Эвеліна Ганская

Эвеліна Ганская
Ewelina Hańska
Партрэт Эвеліны Ганскай пэндзля Фердынанда Георга Вальдмюлера (1835)
Герб «Крыўда»
Графіня
Нараджэнне	6 студзеня 1805(1805-01-06) Пагрэбішчэ, Валынская губерня, Расійская імперыя
Смерць	11 красавіка 1882(1882-04-11) (77 гадоў) Парыж, дэпартамент Сена, Францыя
Месца пахавання	Пер-Лашэз Grave of Balzac and Ewelina Hańska[d]
Род	Жавускія
Імя пры нараджэнні	польск.: Ewelina Rzewuska
Бацька	Адам Ваўжынец Жавускі
Маці	Юстына з Рдултоўскіх[d]
Муж	Вацлаў Ганскі і Анарэ дэ Бальзак
Дзеці	Ганна Мнішак (Ганская)
Веравызнанне	каталіцтва
Дзейнасць	раманіст
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Эвеліна Канстанцыя Вікторыя Ганская (польск.: Ewelina Constancja Viktoria Hańska; 1801, Пагрэбішчэ — 1882, Парыж) — жонка і муза французскага пісьменніка Анарэ дэ Бальзака.

Паходзіла са шляхецкага роду Жавускіх, родная сястра пісьменніка Генрыка Жавускага і авантурысткі Караліны Сабанскай, цётка іншай авантурысткі і пісьменніцы — Кацярыны Радзівіл. У першым шлюбе замужам за магнатам Вацлавам Ганскім.

Біяграфія

Дачка віцебскага кашталяна і магілёўскага маршалка, сенатара Адама Жавускага, яна славілася сваёй прыгажосцю. Акрамя польскай і рускай моў, яна вольна размаўляла на французскай, англійскай і нямецкай. У 1819 годзе яна выйшла замуж за графа Вацлава Ганскага, маршалка валынскага, багатага землеўласніка, які быў амаль на 20 гадоў старэйшы за яе. Разам у іх будзе шасцёра дзяцей, з якіх выжыве толькі адна дачка Ганна, якая нарадзілася ў снежні 1828 года.

Пасяліўшыся ў маёнтку мужа Вярхоўня на Украіне, дзе ёй было глыбока сумна, яна захапілася містыцызмам і чытала шмат французскіх газет і раманаў, што дазволіла ёй адкрыць для сябе творы Анарэ дэ Бальзака, заўзятай прыхільніцай якіх яна стала.

Увосень 1831 года, верагодна, у якасці гульні са сваімі дамамі-кампаньёнкамі, яна пасылае Бальзаку ананімны ліст за подпісам «Іншаземка». Гэта ліст прыходзіць да Бальзака 28 лютага 1832 года. Ён пацвярджае гэта з дапамогай аб’явы ў «La Gazette de France». 2 красавіка 1832 года, паколькі гэтая газета была забароненая ў Расійскай імперыі, яна пасылае Бальзаку яшчэ адзін ліст ад 7 лістапада 1832 года з просьбай пацвердзіць яго атрыманне ў «La Quotidienne», што Бальзак і робіць ужо 9 снежня. Наступная перапіска пачынаецца ўжо ў лютым 1833 года праз Генрыету Барэль, якая была гувернанткай яе дачкі Ганны. У наступныя 18 гадоў Бальзак пашле ёй 414 лістоў. Ужо ў трэцім лісце ён заяўляе аб непахіснай любові да яе, хоць ніколі не бачыў яе, не ведае яе ўзросту і нічога пра яе не ведае. Па словах Стэфана Цвейга, пісьменнік хацеў такім чынам аддацца рамантычнай страсці, як гэта рабілі многія модныя пісьменнікі і мастакі.

Цікаўная пазнаёміцца з ім, Эвеліна ўгаворвае мужа спыніцца ў Нёўшатэлі, у Швейцарыі. Упершыню яны сустрэліся 25 верасня 1833 года на беразе возера Нёўшатэль. Граф Ганскі — чалавек маўклівы, злёгку эксцэнтрычны, але глыбока культурны і, нічога не падазраючы, з задавальненнем знаёміцца з пісьменнікам. Закаханым з цяжкасцю ўдаецца сустрэцца сам-насам на працягу некалькіх гадзін, але гэтага дастаткова для пісьменніка, які вяртаецца ў Парыж вар’яцка закаханым, у той час як графіня таксама не застаецца халоднай да яго абаяння. Неўзабаве яны зноў сустрэнуцца ў Жэневе, дзе яны знаходзіліся з сярэдзіны снежня 1833 года да канца студзеня 1834 года. Нарэшце палюбоўнікі могуць доўга бачыцца ў нядзелю 26 студзеня — «незабыўны дзень» для пісьменніка.

Затым яна падарожнічае з мужам у Італію, дзе яны праводзяць некалькі месяцаў, а затым вяртаецца ў Вену, дзе спадзяецца зноў убачыць Бальзака. Кампраментуе яе ліст, перахоплены мужам, але Бальзак запэўнівае яго, што гэта было па гульні, несапраўдна, і яна адказала на яго ліст вельмі сурова. У выніку Бальзак можа паехаць з ёй у Вену. 9 мая 1835 года ён адправіўся ў дарогу, заявіўшы аб неабходнасці наведаць палі напалеонаўскіх бітваў у Асперне і Ваграме. Каб зрабіць уражанне на вышэйшы венскі свет, які часта наведвае яе палюбоўнік, Эвеліна арандуе раскошную карэту, упрыгожаную гербам, і яго суправаджае лёкай у ліўрэі. Яны прабудуць там да 4 чэрвеня, і ў іх не было ніводнага імгнення пабыць разам без сведкаў. Затым палюбоўнікі не пабачацца сем гадоў.

Стаўшы ўдавой у 1841 годзе, Эвеліна доўга вагалася, перш чым пагадзіцца выйсці за Бальзака замуж, устрывожаная вечнымі даўгамі і адгалоскамі рамантычных прыгод свайго палюбоўніка. Яны падарожнічаюць Еўропай, і 14 сакавіка 1850 года Эвеліна нарэшце згаджаецца стаць мадам дэ Бальзак у Бэрдычаве, адмовіўшыся ад усіх сваіх шматлікіх уладанняў у Расійскай імперыі на карысць дачкі (гэтага тады вымагалі расійскія законы пры шлюбе з іншаземцам). Пададзенае ў пачатку 1849 года да цара хадайніцтва аб тым, каб Эвеліна Ганская магла і ў будучым захаваць сваю маёмасць у імперыі ў выпадку шлюбу з замежным падданым, не ўвянчалася поспехам. Праз пяць месяцаў пісьменнік, які вярнуўся ў Францыю, памірае ў сваім парыжскім доме.

Іх першае эпісталярнае каханне так характарызуецца Ганзагам Сэнт-Брыс: васемнаццаць гадоў любові, шаснаццаць гадоў чакання, два гады шчасця і шэсць месяцаў шлюбу. Ад гэтай выдатнай і трагічнай гісторыі засталося больш за чатырыста лістоў Бальзака — тыя, што не былі знішчаны Эвелінай Ганскай.

Яна кіруе маёмасцю Бальзака, а затым застаецца ў Парыжы, дзе звязваецца з пісьменнікам Шампфлеры і мастаком Жанам Жыгу. Апошні робіць яе пастэльны партрэт, выстаўлены ў 1852 годзе. З гэтага вынікае амаль шлюбная сувязь паміж ёй і мастаком, якая доўжыцца да яе смерці ў 1882 годзе. Яна памерла ў сябе дома, на вуліцы Бальзака 22, у Парыжы ў 1882 годзе. Пахаваная на могілках Пер-Лашэз побач з Бальзакам (48-ы ўчастак).

У мастацтве

• Ролю Эвеліны Ганскай выканала Беата Тышкевіч у тэлевізійным фільме «Вялікае каханне Бальзака» рэжысёраў Жаклін Одры і Войцеха Салажа, які выйшаў у 1973 годзе.
• Эвеліна Ганская таксама была ўвасоблена Фані Ардан у фільме «Бальзак» рэжысёра Жазэ Даяна для TF1 у 1999 годзе.

Літаратура

• Daniel Beauvois, «Le monde de madame Hanska: état de la société d’Ukraine au milieu du xixe siècle», L’Année balzacienne, 1993, no 14, p. 21-40.
• Michel Cadot, «Quelques nouvelles données sur Custine et la Russie», L’Année balzacienne, 1993, no 14, p. 7-19.
• André Ciechanowiecki, «Le milieu familial de madame Hanska», Le Courrier balzacien, nouvelle série, no 53, 4e trimestre 1993.
• Jean-Louis Déga, «Une curiosité généalogique : la double alliance entre les familles Balzac et Rzewuski», Bulletin du Cercle généalogique du Rouergue, avril 1995, no 12, p. 4 à 7.
• Aleksandra Gruzinska, «Octave Mirbeau’s Madame Hanska in La Mort de Balzac», Nineteenth-Century French Studies, printemps 1987, no 3, vol. 15, p. 302—314.
• Roland Le Heunen, «Les lettres à madame Hanska: métalangage du roman et représentation romanesque», Revue des sciences humaines, juillet-septembre 1984, no 66 (195 [3]), p. 25-40.
• Francis Ley, «Balzac et Mme Hanska chez les Krüdener», L’Année balzacienne, Paris, Garnier Frères, 1967, p. 241—244.
• Roger Pierrot, Honoré de Balzac, Paris, Fayard, 1994 (réimpr. 1999), 582 p.
• Roger Pierrot, Ève de Balzac, Stock, 1999.
• Stefan Zweig, Balzac, New York, The Viking Press, 1946, 404 p.