Олаф Брок

З пляцоўкі Вікіпедыя
Перайсці да: рух, знайсці
Олаф Брок
нарв.: Olaf Broch
Olaf Broch.jpg
Дата нараджэння

4 жніўня 1867(1867-08-04)
Месца нараджэння

г. Хортан, Нарвегія
Дата смерці

28 студзеня 1961(1961-01-28) (93 гады)
Месца смерці

г. Осла
Грамадзянства

Нарвегія
Род дзейнасці

мовазнавец, дыялектолаг, прафесар, перакладчык
Навуковая сфера

лінгвістыка, славістыка, дыялекталогія, пераклады рускай літаратуры
Месца працы

Універсітэт Осла
Узнагароды і прэміі
Commons-logo.svg Олаф Брок на Вікісховішчы

Олаф Брок (нарв.: Broch Olaf; 4 жніўня 1867, г. Хортан, Нарвегія — 28 студзеня 1961, г. Осла) — нарвежскі філолаг, славіст, перакладчык, гісторык, заснавальнік апісальнай фанетыкі славянскіх моў[1]. Член АН Нарвегіі (1896), замежны член-карэспандэнт Пецярбургскай АН (1916, з 1917 — РАН, з 1925 — АН СССР)[2]. Акадэмік Украіны (1924), Сербіі, Аўстрыі, Чэхіі, Польшчы, Балгарыі. Замежны член Навуковага таварыства імя Тараса Шаўчэнкі(руск.) бел. (1914).

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Олаф Брок нарадзіўся ў 1867 годзе ў Хортане (Нарвегія)[1], у 1893 годзе скончыў універсітэт у Хрысціяніі (Осла). Яго братам быў заолаг Яльмар Брок(англ.) бел., а сястрой — сацыяльны работнік Нана Брок(нарв.) бел..

Навуковую дзейнасць пачаў 1895 годзе па вывучэнні складанай і адначасова цікавай моўнай сітуацыі тагачаснай Венгрыі. Яго першая праца «Zum Kleinrussischen in Ungarn» («Аб пытаннях пра маларасійскую мову ў Венгрыі») быў апублікаваны ў двух нумарах часопіса «Archiv für Slavische Philologie» (1895, № 17; 1897, № 19). Тады ж публікуе сваю манаграфію пра узаемаўплыў славацкага і ўкраінскага дыялектаў ва ўсходняй частцы Венгрыі «Studien von der Slovakisch — Kleinrussischen Sprachgrenze im östlichen Ungarn» («Вывучэнне славацка-маларасійскай моўнай мяжы ва ўсходняй Венгрыі», т. 1-2, 1897 г., 1899).

Увесну 1895 Брок некаторы час знаходзіўся ў с. Убля, дзе назіраў і вывучаў асаблівасці гэтай гаворкі, вынікам стала даследаванне «Уграрускае прыслоўе вёскі Ублы Земплінскага камітэту» (1899). У працы прадстаўлена дэталёвае апісанне фанетыкі гэтага бойкаўскага дыялекту(руск.) бел. ўкраінскага мовы.

З 1896 года дацэнт універсітэта Хрысціяніі, з 1902 — прафесар славянскіх моў. Займаўся вывучэннем славістыкі у Лейпцыгскім універсітэце, прыязджаў у Расіі, дзе слухаў лекцыі расійскіх навукоўцаў: А. А. Шахматава і Ф. Ф. Фартунатава(руск.) бел.[3] (пасля стаў вучнем Фартунатава, паслядоўнікам Маскоўскай (фартунатаўскай) лінгвістычнай школы[4][5]), а таксама лекцыі гісторыка В. В. Ключэўскага.

Вывучаў славянскія дыялекты ў Расіі, Сербіі, на тэрыторыі сучаснай Славакіі. Працаваў у Маскоўскай Дыялекталагічная камісіі(руск.) бел.[6]. Перакладаў рускую літаратуру на нарвежскую мову[3]. У 1916 годзе быў абраны членам-карэспандэнтам Пецярбургскай акадэміі навук[7]. У 1923 годзе ён выпусціў кнігу «Proletariatets diktatur. Seet og tænkt fra forsommeren 1923» (Пралетарская дыктатура), выдадзеную ў Осла, а таксама ў шведскім перакладзе ў 1924 годзе ў Стакгольме і па-французску ў 1925[8], у якой былі выкладзены яго ўражанні ад наведвання Расіі ў 1923 годзе[9].

Олаф Брок таксама займаўся вывучэннем гісторыі, ён уваходзіў у склад Спецыяльнага камітэта па вывучэнні савецкіх архіваў, што тычыліся узаемаадносін скандынаўскіх краін з Расіяй (гэты Камітэт быў заснаваны ў Стакгольме ў 1928 годзе па ініцыятыве шведскіх, дацкіх і нарвежскіх навукоўцаў)[10]. У 1949 годзе выключаны са складу членаў-карэспандэнтаў Акадэміі навук СССР за антысавецкую дзейнасць[9].

Уклад у навуку[правіць | правіць зыходнік]

Найважнейшымі бакамі навуковай дзейнасці Олафа Брока былі даследаванні ў галіне ўсходнеславянскай і сербскахарвацкай дыялекталогіі, фанетыкі славянскіх моў[2]. Шырокую вядомасць атрымалі яго працы, частка якіх была напісаная на рускай мове: Очерк физиологии славянской речи (1910) і інш[3]. Раннія яго працы прысвечаны вывучэнню говараў на тэрыторыі сучаснай Усходняй Славакіі, у іх ліку найбольш вядома апісанне гаворкі вёскі Ублі. Пазней, з 1907 года, Олаф Брок займаўся вывучэннем паўночнарускіх гаворак Тацемскага павета(руск.) бел. Валагодскай губерні (у працэсе вывучэння гаворак Тацемского павета (па рацэ Сухоне), Олаф Брок адкрыў у рускай мове гук [о] закрытае (які вымаўляецца як гук, сярэдні паміж [о] і [у])[11]), а таксама вывучаў паўднёварускія гаворкі Масальскага павета Калужскай губерні.

Для Энцыклапедыі славянскай філалогіі Олаф Брок напісаў нарыс фізіялогіі славянскай мовы, у якім падрабязна апісваюцца ўмовы ўтварэння зычных і галосных гукаў маўлення, а таксама спалучэнняў гукаў, у тым ліку ў асобных славянскіх мовах. Гэты нарыс (у нямецкім перакладзе «Slavische Phonetik», Heidelberg, 1911) стаў найбольш значнай працай нарвежскага вучонага ў славістыцы[3]. Олаф Брок дакладна выявіў, з аднаго боку, асноўныя фанетычныя адзінкі кожнай з апісанай ім моў, а з другога — дзіўна тонка апісаў шматлікія асаблівасці іх артыкуляцыі і гучання і паказаў шэраг фанетычных паралеляў паміж асобнымі славянскімі мовамі. Падаў таксама падрабязную характарыстыку гукаў украінскай мовы на фоне ўсіх славянскіх моў.

Украінскай мове ў гэтай працы прысвечана некалькі асобных частак, асноўнай крыніцай даследавання гукавых асаблівасцяў украінскага мовы была гаворка Івана Міхайлавіча Зілінскага(укр.) бел., з якім сябраваў Брок.

Падчас даследавання славянскіх моў значную ўвагу надаваў беларускай мове і яго дыялектам («Аб адным беларускім дыялекце на поўдзень ад Вільні», 1957)[1].

У 20-я гг. Олаф Брок працаваў у архівах Нарвегіі і Расіі, дзе даследаваў русенорск — змешаную мову нарвежцаў і памораў Рускай Поўначы[12]. Навуковая дзейнасць Олафа Брока спрыяла актыўнаму развіццю русістыкі як у Расіі, так і да з'яўлення цікавасці да русістыкі ў скандынаўскіх краінах[13].

Акрамя навуковай працы Олаф Брок выступаў як перакладчык са славянскіх моў на нарвежскую. Ён пераклаў шэраг твораў рускіх пісьменнікаў, у тым ліку «Рэвізора(руск.) бел.» Мікалая Гогаля, «Братоў Карамазавых(руск.) бел.» Фёдара Дастаеўскага і «Ганну Карэніну» Льва Талстога[1].

Публікацыі[правіць | правіць зыходнік]

  • Olaf Broch. Zum kleinrussischen in Ungarn. Archiv für Slavische Philologie. Berlin, 1895, № 17. 1897, № 19
  • Olaf Broch. Studien von der Slovakisch — Kleinrussischen Sprachgrenze im östlichen Ungarn. т. 1—2. Kristiania, 1897, 1899
  • Олаф Брокъ. Угрорусское нарѣчiе села Убли (Земплинскаго комитата). Изданiе отдѣленiя русскаго языка и словесности Императорской академiи наукъ. — Спб.: Тип. Имп. Акад. наукъ, 1899
  • Olaf Broch. Die Dialekte des sudlichsten Serbiens. — Wien : Alfred Holder, 1903 (Диалекты Южной Сербии)[2]
  • Олаф Брок. Описание одного говора из юго-западной части Тотемского уезда. — Спб.: Тип. Имп. Акад. наук, 1907
  • Олаф Брокъ. Очеркъ физіологіи славянской рѣчи. Энциклопедiя славянской филологiи. Выпуск 5. Под ред. Ягича И. В. Изданiе отделенiя русскаго языка и словесности Императорской академiи наукъ. — Спб.: Тип. Имп. Акад. наукъ, 1910
  • Olaf Broch. Slavische phonetik. Heidelberg: Carl Winter, 1911 (Славянская фонетика)[2]
  • Олаф Брок. Говоры к западу от Мосальска. Пг.: Тип. Имп. АН, 1916[14]
  • Olaf Broch og Ernst W. Selmer. Håndbok i elementær fonetik. Kristiania: Aschehoug, 1921
  • Olaf Broch. Fra Østlandets dagligtale, 1923
  • Olaf Broch. Russenorsk. Archiv für slawische Philologie, 1927[15]
  • Olaf Broch. Russenorsk tekstmateriale, Maal og minne, 1930[15]

Зноскі

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Брок Олаф // Биографический справочник — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 83. — 737 с.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Энциклопедический словарь. Брок Олаф
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Олаф Брок. Звукообразование славянской речи. 1910. 2-е изд.: М.: КД Либроком, 2010
  4. ↑ Сусов И. П. История языкознания. 1999
  5. ↑ Языкознание. Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. Н. Ярцева. М. Советская энциклопедия, 1990. — 2-е изд. — М. Большая Российская энциклопедия, 2000. Статья Московская фортунатовская школа
  6. ↑ Энциклопедия русского языка. Русистика
  7. ↑ Профіль Олафа Брока на афіцыйным сайце РАН
  8. ↑ Мы не нищие…: к истории 200-летнего юбилея Российской Академии наук (из дневника Е. Г. Ольденбург)
  9. ↑ 9,0 9,1 Служебная записка сектора науки агитпропа ЦК Д. Т. Шепилову по вопросу исключения из АН СССР троих её иностранных членов
  10. ↑ Ковчинская С. Г. Работа скандинавских историков в советских архивах в 1927—1933 гг. Из истории международных научных связей. Петрозаводский государственный университет. Петрозаводск
  11. ↑ Энциклопедический словарь филолога. О закрытое
  12. ↑ Якобсон Р. О. О теории фонологических союзов между языками. Избранные работы. — М., 1985
  13. ↑ Языкознание. Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. Н. Ярцева. М. Советская энциклопедия, 1990. — 2-е изд. — М. Большая Российская энциклопедия, 2000. Статья Русистика
  14. ↑ Электронные каталоги фундаментальной библиотеки Нижегородского государственного университета им. Н. И. Лобачевского
  15. ↑ 15,0 15,1 Vladimir Belikov. Some Fragments of Russenorsk Grammar. Institute of Russian Language, Russian Academy of Sciences, Moscow

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Железняк М. Г.(укр.) бел. Брок (Блох) Олаф // Енциклопедія сучасної України(укр.) бел.. — Т. 2. — Київ, 2004., стор. 481
  • Томсон А. И. Заметки к «Очерку физиологии славянской речи» Олафа Брока // Рус. физиол. вест. Варшава, 1911. Т. 65
  • A Bibliography of Olaf Broch's Published Writings // Scando-Slavica. T. 3. Copenhagen, 1957;
  • A. Gallis. Professor Olaf Broch rum Gedächtnis (1867—1961) // Scando-Slavica. T. 7. Copenhagen, 1961; Olaf Broch Symposium, Oslo 12—14th September 1996. Oslo, 1998.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Олаф_Брок&oldid=2455907"