Кельты: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Frantishak (размовы | уклад) |
Frantishak (размовы | уклад) |
||
Радок 4: | Радок 4: | ||
==Паходжанне== |
==Паходжанне== |
||
[[Выява:Celts in Europe.png|300px|thumb|left|Diachronic distribution of Celtic peoples: <br /> |
|||
[[Выява:Distribution of Celts in Europe.png|thumbnail|250px|left|Прыкладны раён рассялення кельцкіх плямёнаў у Еўропе. Сінім вылучаны раён рассялення кельтаў у [[1500 да н.э.|1500]]—[[1000 да н.э.|1000]] гг. да н.э.; фіялетавым — у [[400 да н.э.|400 г. да н.э.]]. Для арыентыроўкі прыведзеныя межы сучасных дзяржаў.]] |
|||
{{legend|#ffff43|core Тэрыторыя [[Гальштацкая культура|Гальштацкай культуры]] да VI ст. да н. э.}} |
|||
{{legend|#97ffb6|Кельцкая экспансія да 275 г. да н. э.}} |
|||
{{legend|#b7ffc6|Тэрыторыя на Пірэнейскім паўвостраве, дзе прысутнасць кельтаў застаецца спрэчнай}} |
|||
{{legend|#27c600|Сучасныя кельцкія народы}} |
|||
{{legend|#1a8000|Тэрыторыі, дзе кельцкія мовы шырока прадстаўлены ў нашы дні}} |
|||
]] |
|||
Упершыню ў [[Старажытная Грэцыя|грэчаскіх]] пісьмовых крыніцах кельты ўзгадваліся толькі ў сярэдзіне 1 тысячагоддзя да н. э. Сучасныя [[мовазнаўства|лінгвісты]] лічаць, што протакельцкая [[мова]] вылучылася з агульнага [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскага]] пласту ў прамежку часу паміж 10 тысячамі і 5 тысячамі гадоў таму. [[Генетыка|Генетыкі]] адносяць старажытных кельтаў да носьбітаў [[ДНК]]-галагрупы R1b, якая ў наш час шырока распаўсюджана ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]]. |
Упершыню ў [[Старажытная Грэцыя|грэчаскіх]] пісьмовых крыніцах кельты ўзгадваліся толькі ў сярэдзіне 1 тысячагоддзя да н. э. Сучасныя [[мовазнаўства|лінгвісты]] лічаць, што протакельцкая [[мова]] вылучылася з агульнага [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскага]] пласту ў прамежку часу паміж 10 тысячамі і 5 тысячамі гадоў таму. [[Генетыка|Генетыкі]] адносяць старажытных кельтаў да носьбітаў [[ДНК]]-галагрупы R1b, якая ў наш час шырока распаўсюджана ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]]. |
||
[[археалогія|Археолагі]] звязваюць з'яўленне кельтаў непасрэдна з [[культура палёў пахавальных урнаў|культурай палёў пахавальных урнаў]] ([[1300 да н.э.|1300]] - [[750 да н.э.|750]] гг. да н. э.). Яна ўзнікла на тэрыторыі сучаснай Паўднёвай [[Германія|Германіі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Швейцарыя|Швейцарыі]]. Прадстаўнікі гэтай культуры займаліся [[земляробства]]м, шанавалі [[Конь свойскі|канёў]], былі выдатнымі ювелірамі і металургамі, выраблялі [[бронза|бронзу]], пазней навучыліся здабываць і апрацоўваць [[жалеза]]. Дзяржальні іх [[меч|мячоў]] па-майстэрску дэкараваліся, рабіліся металічныя [[каркас]]ы і ўпрыгожванні для [[шчыт]]оў, былі вядомы [[кальчугі|кальчугі]]. |
[[археалогія|Археолагі]] звязваюць з'яўленне кельтаў непасрэдна з [[культура палёў пахавальных урнаў|культурай палёў пахавальных урнаў]] ([[1300 да н.э.|1300]] - [[750 да н.э.|750]] гг. да н. э.). Яна ўзнікла на тэрыторыі сучаснай Паўднёвай [[Германія|Германіі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Швейцарыя|Швейцарыі]]. Прадстаўнікі гэтай культуры займаліся [[земляробства]]м, шанавалі [[Конь свойскі|канёў]], былі выдатнымі ювелірамі і металургамі, выраблялі [[бронза|бронзу]], пазней навучыліся здабываць і апрацоўваць [[жалеза]]. Дзяржальні іх [[меч|мячоў]] па-майстэрску дэкараваліся, рабіліся металічныя [[каркас]]ы і ўпрыгожванні для [[шчыт]]оў, былі вядомы [[кальчугі|кальчугі]]. |
||
Каля [[800 да н.э.|800]] г. да н. э. кельты з'явіліся ў басейне ракі [[Дунай]]. Да [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э. яны насялілі тэрыторыі [[Альпы|Альп]], [[Галія|Галіі]], [[Брытанскія астравы]], занялі значную частку [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], Паўночнай [[Апенінскі паўвостраў|Італіі]]. У [[3 стагоддзе да н.э.|III]] ст. да н. э. частка кельтаў таксама рассялілася ў [[Малая Азія|Малой Азіі]]. |
Каля [[800 да н.э.|800]] г. да н. э. сфарміравалася першасная асабіста кельцкая [[Гальштацкая культура]]. Тады ж кельты з'явіліся ў басейне ракі [[Дунай]]. Да [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э. яны насялілі тэрыторыі [[Альпы|Альп]], [[Галія|Галіі]], [[Брытанскія астравы]], занялі значную частку [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], Паўночнай [[Апенінскі паўвостраў|Італіі]]. У [[3 стагоддзе да н.э.|III]] ст. да н. э. частка кельтаў таксама рассялілася ў [[Малая Азія|Малой Азіі]]. |
||
==Сучасныя кельцкія народы== |
==Сучасныя кельцкія народы== |
Версія ад 02:04, 4 ліпеня 2013
Індаеўрапейцы |
---|
Протаіндаеўрапейцы |
Прарадзіма індаеўрапейцаў |
Індаеўрапеістыка |
Індаеўрапейскія мовы |
Ке́льты (стар.-грэч.: Κέλτοι, лац.: Celtae) — блізкія па мове і матэрыяльнай культуры індаеўрапейскія народы. У другой палове 1 тысячагоддзя займалі шырокую тэрыторыю ў Еўропе і Малой Азіі. У нашы дні жывуць пераважна на Брытанскіх астравах і ў Брэтані.
Паходжанне
Упершыню ў грэчаскіх пісьмовых крыніцах кельты ўзгадваліся толькі ў сярэдзіне 1 тысячагоддзя да н. э. Сучасныя лінгвісты лічаць, што протакельцкая мова вылучылася з агульнага індаеўрапейскага пласту ў прамежку часу паміж 10 тысячамі і 5 тысячамі гадоў таму. Генетыкі адносяць старажытных кельтаў да носьбітаў ДНК-галагрупы R1b, якая ў наш час шырока распаўсюджана ў Заходняй Еўропе.
Археолагі звязваюць з'яўленне кельтаў непасрэдна з культурай палёў пахавальных урнаў (1300 - 750 гг. да н. э.). Яна ўзнікла на тэрыторыі сучаснай Паўднёвай Германіі, Аўстрыі і Швейцарыі. Прадстаўнікі гэтай культуры займаліся земляробствам, шанавалі канёў, былі выдатнымі ювелірамі і металургамі, выраблялі бронзу, пазней навучыліся здабываць і апрацоўваць жалеза. Дзяржальні іх мячоў па-майстэрску дэкараваліся, рабіліся металічныя каркасы і ўпрыгожванні для шчытоў, былі вядомы кальчугі.
Каля 800 г. да н. э. сфарміравалася першасная асабіста кельцкая Гальштацкая культура. Тады ж кельты з'явіліся ў басейне ракі Дунай. Да IV ст. да н. э. яны насялілі тэрыторыі Альп, Галіі, Брытанскія астравы, занялі значную частку Пірэнейскага паўвострава, Паўночнай Італіі. У III ст. да н. э. частка кельтаў таксама рассялілася ў Малой Азіі.