Перайсці да зместу

Джордж Оруэл

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Джордж Оруэл
George Orwell
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні Eric Arthur Blair
Псеўданімы George Orwell[1][2]
Дата нараджэння 25 чэрвеня 1903(1903-06-25)[3][4][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 21 студзеня 1950(1950-01-21)[3][4][…] (46 гадоў)
Месца смерці
Пахаванне
Грамадзянства
Бацька Richard Walmesley Blair[d][6]
Маці Ida Mabel Limouzin[d][6]
Жонка Элен О’Шаўгнэсі[d] і Соня Оруэл[d]
Дзеці Richard Blair[d]
Альма-матар
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці пісьменнік, публіцыст
Гады творчасці 1935—1950
Жанр антыутапічная літаратура[d]
Мова твораў англійская[1]
Грамадская дзейнасць
Партыя
Член у
Прэміі «Х'юга»
Узнагароды
Подпіс Выява аўтографа
Лагатып Вікікрыніц Творы ў Вікікрыніцах
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Лагатып Вікіцытатніка Цытаты ў Вікіцытатніку

Джордж Оруэл, сапр. Эрык Артур Блэр (25 чэрвеня 1903, в. Маціхары паблізу мяжы з Непалам, Індыя, Брытанская імперыя — 21 студзеня 1950) — англійскі пісьменнік і публіцыст. Найбольш вядомы як аўтар антыўтапічнага рамана «1984» і аповесці «Ферма».

Бацька, Рычард Блэр, служыў у адным з дэпартаментаў брытанскай індыйскай адміністрацыі. Маці была дачкой французскага гандляра. За шмат гадоў службы, да выхаду на пенсію ў 1912 г., Рычард Блэр не нажыў дастатку, 8-гадовага Эрыка з цяжкасцю ўладкавалі ў прыватную падрыхтоўчую школу ў графстве Сусэкс. Паказаўшы здольнасць да вучобы, праз колькі часу хлопчык на конкурснай аснове атрымаў стыпендыю для навучання ў Ітане, самай прывілеяванай прыватнай школе Вялікабрытаніі, якая давала дарогу ў Оксфард ці Кембрыдж. Пазней у нарысе «Чаму я пішу» Оруэл успамінаў, што ўжо ў 5—6 гадоў ён цвёрда ведаў, што будзе пісьменнікам, а ў Ітане вызначылася кола яго літаратурных прыхільнасцей — Свіфт, Стэрн, Джэк Лондан. Магчыма, што менавіта дух прыгод і авантурызму ў творах гэтых пісьменнікаў паўплываў на рашэнне Э. Блэра збочыць са звыклага шляху выпускніка Ітана і паступіць на службу ў імперскую паліцыю, спачатку ў Індыі, а тады ў Бірме. У 1927 г., расчараваўшыся ў ідэалах і сістэме, якой ён служыў, Э. Блэр пайшоў у адстаўку і пасяліўся ў Партабела Роўд, квартале лонданскай галоты, пасля пераязджае ў Парыж — цэнтр еўрапейскай багемы. Аднак Э. Блэр жыў зусім не багемна, у рабочым квартале, зарабляў мыццём посуду, збіраючы досвед і ўражанні, якія пазней Дж. Оруэл пераплавіць у раманы і шматлікія эсэ.

Сацыялістычныя сімпатыі пісьменніка прывялі яго ў рады іспанскіх рэспубліканцаў, калі там пачалася Грамадзянская вайна. Дж. Оруэл адпраўляецца ў Іспанію ў канцы 1936 г. як карэспандэнт Бі-бі-сі і лонданскай газеты «Абсэрвэр». Дж. Оруэл быў уражаны атмасферай роўнасці і баявога брацтва, якую ён адчуў па прыбыцці ў Барселону. Сацыялізм уяўляўся рэальнасцю, і, прайшоўшы пачатковую вайсковую падрыхтоўку, пісьменнік адпраўляецца на фронт, дзе дастае сур'ёзную рану горла. Оруэл апісаў тыя дні ў дакументальнай кнізе Homage to Catalonia (1938), дзе апеў сяброў па зброі, дух брацтва, дзе не было «сляпога падпарадкавання», дзе існавала «амаль поўная роўнасць афіцэраў і салдатаў». Знаходзячыся пасля ранення ў шпіталі, Оруэл напіша сябру: «Я быў сведкам дзіўных рэчаў і, нарэшце, сапраўды паверыў у Сацыялізм, — чаго не было раней».

Газета La Batalla, орган іспанскай Аб'яднанай марксісцкай працоўнай партыі, у радах якой ваяваў Дж. Оруэл, яшчэ ў 1936 г. асудзіла палітычныя судовыя працэсы ў Маскве і сталінскую расправу над старымі бальшавікамі. Зрэшты, яшчэ да ад'езду ў Іспанію Оруэлу было вядома пра масавыя працэсы, якія ён зваў «палітычнымі забойствамі», але ў адрозненне ад большасці англійскіх левых лічыў, што гэтыя падзеі ў Расіі з'яўляюцца не «наступам капіталізму», а «агідным скрыўленнем Сацыялізму».

Оруэл горача адстойваў першапачатковыя «маральныя паняцці сацыялізму» — «свабода, роўнасць, брацтва і справядлівасць», працэс дэфармацыі якіх ён адлюстраваў у сатырычнай алегорыі «Двор для жывёлы» (або «Ферма»). Дзеянні некаторых рэспубліканцаў у Іспаніі і жорсткая практыка сталінскіх рэпрэсій пахіснулі яго веру ў ідэалы сацыялізму. Оруэл зразумеў утапічнасць пабудовы бяскласавага грамадства і нізасць чалавечай прыроды, якой уласцівы жорсткасць, канфліктнасць, імкненне панаваць над людзьмі. Трывогі і сумневы пісьменніка адбіліся ў яго найболей вядомых і часта цытаваных аповесці «Двор для жывёлы» («Ферма») і рамане «1984».

Хоць у творах Оруэла прагледжваецца сатыра на таталітарны лад, самога пісьменніка ўлады працяглы час падазравалі ў шчыльных сувязях з камуністамі. Як высветліла рассакрэчанае ў 2007 годзе дасье на пісьменніка, брытанскія спецслужбы з 1929 года і амаль до самай яго смерці ў 1950 годзе сачылі за ім, прычым меркаванне пра пісьменніка ў прадстаўнікоў розных спецслужбаў не супадала. Напрыклад, у адной з нататак дасье, датаванай 20 студзеня 1942 года, агент Скотлэнд-Ярда сержант Юінг (англ.: Sgt Ewing) апісвае Оруэла наступным чынам:

У гэтага чалавека шырокія камуністычные перакананні, і некаторыя з яго індыйскіх сяброў кажуць, што часта бачылі яго на сходах камуністаў. Ён багемна адзяецца як на рабоце, так і ў вольны час.

Згодна з дакументам, пісьменнік сапраўды браў удзел у такіх сходах, і ў характарыстыцы ён праходзіў як чалавек, што «сімпатызуе камуністам»[8][9]. Аднак, афіцэр MI5 Огілві (англ.: Ogilvie) азнаёміўшыся з паведамленнем сяржанта Юінга, з пэўнай іроніяй адзначаў[10]:

Я прыйшоў да высновы, што спадар сяржант быў вельмі разгублены, як яму апісаць гэты вельмі асобны выпадак, адсюль выраз «шырокія камуністычныя перакананні». Гэта супадае з выявай Блэр@Оруэл [sic], што маецца ў нас. З яго нядаўніх лістоў вынікае, што ні яго лінія не супадае з лініяй кампартыі, ні партыя з ім.

У 1949 годзе Оруэл падрыхтаваў і перадаў у Дэпартамэнт інфармацыйных даследванняў МЗЗ Вялікабрытаніі спіс 38 брытанцаў, якіх ён лічыў «прыхільнікамі» камунізму[11]. У нататніку, які Оруэл вёў на працягу некалькіх год, налічвалася 135 англамоўных дзеячаў культуры, палітыкі і навукі, у тым ліку Бэрнард Шоу, Джон Стэйнбек, Джон Бойнтан Прыстлі, Чарлз Чаплін і іншыя. Пра гэта стала вядома ў 1998 годзе.

Друкаваўся з 1914 года.

Першая кніга Дж. Оруэла «Дні ў Бірме» (Burmese Days, 1934) апавядае пра гады, праведзеных на службе ў калоніях Брытанскай імперыі. Затым быў раман «Дачка святара» (A Clergyman’s Daughter, 1935). Жыццёвыя ўражанні ў аснове рэалістычных, сацыяльна-крытычных раманаў «Няхай Аспідыстра ляціць» (1936), «Дарога да прыстані ва Уігане» (1937), «За глытком свежага паветра» (1939), дакументальных нататак «Валацужнае жыццё ў Парыжы і Лондане» (1933), «3 Каталоніяй у сэрцы» (1938).

Дж. Оруэл заўсёды быў палітычна ангажаваным пісьменнікам, падзяляў рамантызм «чырвоных 30-х», быў заклапочаны нялюдскімі ўмовамі працы англійскіх шахцёраў, падкрэсліваў класавую няроўнасць у англійскім грамадстве. Таксама ён з недаверам і іроніяй ставіўся да ідэі англійскага сацыялізму і «пралетарскай салідарнасці», паколькі сацыялістычныя погляды былі папулярныя хутчэй у асяроддзі інтэлектуалаў і тых, хто належаў да сярэдняга класа, далёка не самаму бяздольнаму. Дж. Оруэл сур’ёзна сумняваўся ў іх шчырасці і рэвалюцыйнасці.

Сусветную вядомасць прынеслі творы ў жанры антыўтопіі — аповесць «Ферма» (1945) і раман «1984» (1949), у якіх у традыцыях Дж. Свіфта створаны бязлітасна-праўдзівы мастацкі вобраз таталітарнай дзяржавы.

Аўтар зборнікаў эсэ і публіцыстыкі па самых разнастайных пытаннях — палітыцы, мастацтве, літаратуры.

Беларускія пераклады

[правіць | правіць зыходнік]

На беларускую «Ферму» і «1984» (абодва 1992) пераклаў С. Шупа.

  • Ферма: аповесць ; 1984: раман / Джордж Оруэл. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1992. — 409, [2] c. — (Бібліятэка замежнай прозы)
  • Ферма [Гуказапіс]: [аповесць] ; 1984: раман: аўдыёкніга / Джордж Оруэл. - Мінск : БелТонМедыа, [2008]. - 1 гук. дыск (19 гадзін)
  • 1984: [раман] / Джордж Оруэл. - Мінск : А. М. Янушкевіч, 2020. - 334, [2] с.
  • 1984: раман / Джордж Оруэл. - Мінск : А. М. Янушкевіч, 2021. - 334, [2] с.
  • Ліст пра ўзмацненне таталітарызму
  • На дне ў Парыжы і Лондане (урывак)

Зноскі

  1. а б (unspecified title) — 2013. — ISBN 978-80-971429-4-0
  2. Student companion to George Orwell // https://archive.org/details/studentcompanion00brun/page/n9/mode/2up
  3. а б http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/orwell_george.shtml
  4. а б George Orwell // ISFDB — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  5. Deutsche Nationalbibliothek Record #118590359 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 21 ліпеня 2015.
  6. а б Kindred Britain
  7. а б в г Oxford Dictionary of National Biography / C. MatthewOxford: OUP, 2004.
  8. Big Brother: How MI5 kept watch on Orwell The Independent (англ.)
  9. "Джордж Оруэлл более 20 лет был «под колпаком» у MI-5 как агент коммунистов". NEWSru.com. 2007-09-04. Праверана 2013-05-06.
  10. Bates, Stephen (2007-09-04). "Odd clothes and unorthodox views - why MI5 spied on Orwell for a decade"(англ.). The Guardian. Праверана 2013-05-06.
  11. Timothy Garton Ash.. Orwell’s List (англ.)(недаступная спасылка). The New York Review of Books (25 верасня 2003). Архівавана з першакрыніцы 3 мая 2013. Праверана 6 мая 2013.