Фердынанд I Габсбург: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
афармленне |
|||
Радок 47: | Радок 47: | ||
=== Фердынанд у беларускай гісторыі === |
=== Фердынанд у беларускай гісторыі === |
||
[[Выява:Kober Anna Jagiellon as a widow.jpg|thumb|left|''Партрэт Ганны Ягелонкі''. Марцін Кобер (1595)]] |
[[Выява:Kober Anna Jagiellon as a widow.jpg|thumb|left|''Партрэт Ганны Ягелонкі''. Марцін Кобер (1595)]] |
||
На венскім кангрэсе [[1515]], у выніку дыпламатычнай місіi Мікалая Радзівіла (сына Мікалая Старога), які атрымаў за гэта тытул імперскага князя, дасягнутая дамоўленасць аб шлюбе Фердынанда з [[Ганна Ягелонка|Ганнай Ягелонкай]], дачкой чэшскага i вянгеpскага каpаля Уладзіслава Ягелона, унучкай Казіміpа (шлюб заключаны ў [[1521]]), i аб магчымасці пераходу Чэхіi i Венгpыі ад [[Ягелоны|Ягелонаў]] да [[габсбургі|Габсбургаў]]. [[Жыгімонт II Аўгуст]] быў двойчы ([[1543]]—[[1545]] i з [[1553]]) жанаты з дачкамі Фердынанда i Ганны Ягелонкі: [[Елізавета Аўстрыйская, 1526—1545|Лізаветай]] (1526—1545) i Кацярынай (1533—1572), адным з ініцыятараў гэтых шлюбаў быў [[Мікалай Радзівіл Чорны]]. Пасля разгрома Венгрыі туркамі [[бітва пры Мохачы|пры Мохачы]] ў 1526 i гібелі свайго швагра [[Людовік II Ягелон|Людовіка II Ягелона]] Фердынанд абраны каpалём Чэхіi i Венгpыі, што выклікала серыю грамадзянскіх войн паміж прыхільнікамі яго i венгерскага магната [[Янаш Запальяі|Янаша Запальяі]], таксама абранага венгерскім каралём i падтрыманага [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Польшчай]]. Жорстка падавіу рух за незалежнасць Чэхіi, спрыяў кансалідацыі спадчынных уладанняў аўстрыйскіх Габсбургаў у адзіны дзяржаўны комплекс. Карыстаўся папулярнасцю ў |
На венскім кангрэсе [[1515]], у выніку дыпламатычнай місіi Мікалая Радзівіла (сына Мікалая Старога), які атрымаў за гэта тытул імперскага князя, дасягнутая дамоўленасць аб шлюбе Фердынанда з [[Ганна Ягелонка|Ганнай Ягелонкай]], дачкой чэшскага i вянгеpскага каpаля Уладзіслава Ягелона, унучкай Казіміpа (шлюб заключаны ў [[1521]]), i аб магчымасці пераходу Чэхіi i Венгpыі ад [[Ягелоны|Ягелонаў]] да [[габсбургі|Габсбургаў]]. [[Жыгімонт II Аўгуст]] быў двойчы ([[1543]]—[[1545]] i з [[1553]]) жанаты з дачкамі Фердынанда i Ганны Ягелонкі: [[Елізавета Аўстрыйская, 1526—1545|Лізаветай]] (1526—1545) i Кацярынай (1533—1572), адным з ініцыятараў гэтых шлюбаў быў [[Мікалай Радзівіл Чорны]]. Пасля разгрома Венгрыі туркамі [[бітва пры Мохачы|пры Мохачы]] ў 1526 i гібелі свайго швагра [[Людовік II Ягелон|Людовіка II Ягелона]] Фердынанд абраны каpалём Чэхіi i Венгpыі, што выклікала серыю грамадзянскіх войн паміж прыхільнікамі яго i венгерскага магната [[Янаш Запальяі|Янаша Запальяі]], таксама абранага венгерскім каралём i падтрыманага [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Польшчай]]. Жорстка падавіу рух за незалежнасць Чэхіi, спрыяў кансалідацыі спадчынных уладанняў аўстрыйскіх Габсбургаў у адзіны дзяржаўны комплекс. Карыстаўся папулярнасцю ў «сепаратысцкай» часткі беларуска-літоўскага грамадства, якая бачыла ў Габсбургах процівагу Польшчы. Яго паслы ў [[Вільня|Вільні]] у [[1528]] адзначалі, што літоўскія [[паны-рада]] больш спрыяюць Габсбургам, чым палякі, апрача [[Канстанцін Астрожскі|Канстанціна Астрожскага]], які сімпатызаваў Запальяі. Выхадцы з [[ВКЛ]] непасрэдна ўдзельнічалі ў ваенных дзеяннях на баку Фердынанда, як, напрыклад, [[Іван Сямёнавіч Перасветаў|I. Перасветаў]], які ў [[1535]] быў нават яго паслом да малдаўскага гаспадара [[Пётр IV Рарэш|Пятра Рарэша]]. У [[1532]] [[Iлья Астрожскі]], насуперак рашэнням сойму ВКЛ, прапаноўваў Фердынанду выставіць уласныя ўзброеныя атрады для вайны з [[Асманская імперыя|Турцыяй]]. У [[1535]]—[[1539]] у батанічным садзе Фердынанда ў Празе працаваў [[Ф. Скарына]], па некаторых звестках, быў яго асабістым урачом. |
||
{{зноскі}} |
{{зноскі}} |
Версія ад 14:27, 3 ліпеня 2020
Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. |
Фердынанд I | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Ferdinand I. | |||||||
| |||||||
|
|||||||
Папярэднік | Карл V | ||||||
Пераемнік | Максіміліян II | ||||||
|
|||||||
Папярэднік | Людовік II | ||||||
Пераемнік | Максіміліян II | ||||||
|
|||||||
|
|||||||
Нараджэнне |
10 сакавіка 1503 Алькале-дэ-Энарэс, Іспанія |
||||||
Смерць |
25 ліпеня 1564 (61 год) Вена, Свяшчэнная Рымская імперыя |
||||||
Месца пахавання | |||||||
Род | Габсбургі | ||||||
Бацька | Філіп I Кастыльскі | ||||||
Маці | Хуана Вар'ятка | ||||||
Жонка | Ганна Ягелонка | ||||||
Дзеці | Лізавета, Максіміліян, Ганна, Фердынанд, Марыя, Магдалена, Катарына, Элеанора, Маргарыта, Іаан, Барбара, Карл, Урсула, Алена, Іаана | ||||||
Веравызнанне | Каталіцкая Царква | ||||||
Дзейнасць | арыстакрат, манарх, палітык | ||||||
Узнагароды | |||||||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Фердына́нд I Га́бсбург (10 сакавіка 1503 — 25 ліпеня 1564) — аўстрыйскі эрцгерцаг з 1521, кароль рымлян з 1531, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі з 1558.
Актыўны ўдзельнік барацьбы супраць княжацкай Рэфармацыі ў Германіi, якая падрывала пазіцыі імператарскай улады. Разам з тым, прыхільнік памяркоунай рэформы каталіцкай царквы, схіляўся да кампрамісу з пратэстантамі i гусітамі, на Трыдэнцкім саборы (1545—1563) спрабаваў дабіцца скасавання цэлібату i надання міранам права прычашчацца з чашы. Адзін з ініцыятарау заключэння Аўгсбургскага рэлігійнага міру 1555.
Палітыка
Як кіраўнік Аўстрыі, Багеміі і Каралеўскай Венгрыі, Фердынанд прыняў палітыку цэнтралізацыі і, агульнага з іншымі манархамі свайго часу, будаўніцтва абсалютнай манархіі. У 1527 ён выдаў канстытуцыю для сваіх спадчынных абласцей і ўсталяваў палітыку на аўстрыйскі лад у Прэсбургу для Венгрыі, у Празе для Багеміі, і ў Брэслау для Сілезіі. Апазіцыя ў тых царствах вымусіла Фердынанда саступіць незалежнасць гэтых устаноў ад назірання Аўстрыйскім урадам (1559).
У 1547 войскі Багеміі, паўсталі супраць Фердынанда пасля таго, як ён загадаў, ім выступіць супраць нямецкіх пратэстантаў. Пасля захопу Прагі з дапамогай іспанскіх сіл яго брата Карла V, ён прыняў зваротныя меры, абмяжоўваючы прывілеі гарадоў Багеміі і ўстанаўліваючы новую бюракратыю каралеўскіх службовых асоб, для кіравання гарадскімі ўладамі. Фердынанд быў выступаў супраць пераўтварэнняў. Дапамагаў каталіцкай царкве весці вайну супраць пратэстанства. Напрыклад, у 1551 ён запрасіў езуітаў у Вену, і ў 1556 у Прагу. Нарэшце, у 1561 Фердынанд аднавіў Мітраполію Прагі, якая была папярэдне ліквідаваная з-за поспеху пратэстантаў. Фердынанд памёр у Вене, пахаваны ў Празе.
Фердынанд у беларускай гісторыі
На венскім кангрэсе 1515, у выніку дыпламатычнай місіi Мікалая Радзівіла (сына Мікалая Старога), які атрымаў за гэта тытул імперскага князя, дасягнутая дамоўленасць аб шлюбе Фердынанда з Ганнай Ягелонкай, дачкой чэшскага i вянгеpскага каpаля Уладзіслава Ягелона, унучкай Казіміpа (шлюб заключаны ў 1521), i аб магчымасці пераходу Чэхіi i Венгpыі ад Ягелонаў да Габсбургаў. Жыгімонт II Аўгуст быў двойчы (1543—1545 i з 1553) жанаты з дачкамі Фердынанда i Ганны Ягелонкі: Лізаветай (1526—1545) i Кацярынай (1533—1572), адным з ініцыятараў гэтых шлюбаў быў Мікалай Радзівіл Чорны. Пасля разгрома Венгрыі туркамі пры Мохачы ў 1526 i гібелі свайго швагра Людовіка II Ягелона Фердынанд абраны каpалём Чэхіi i Венгpыі, што выклікала серыю грамадзянскіх войн паміж прыхільнікамі яго i венгерскага магната Янаша Запальяі, таксама абранага венгерскім каралём i падтрыманага Польшчай. Жорстка падавіу рух за незалежнасць Чэхіi, спрыяў кансалідацыі спадчынных уладанняў аўстрыйскіх Габсбургаў у адзіны дзяржаўны комплекс. Карыстаўся папулярнасцю ў «сепаратысцкай» часткі беларуска-літоўскага грамадства, якая бачыла ў Габсбургах процівагу Польшчы. Яго паслы ў Вільні у 1528 адзначалі, што літоўскія паны-рада больш спрыяюць Габсбургам, чым палякі, апрача Канстанціна Астрожскага, які сімпатызаваў Запальяі. Выхадцы з ВКЛ непасрэдна ўдзельнічалі ў ваенных дзеяннях на баку Фердынанда, як, напрыклад, I. Перасветаў, які ў 1535 быў нават яго паслом да малдаўскага гаспадара Пятра Рарэша. У 1532 Iлья Астрожскі, насуперак рашэнням сойму ВКЛ, прапаноўваў Фердынанду выставіць уласныя ўзброеныя атрады для вайны з Турцыяй. У 1535—1539 у батанічным садзе Фердынанда ў Празе працаваў Ф. Скарына, па некаторых звестках, быў яго асабістым урачом.
Зноскі
Крыніцы
- Алесь Белы. Фердынанд I Габсбург // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т.. — Мн. : БелЭн
Спасылкі
- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Фердынанд I Габсбург
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Каралінгі — Саксонская дынастыя — Салічная дынастыя — Гогенштаўфены — Вітэльсбахі — Габсбургі |