Абалікшты

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Вёска Абалікшты)
Вёска
Абалікшты
Краіна
Вобласць
Раён
Сельсавет
Каардынаты
Насельніцтва
  • 4 чал. (1999)
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 2153
Аўтамабільны код
2
Абалікшты на карце Беларусі ±
Абалікшты (Беларусь)
Абалікшты
Абалікшты (Віцебская вобласць)
Абалікшты

Абалі́кшты[1] (трансліт.: Abalikšty, руск.: Оболикшты) — вёска ў Браслаўскім раёне Віцебскай вобласці. Уваходзіць у склад Опсаўскага сельсавета.

Назва[правіць | правіць зыходнік]

Назва Абалікшты балцкага паходжання. Назва паселішча ўтвораная ад назвы возера Абалікшты, ля якога вёска знаходзіцца, а тая — ад назвы большага возера Аболі побач.

Абодва азёры праточныя, і гэта стала матывацыяй для ўтварэння іх назваў. З Дрысвяцкага возера непрацяглая пратока цячэ ў возера Аболі, з якога праз возера Абалікшты цячэ рака Прорва ў раку Дрысвяту.

Корань Ab- такі самы, як у латышскіх гідронімах тыпу Abula, Abuls, Abava[2]. Ад індаеўрапейскага ab-, якім пазначаліся рачныя, цякучыя воды[3]. Яго фанетычны варыянт ap- даў заходнябалцкае прускае ape «рака», а варыянт up- — усходнябалцкае літоўскае upė[4]. Ад іх — назвы рэк Вопь на Верхнім Падняпроўі, Упа на Верхнім Павоччы. «Звонкі» варыянт ub- даў назву прыпяцкай ракі Убарць.

Індаеўрапейскае ab-, з усімі яго варыянтамі, пазначала, як мяркуецца, ваду як актыўную сілу і нават воднае боства, а *uedor- — ваду як матэрыял[5]. Другі корань у балцкай гідраніміі ў назвах тыпу Удага, Водзьга, пруск. *Vadanga, літ. Vedega, Vada[6]. Магчыма, гэтае размежаванне адбівалася і ў сакральных практыках з водамі ў старажытных балтаў, але сляды гэтага згубленыя.

Корань Ab- асабліва папулярны на Падзвінні, як у ніжнім цячэнні Дзвіны ў Латвіі[7], так і ў сярэднім — на поўначы цяперашняй Беларусі. Воды з азёраў Аболі і Абалікшты цякуць у дзвінскі прыток Дзісну. Воды з азёраў Абстэрна і Набіста (абедзве назвы ад асновы *Ab-ist-) цякуць у дзвінскую раку Вяту. Вышэй па цячэнні Дзвіны ў яе ўцякаюць Обаль (справа) і Абалянка (злева), назвы якіх ад адной і той жа формы *Ab-al-is. Таго ж паходжання і назва ракі Обіста[ru] (на цяперашнім расійска-ўкраінскім памежжы, паміж Курскам і Чарнігавам). Семантыка ўсіх гэтых назваў звязаная з цячэннем рэк, праточнасцю азёраў.

Адпачатныя формы назваў азёраў Аболі і Абалікшты, перад іх паланізацыяй (да польск.: Obolikszty, літ.: Abalykščiai), былі адзіночнага роду — *Abalis (як і для назваў Обаль) і *Abalykštis. Назва меншага возера ўтвораная з дапамогай пашыральніка -kšt-, з дапамогай якога ўтвораныя і назвы літоўскіх азёраў Dysnai i Dysnykštis, Luodis i Luodykštis, Vėlys i Vėlykštis[8] у тым жа самым рэгіёне (Аўкштайцкае Паазер’е і яго працяг на тэрыторыю цяперашняй Беларусі), што і Аболі ды Абалікшты.

Пашыральнік -kšt- у літоўскай мове выкарыстоўваецца для ўтварэння формаў ад асноў назоўнікаў (žuvis «рыба» — žuvykštis «рыбка», rytas «раніца» — rytykštis «ранішні»). Устаўны -k- тут далучаецца да карацейшага -št-, які з’яўляецца варыянтам пашыральніка -st-. Яны прысутныя ў літоўскіх гідронімах тыпу Lokysta (-st-), Vadakstis (-k-st-), Medukšta (-k-št-)[9].

Назва Абалікшцкага возера (як і Абольскага возера) значыць «Праточнае (возера)». Назвы праточных азёраў таксама ўтвараліся ад балцкага кораня žod- / žad- (як Жодзень ці Жадунь).

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

У 1921—1939 гадах вёска ў складзе Браслаўскага павета Віленскага ваяводства Польскай Рэспублікі.

Да 21 верасня 1987 года вёска ўваходзіла ў склад Далёкаўскага сельсавета[10], да 8 красавіка 2004 года — у склад Відзаўскага пассавета[11].

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

  • 1921 год — 90 жыхароў, 15 двароў[12].
  • 1938 год — 102 жыхары, 18 двароў[13].

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).
  2. ↑ K. Būga. Rinktiniai raštai. Vilnius, 1961. C. 534—535.
  3. ↑ H. Krahe. Unsere ältesten Flussnamen. Wiesbaden, 1964. C. 41.
  4. ↑ J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 1.
  5. ↑ Karulis K. Latviešu etimoloģijas vārdnīca. Rīga, 1992, 2001. С. 1087—1088
  6. ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. Vilnius, 1981. С. 351, 358.
  7. ↑ Топоров В. Н., Трубачев О. Н. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. — М., 1962. — С. 175.
  8. ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. Vilnius, 1981. С. 87, 199, 370.
  9. ↑ P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1996. C. 367—374.
  10. ↑ Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 верасня 1987 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1988, № 9 (1923).
  11. ↑ Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области Архівавана 5 кастрычніка 2021.
  12. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 9.
  13. ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 10

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Абалікшты&oldid=4512074"