул. Адміністрацыйны цэнтр Мікалаеўскай вобласці, Жаўтнэвага і Мікалаеўскага раёнаў.

Знаходзіцца за 65 кіламетраў ад Чорнага мора. Праз горад праходзяць аўтамабільная дарога еўрапейскага значэння E58: Вена — Браціслава — Кашчыцэ — Ужгарад — Бая-Марэ — Ясі — Кішынёў — Адэса — Мікалаеў — Марыупаль — Растоў-на-Доне, а таксама рэгіянальны аўтамабільны шлях Кіраваград — Мікалаеў. Вузел чыгуначных ліній на Адэсу, Херсон, Снігураўку, Далінскую. Аэрапорт.

У 1399 годзе вялікі князь літоўскі Вітаўт заснаваў на месцы сучаснага Мікалаева горада Вітаўку як памежную фартэцыю Вялікага Княства Літоўскага.[3]

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Вітаўка[правіць | правіць зыходнік]

Старажытная гісторыя мясцовасці, дзе цяпер знаходзіцца Мікалаеў, звязаная з падзеямі ў паўднёвай частцы сучаснага горада — Вітаўцы. Уласна сваю назву гістарычная мясцовасць атрымала ад вялікага князя літоўскага Вітаўта, які ўзвёў тут у 1399 годзе Вітаўтаўскі замак (фартэцыю) і мытню для кантролю гандлю з татарамі.

Пазней, пасля экспансіі Турцыі, назва горада ўскладнілася турэцкім словам «гаммані», якое мае значэння «лазня», «купальня», «фантан».

Згодна з Кючук-Кайнарджыйскім мірным дагаворам 1774 года гэтыя землі ўвайшлі ў склад Расійскай імперыі, назва Вітальд-Гаммані была скарочаная і прыстасавана да расійскай і ўкраінскай моў — Вітаўка. У 1789 годзе Вітаўку перайменавалі ў Богаяўленскае (з 1938 года — Кастрычніцкае, з 1962 года — Жаўтнэвае).

Мікалаеў[правіць | правіць зыходнік]

У 1789 годзе князь Рыгор Пацёмкін непадалёк ад Вітаўкі, на паўвостраве пры сутоках Інгул і Паўднёвага Буга, заснаваў флотскае і карабельнае горада. Першым грамадзянінам Мікалаева зрабіўся прадпрымальнік, ваенны дзеяч і будаўнік М. Фалееў. Менавіта ордар № 1065 ад 9 верасня 1789 для яго і з’яўляецца першай дакументальнай згадкай сучаснай назвы горада:

" Фабераву дачу называць Спаскім, а Вітаўку — Богаяўленскім, а новую верф, якая ўзводзіцца на Інгуле — горадам Мікалаевам... "

Існуе версія, што горада атрымала сваю назву ў гонар перамогі расійскіх войскаў 1788 годзе падчас узяцця турэцкай фартэцыі Ачакаў, якая супала з Днём Св. Мікалая.[4]

Будаваўся горад паводле спецыяльна складзенага расійскім архітэктарам І. Старовым плану — з простымі вуліцамі і кварталамі правільнай формы. Жыццё Мікалаева цалкам падпарадкоўвалася суднабудаванню і флоту. Амаль сто гадоў тут знаходзіўся штаб Чарнаморскага флоту. Падчас губернатарства А. Грэйга ў 1-й траціне XIX ст. у Мікалаеве ўпершыню была зробленая спроба пабудаваць водаправод, на вуліцах з’явіўся брук, азеляненне.

У 1862 годзе ў месце адкрыўся камерцыйны порт, што паслужыла штуршком да пераўтварэння Мікалаева ў значны эканамічны і гандлёвы цэнтр. Ужо ў канцы XIX ст. Мікалаеўскі порт займаў трэцяе месца пасля Пецярбургу і Адэсы па аб’ёмах гандлю з замежнымі дзяржавамі, а паводле экспарту збожжа, галоўнымі пастаўнікамі якога былі стэпавыя губерні, — першае месца ў Расійскай імперыі.

Будынак гарадскай думы (не захаваўся)

У 1918 годзе ў Мікалаеве знаходзіліся хаўрусныя войскі гетмана П. Скарападскага. Савецкая ўлада на Мікалаеўшчыне ўмацавалася толькі ў 1920 г. У часы галадамору 19321933 гг. у Мікалаеве, як вялікім прамысловым асяродку, прымаліся пэўныя захады па барацьбе з бедствам, тады як сяляне вобласці засталіся без дапамогі і цярпелі ад голаду.[5]

З 1942 па 28 сакавіка 1944 года горад знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У паваенны час Мікалаеў зрабіўся адным з найбольшых цэнтраў суднабудавання ў СССР.

Геаграфія[правіць | правіць зыходнік]

Выгляд Мікалаева з вышыні каля 10 км

Мікалаеў размяшчаецца на поўдні Украіны, у межах Прычарнаморскай нізіны.

Места знаходзіцца каля Бугскага ліману на сутоках рэчак Паўднёвы Буг і Інгул, у сухастэпавай зоне.[6]

Клімат Мікалаева ўмерана-кантынентальны, засушлівы, стэпавы, з гарачым сонечным летам і мяккай зімой. Сярэдняя тэмпература студзеня складае −3 °C, зіма мяккая, маласнегавая, з частымі адлігамі, зменлівая, адлігі змяняюцца пахаладаннямі. Уначы замаразкі практычна штодзень.

На клімат горада значна ўплывае размешчанае паблізу Чорнае мора. У сувязі з гэтым сакавік і красавік параўнальна халодныя, а восень параўнальна цёплая.

Лета спякотнае, сонечнае, сярэдняя тэмпература ліпеня складае 22 °C, пры паступленні гарачага паветра з Сахары, які добра выграваецца ўлетку ва ўмовах яснага неба тэмпература нярэдка даходзіць і да +40 °C у цені. На працягу апошніх гадоў, з прычыны глабальнага пацяплення тэмпература дасягала вельмі высокіх для поўдня Украіны значэнняў.

Сярэднегадавая колькасць ападкаў 450—500 міліметраў. Выпаральнасць дасягае амаль 1000 міліметраў ападкаў у рок. У сувязі з гэтым клімат Мікалаева і вобласці вельмі засушлівы. Ападкі выпадаюць даволі раўнамерна, але галоўным чынам у летні перыяд пасля навальніцаў і ўзімку ў выглядзе снегу




Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

Кінатэатр «Радзіма»
Гандлёва-забаўляльны комплекс City Center
Гіпермаркет «Вялікая Кішэня»
  • 1897 — 92 тыс. чал.[7]
  • 1911 — 105 тыс. чал.
  • 1939 — 174 тыс. чал.
  • 1959 — 226 тыс. чал.
  • 1970 — 331 тыс. чал.[8]
  • 1991 — 512 тыс. чал.[9]
  • 2001 — 514,1 тыс. чал.
  • 2006 — 507 тыс. чал.
  • 2008 — 506,4 тыс. чал.

Эканоміка[правіць | правіць зыходнік]

У структуры прамысловасці Мікалаева галоўнае месца займае машынабудаванне і металаапрацоўка, сярод якіх асабліва вылучаюцца галіны суднабудавання і энергетычнага машынабудавання.

Прамысловыя прадпрыемствы горада забяспечваюць да 50 % аб’ёмаў прадукцыі суднабудавання Украіны, звыш 90 % дзяржаўнай вытворчасці газавых турбін, 80 % гліназёму.

Апроч цяжкай, у месце развітая харчовая прамысловасць (асаблівы ўзрост якой адбыўся пасля 1991 года дзякуючы замежным інвестыцыям) — так, ува Украіне і за яе межамі нязменная папулярнасцю карыстаецца прадукцыя ТАА «Сандора», ЗАТ «Лакталіс-Украіна», піўзавода «Янтар» і інш.

Найбольшыя мікалаеўскія прадпрыемствы:

  • Акцыянерная холдынгавая кампанія «Чарнаморскі суднабудаўнічы завод» (найбольшае суднабудаўнічае прадпрыемства ва Украіне і адно з наймагутнейшых у Еўропе);
  • дзяржаўнае прадпрыемства «Суднабудаўнічы завод імя 61 камунара»;
  • ААТ «Дамен Шыпьярдс Акіян» (суднабудаўнічая кампанія);
  • «Мікалаеўскі гліназёмны завод» (найбольшы вытворца гліназёму ў Еўропе);
  • Мікалаеўскі авіярамонтны завод «НАРП»;
  • дзяржаўнае прадпрыемства «Мікалаеўскі марскі гандлёвы порт»;
  • піўзавод «Янтар»;
  • ЗАТ «Лакталіс-Україна»;
  • ТАА «Сандора».

Асвета[правіць | правіць зыходнік]

Турыстычная інфармацыя[правіць | правіць зыходнік]

Касцёл Св. Іосіфа

У Мікалаеве знаходзіцца адзін з найлепшых ва Украіне і найвядомейшых у Еўропе заапаркаў. У горадзе дзейнічае шэраг музеяў, у тым ліку мастацкі музей імя Васіля Верашчагіна.

Да ліку прыкметных архітэктурна-гістарычных помнікаў горада належаць:

  • Абсерваторыя Чарнаморскага флоту (1827) — цяпер гэта Мікалаеўская астранамічная абсерваторыя;
  • Афіцэрскі сход (1824);
  • Кафедральны сабор Каспераўскай іконы Маці Божай (1908) УПЦ Кіеўскага патрыярхату;
  • Кафедральны Свята-Раства-Багародзіцкі сабор (18001828) УПЦ Маскоўскага патрыярхату;
  • Касцёл Св. Іосіфа (1886);
  • Лютэранская кірха (1852);
  • Штаб камандуючага Чарнаморскім флотам (1793) — цяпер гэта Музей суднабудавання і флоту;
  • Яхт-клуб (1904).

Галерэя[правіць | правіць зыходнік]

Месты-сябры[правіць | правіць зыходнік]

Вядомыя асобы[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. а б Миколаївський міський головаMykolaiv urban hromada. Праверана 10 верасня 2023.
  2. Дзяржаўная служба статыстыкі Украіны Чисельність наявного населення Українина 1 січня 2022Кіеў: Дзяржаўная служба статыстыкі Украіны. Праверана 31 студзеня 2022.
  3. Добровольський О. А. Литовська топоніміка на Миколаївщині (XV ст.) [1](недаступная спасылка) // Наукові праці. Науково-методичний журнал. Випуск: 1, Том: 4. ISSN 1609-7742
  4. Nikołajew // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VII: Netrebka — Perepiat (польск.). — Warszawa, 1886. S. 149
  5. Голодомор 1932—1933 років. Документи Державного архіву Миколаївської області свідчать [2] Архівавана 15 кастрычніка 2008. // Державний архів Миколаївської області
  6. Атлас. География Украины. 2001 год. 9 класс. Издательство «Освіта».
  7. Херсонская губерния (дополнение к статье) // Мікалаеў (Мікалаеўская вобласць) // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
  8. Николаев (центр Николаевской обл. УССР) // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
  9. Николаев // Большой энциклопедический словарь (руск.) / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. — ISBN 5-85270-262-5.
  10. Договір про співробітництво між меріями міст Бурси (Туреччина) і Миколаєва (Україна) Архівавана 7 красавіка 2012.
  11. Договір про співробітництво між виконавчим комітетом міської ради м. Миколаїв (Україна) та мерією м. Галац (Румунія) Архівавана 17 жніўня 2011.
  12. Договір про встановлення партнерських стосунків на офіційному сайті Миколаївської міськради Архівавана 24 красавіка 2005.
  13. Протокол про дружбу та співробітництво між Москвою та Миколаєвом Архівавана 9 жніўня 2011.
  14. Угода про співробітництво між адміністрацією міста Петрозаводська (Республіка Карелія, Росія) та виконавчим комітетом Миколаївської міської Ради (Україна) Архівавана 25 сакавіка 2012.
  15. Угода між Адміністрацією Санкт-Петербурга Російської Федерації та виконавчим комітетом Миколаївської міської ради України про співробітництво в торгово-економічній, науково-технічній, гуманітарній і культурній галузях Архівавана 25 сакавіка 2012.
  16. Договір про встановлення партнерських стосунків на офіційному сайті Миколаївської міськради Архівавана 25 красавіка 2005.
  17. Угода між виконавчим комітетом Миколаївської міської ради (Україна) та Адміністрацію нового регіону Примор’я м. Тяньцзінь (Китайська Народна Республіка) про співробітництво в торгово-економічній, науково-технічній, гуманітарній і культурній галузях Архівавана 9 жніўня 2011.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]