Перайсці да зместу

Обалінец

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Обалінец
Морфаметрыя
Даўжыня 0,68 км
Шырыня 0,27 км
Плошча 0,15 км²
Даўжыня берагавой лініі 1,67 км
Басейн
Плошча вадазбору 4,5 км²
Упадаюць пратока
Выцякаюць ручай
Размяшчэнне
Краіна  Беларусь
Рэгіён Віцебская вобласць
Обалінец (Беларусь)
Обалінец
Обалінец
Обалінец (Віцебская вобласць)
Обалінец
Обалінец
Map

О́балінец — возера ў Полацкім раёне Віцебскай вобласці Беларусі ў басейне ракі Свіна, за 46 км у напрамку на паўночны ўсход ад Полацка, на поўдзень ад возера Клётнае і вёскі Уладзіміраўка.

Назва балцкага паходжання. Аснова «Обал-» паўтараецца ў назве возера Обаль, праз якое цячэ рака Обаль, крыху на ўсходзе ад возера Обалінец. Назва Обалінец відавочна звязаная з назвамі Обаль, але возера крыху на аддаленні.

Адпачатная балцкая форма назваў тыпу «Обаль» — *Abalis, яна ж у іншым месцы дала назвы праточным азёрам Аболе і Абалікшты (сілкуюць водамі раку Дзісну), рацэ Абалянцы.

Корань Ab- такі самы, як у латышскіх гідронімах тыпу Abula, Abuls, Abava[1]. Ад індаеўрапейскага ab-, якім пазначаліся рачныя, цякучыя воды[2]. Яго фанетычны варыянт ap- даў заходнябалцкае прускае ape «рака», а варыянт up- — усходнябалцкае літоўскае upė[3]. Ад іх — назвы рэк Вопь на Верхнім Падняпроўі, Упа на Верхнім Павоччы. «Звонкі» варыянт ub- даў назву прыпяцкай ракі Убарць.

Індаеўрапейскім ab-, з усімі яго варыянтамі, пазначалася, як мяркуецца, вада як актыўная сіла і нават воднае боства, а *uedor- — вада як матэрыял[4]. Другі корань у балцкай гідраніміі ў назвах тыпу Удага, Водзьга, пруск. *Vadanga, літ. Vedega, Vada[5]. Магчыма, гэтае размежаванне адбівалася і ў сакральных практыках з водамі ў старажытных балтаў, але сляды гэтага згубленыя.

Корань Ab- асабліва папулярны на Падзвінні, як у ніжнім цячэнні Дзвіны ў Латвіі[6], так і ў сярэднім — на поўначы цяперашняй Беларусі. Воды з азёраў Аболі і Абалікшты цякуць у дзвінскі прыток Дзісну. Воды з азёраў Абстэрна і Набіста (абедзве назвы ад асновы *Ab-ist-) цякуць у дзвінскую раку Вята. Таго ж паходжання і назва ракі Обеста[ru] (на цяперашнім расійска-ўкраінскім памежжы, паміж Курскам і Чарнігавам).

Семантыка ўсіх гэтых назваў звязаная з цячэннем рэк, праточнасцю азёраў. Назвы плыткіх рэк і праточных азёраў таксама ўтвараліся ад балцкага кораня žod- / žad- (як Жодзень ці Жадунь).

Назва возера Обалінец значыць «Праточнае (возера)». Гэта пацвярджаецца і гідраграфічна (уцякае пратока з Клётнага возера, выцякае ручай у раку Свіна).

Плошча паверхні возера 0,15 км², даўжыня 0,68 км, найбольшая шырыня 0,27 км. Даўжыня берагавой лініі 1,67 км. Плошча вадазбору 4,5 км².

Катлавіна возера выцягнутая ў напрамку з поўначы на поўдзень. Схілы катлавіны спадзістыя, вышынёй да 2 м. Берагавая лінія звілістая. У паўночнай частцы ў Обалінец упадае пратока з возера Клётнае, у паўднёвай выцякае ручай у раку Свіна.

Зноскі

  1. K. Būga. Rinktiniai raštai. Vilnius, 1961. C. 534—535.
  2. H. Krahe. Unsere ältesten Flussnamen. Wiesbaden, 1964. C. 41.
  3. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 1.
  4. Karulis K. Latviešu etimoloģijas vārdnīca. Rīga, 1992, 2001. С. 1087—1088
  5. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. Vilnius, 1981. С. 351, 358.
  6. Топоров В. Н., Трубачев О. Н. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. — М., 1962. — С. 175.