Палацава-паркавы комплекс Валовічаў (Свяцк)

Палацава-паркавы комплекс Валовічаў
	Палацава-паркавы комплекс
Палацава-паркавы комплекс Валовічаў
	53°47′50,75″ пн. ш. 23°39′39,10″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Вёска	Свяцк
Архітэктурны стыль	барока
Архітэктар	Дж. Сака
Заснавальнік	Ю. Валовіч
Дата пабудовы	1779 год
Будынкі
	палац • два флігелі • парк • капліца • склад
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413Г000212шыфр 413Г000212
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Палацава-паркавы комплекс Валовічаў — помнік архітэктуры і садова-паркавага мастацтва другой паловы XVIII — пачатку XIX стагоддзяў. Размешчаны ў в. Свяцк, цяпер Гродзенскі раён, у былым маёнтку Валовічаў, на маляўнічай узгорыстай мясцовасці.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Створаны паводле праекту італьянскага архітэктара Дж. Сака пры гродзенскім маршалку Юрыі Валовічу і яго сыне Антоніі. Фармаваўся ў два этапы: на першым у 1779 годзе — будаўніцтва і афармленне інтэр’ера палаца ў раннекласіцыстычным стылі, на другім у пачатку XIX стагоддзя — дапаўненне агульнай кампазіцыі бакавымі флігелямі з галерэямі-каланадамі. У пачатку XX стагоддзя належаў Ю. Гурскаму.

Свяцкі палац у 1933 годзе

У 1920-я гады ўладальнікі Свяцка Мірэцкія прадаюць яго Гумніцкім, якія падверглі маёнтак парцэляцыі, а палац давялі да стану руінаў. У 1929 годзе ўладальнікі хацелі яго разабраць на цэглу, але палацу пашанцавала: яго выкупіла Міністэрства аховы здароўя Польшчы з мэтай стварыць тут наркалагічны санаторый. У 1930—1933 гадах палац быў рэканструяваны па праекце архітэктарам Оскарам Сасноўскім. Згодна з праектам Сасноўскага і Ю. Рачыньскага, свяцкаму палацу быў пакінуты стылістычны выгляд XVIII стагоддзя, старанна адрэстаўраваны інтэр’ер, некалі адкрытая калонная галерэя была аформлена шклом. Па звестках М. Арловіча, рэстаўрацыя палаца каштавала дзяржаве каля 1 млн. злотых. У пансіянаце ад марфінавай і іншай залежнасці лячыліся сярод іншых прадстаўнікі гарадзенскіх творчых колаў^[1].

У 1985 годзе парк адноўлены паводле спецыяльнага праекту. У палацы размяшчаўся санаторый «Свяцк» для хворых на сухоты. Старадаўні інтэр’ер быў знішчаны. У 2000-х гадах санаторый быў выведзены з будынкаў палацу, а палац перададзены на баланс упраўлення адукацыі гарадзенскага райвыканкама. Палацавы комплекс апынуўся ў занядбаным стане^[2]^[3].

Са студзеня 2017 года ідзе рэканструкцыя з частковай рэстаўрацыяй будынкаў палацава-паркавага комплексу пад шматфункцыянальны аздараўленчы комплекс. У левым флігелі быў зроблены новы дах, пакрыты чарапіцай. У правым флігелі быў узмоцнены падмурак, зроблены маналітныя сцены, заменена пакрыццё даху. Былі перакладзены вонкавыя сцены дваровых і паркавых фасадаў галерэй, а таксама быў перакладзены падмурак правай галерэі^[4]. Згодна з праектам левы флігель комплексу будзе функцыянаваць як гасцініца. У цэнтральнай частцы палаца каля ля параднай лесвіцы, што вядзе на другі паверх, падчас даследавання слаёў тынкоўкі былі раскрыты фрагменты гістарычнага роспісу сценаў з выявай рыцара са шчытом у руках. Таксама будзе адноўлены роспіс рамантычнай залы з выявай неба на столі і пейзажных замалёвак на сценах. Пры галоўным ўваходзе адноўлены спадзістыя карэтныя спускі паабапал шырокай лесвіцы^[5].

Архітэктура[правіць | правіць зыходнік]

Палац[правіць | правіць зыходнік]

Сучасны выгляд палаца

Палац, які знаходзіцца на ўзвышшы, ўяўляе сабой двухпавярховы мураваны будынак з цокальным паверхам, накрыты высокім ламаным мансардавым дахам. Галоўны фасад расчлянёны трыма рызалітамі, цэнтральны — чатырохкалонны з трохвугольным, бакавыя — з лучковымі франтонамі. Дваровы з пяцігранным эркерам, дэкарыраваны пілястрамі і завершаны гранёным шатровым дахам. У дэкоры будынка выкарыстаныя дробныя пілястры, парталы ўваходаў, вузкія рызаліты.

Інтэр’ер[правіць | правіць зыходнік]

Планіроўка першага паверху калідорная, другога — анфіладная. У цэнтры — вестыбюль з параднай трохмаршавай лесвіцай, на другім паверсе — парадная васьмігранная зала з калонамі. У аздобе інтэр’ераў выкарыстаныя рэльефы, ліштвы дзвярэй, нішы з камінамі і скульптурай, роспісы сцен (рамантычныя пейзажы, антычныя статуі, вазы; мастакі Т. Манькоўскі, Ф. Смуглевіч; не захаваліся); мелася зала ў пампейскім стылі. Элементы інтэр’ера (панэлі, каміны, дзверы, люстры, кансолі, вазоны, супрапорты, мэбля) былі зроблены па эскізах і пад кіраўніцтвам Сакі.

Інтэр'еры палаца

Флігелі[правіць | правіць зыходнік]

Флігель і аркадная галерэя

Флігелі пастаўленыя перпендыкулярна да асноўнага корпуса, накрытыя вальмавымі дахамі, аздобленыя руставанымі лапаткамі; адзін выкарыстоўваўся пад жыллё, у другім — манеж. З асноўным корпусам злучаныя паўцыркульнымі галерэямі ў выглядзе аркад.

Капліца[правіць | правіць зыходнік]

Капліца

Насупраць палацу ў ХІХ ст. ў рэтраспектыўна-гатычным стылі пабудаваная капліца. Капліца ўяўляе сабой кампактны і прыземісты кубападобны аб’ём з трохсценнай алтарнай часткай. Спічастыя вокны на галоўным фасадзе (суцэльны двухгранны шчыт-вімперг) разам са спічастым уваходным парталам ствараюць урачыстасць фасаду і імітуюць грандыёзную трохнефную базіліку. Гатычную вертыкальнасць будынку надае таксама высокі двухсхільны дах^[6].

За савецкім часам капліца не дзейнічала. Наноў яе асвяцілі 6 жніўня 1996 года. У наш час капліца належыць да Сапоцкінскай парафіі Сапоцкінскага дэканата^[7].

Парк[правіць | правіць зыходнік]

Сажалка ў парку

Парк пейзажнага тыпу, плошча 12 га; закладзены ў канцы XVIII — пачатку XIX стагоддзяў. Размешчаны на двух пагорках, у лагчыне — сістэма вадаёмаў на розных узроўнях, за імі лясны масіў. Цэнтр кампазіцыі — палац з партэрам перад ім.

Зноскі

↑ Аляксей Загідулін. Рэстаўрацыя і кансервацыя помнікаў архітэктуры ў Заходняй Беларусі (1921 – 1939 гг.) (бел.) . Праверана 18 красавіка 2020.
↑ Палац Валовічаў у Свяцку развальваецца на вачах Архівавана 23 снежня 2008. // Архітэктура Гродна. Гісторыя і сучаснасць, 15 красавіка 2007.
↑ Свяцк — разбурэнне працягваецца Архівавана 15 верасня 2008. // Архітэктура Гродна. Гісторыя і сучаснасць, 10 лютага 2008.
↑ Фота: як працягваецца рэканструкцыя палаца ў Свяцку
↑ Рэканструкцыя палаца ў Свяцку: выявілі гістарычныя роспісы сценаў
↑ А. Вашкевіч, Дз. Нарэль. Паміж Ласоснай і Чорнай Ганчай. Гісторыя каталіцкіх парафій у паўднёва-ўсходняй частцы Аўгустоўскай пушчы. — Мінск, 2006. — С. 92.
↑ Гродзенская Рымска-Каталіцкая Дыяцэзія на Беларусі — XIII. Дэканат Сапоцкін.(недаступная спасылка)

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Анціпаў В. Р., Кулагін А. М. Свяцкі палацава-паркавы ансамбль // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 283. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, [1984—1988].
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т.. — Мн. : БелЭн

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Палацава-паркавы комплекс Валовічаў (Свяцк)
Палацава-паркавы комплекс Валовічаў (Свяцк) на сайце Radzima.org
Палацава-паркавы комплекс Валовічаў (Свяцк) на сайце Глобус Беларусі (руск.)

[grsu-1] Аляксей Загідулін. Рэстаўрацыя і кансервацыя помнікаў архітэктуры ў Заходняй Беларусі (1921 – 1939 гг.) (бел.) . Праверана 18 красавіка 2020.

[2] Палац Валовічаў у Свяцку развальваецца на вачах Архівавана 23 снежня 2008. // Архітэктура Гродна. Гісторыя і сучаснасць, 15 красавіка 2007.

[3] Свяцк — разбурэнне працягваецца Архівавана 15 верасня 2008. // Архітэктура Гродна. Гісторыя і сучаснасць, 10 лютага 2008.

[4] Фота: як працягваецца рэканструкцыя палаца ў Свяцку

[5] Рэканструкцыя палаца ў Свяцку: выявілі гістарычныя роспісы сценаў

[6] А. Вашкевіч, Дз. Нарэль. Паміж Ласоснай і Чорнай Ганчай. Гісторыя каталіцкіх парафій у паўднёва-ўсходняй частцы Аўгустоўскай пушчы. — Мінск, 2006. — С. 92.

[7] Гродзенская Рымска-Каталіцкая Дыяцэзія на Беларусі — XIII. Дэканат Сапоцкін.(недаступная спасылка)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]