Палацава-паркавы комплекс Валовічаў (Свяцк)
| Палацава-паркавы комплекс | |
| Палацава-паркавы комплекс Валовічаў | |
|---|---|
.jpg) | |
| 53°47′50,75″ пн. ш. 23°39′39,10″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Беларусь |
| Вёска | Свяцк |
| Архітэктурны стыль | барока |
| Архітэктар | Дж. Сака |
| Заснавальнік | Ю. Валовіч |
| Дата пабудовы | 1779 год |
| Будынкі | |
| палац • два флігелі • парк • капліца • склад | |
| Статус |
 Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413Г000212 |
 |
|
 Палацава-паркавы комплекс Валовічаў на Вікісховішчы | |
Палацава-паркавы комплекс Валовічаў — помнік архітэктуры і садова-паркавага мастацтва 2-й паловы XVIII — пач. XIX ст. Размешчаны ў в. Свяцк, цяпер Гродзенскі раён, у былым маёнтку Валовічаў, на маляўнічай узгорыстай мясцовасці.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Створаны паводле праекту італьянскага архітэктара Дж. Сака пры гродзенскім маршалку Юрыі Валовічу і яго сыне Антоніі. Фармаваўся ў два этапы: на першым у 1779 г. — будаўніцтва і афармленне інтэр’ера палаца ў раннекласіцыстычным стылі, на другім у пачатку ХІХ ст. — дапаўненне агульнай кампазіцыі бакавымі флігелямі з галерэямі-каланадамі. У пачатку ХХ ст. належаў Ю. Гурскаму.
У 1920-я гады ўладальнікі Свяцка Мірэцкія прадаюць яго Гумніцкім, якія падверглі маёнтак парцэляцыі, а палац давялі да стану руінаў. У 1929 г. уладальнікі хацелі яго разабраць на цэглу, але палацу пашанцавала: яго выкупіла Міністэрства аховы здароўя Польшчы з мэтай стварыць тут наркалагічны санаторый. У 1930—1933 гадах палац быў рэканструяваны па праекце архітэктарам Оскарам Сасноўскім. Згодна з праектам Сасноўскага і Ю. Рачыньскага, свяцкаму палацу быў пакінуты стылістычны выгляд XVIII ст., старанна адрэстаўраваны інтэр’ер, некалі адкрытая калонная галерэя была аформлена шклом. Па звестках М. Арловіча, рэстаўрацыя палаца каштавала дзяржаве каля 1 млн. злотых. У пансіянаце ад марфінавай і іншай залежнасці лячыліся сярод іншых прадстаўнікі гарадзенскіх творчых колаў[1].
У 1985 г. парк адноўлены паводле спецыяльнага праекту. У палацы размяшчаўся санаторый «Свяцк» для хворых на сухоты. Старадаўні інтэр’ер быў знішчаны. У 2000-х санаторый быў выведзены з будынкаў палацу, а палац перададзены на баланс упраўлення адукацыі гарадзенскага райвыканкама. Палацавы комплекс апынуўся ў занядбаным стане[2][3].
Са студзеня 2017 года ідзе рэканструкцыя з частковай рэстаўрацыяй будынкаў палацава-паркавага комплексу пад шматфункцыянальны аздараўленчы комплекс. У левым флігелі быў зроблены новы дах, пакрыты чарапіцай. У правым флігелі быў узмоцнены падмурак, зроблены маналітныя сцены, заменена пакрыццё даху. Былі перакладзены вонкавыя сцены дваровых і паркавых фасадаў галерэй, а таксама быў перакладзены падмурак правай галерэі[4]. Згодна з праектам левы флігель комплексу будзе функцыянаваць як гасцініца. У цэнтральнай частцы палаца каля ля параднай лесвіцы, што вядзе на другі паверх, падчас даследавання слаёў тынкоўкі былі раскрыты фрагменты гістарычнага роспісу сценаў з выявай рыцара са шчытом у руках. Таксама будзе адноўлены роспіс рамантычнай залы з выявай неба на столі і пейзажных замалёвак на сценах. Пры галоўным ўваходзе адноўлены спадзістыя карэтныя спускі паабапал шырокай лесвіцы[5].
Архітэктура[правіць | правіць зыходнік]
Палац[правіць | правіць зыходнік]
.jpg)
Палац, які знаходзіцца на ўзвышшы, ўяўляе сабой двухпавярховы мураваны будынак з цокальным паверхам, накрыты высокім ламаным мансардавым дахам. Галоўны фасад расчлянёны трыма рызалітамі, цэнтральны — чатырохкалонны з трохвугольным, бакавыя — з лучковымі франтонамі. Дваровы з пяцігранным эркерам, дэкарыраваны пілястрамі і завершаны гранёным шатровым дахам. У дэкоры будынка выкарыстаныя дробныя пілястры, парталы ўваходаў, вузкія рызаліты.
Інтэр'ер[правіць | правіць зыходнік]
Планіроўка першага паверху калідорная, другога — анфіладная. У цэнтры — вестыбюль з параднай трохмаршавай лесвіцай, на другім паверсе — парадная васьмігранная зала з калонамі. У аздобе інтэр'ераў выкарыстаныя рэльефы, ліштвы дзвярэй, нішы з камінамі і скульптурай, роспісы сцен (рамантычныя пейзажы, антычныя статуі, вазы; мастакі Т. Манькоўскі, Ф. Смуглевіч; не захаваліся); мелася зала ў пампейскім стылі. Элементы інтэр'ера (панэлі, каміны, дзверы, люстры, кансолі, вазоны, супрапорты, мэбля) былі зроблены па эскізах і пад кіраўніцтвам Сакі.
- Інтэр'еры палаца
_(3).jpg)
_(2).jpg)
.jpg)
Флігелі[правіць | правіць зыходнік]
.jpg)
Флігелі пастаўленыя перпендыкулярна да асноўнага корпуса, накрытыя вальмавымі дахамі, аздобленыя руставанымі лапаткамі; адзін выкарыстоўваўся пад жыллё, у другім — манеж. З асноўным корпусам злучаныя паўцыркульнымі галерэямі ў выглядзе аркад.
Капліца[правіць | правіць зыходнік]
Насупраць палацу ў ХІХ ст. ў рэтраспектыўна-гатычным стылі пабудаваная капліца. Капліца ўяўляе сабой кампактны і прыземісты кубападобны аб'ём з трохсценнай алтарнай часткай. Спічастыя вокны на галоўным фасадзе (суцэльны двухгранны шчыт-вімперг) разам са спічастым уваходным парталам ствараюць урачыстасць фасаду і імітуюць грандыёзную трохнефную базіліку. Гатычную вертыкальнасць будынку надае таксама высокі двухсхільны дах[6].
За савецкім часам капліца не дзейнічала. Наноў яе асвяцілі 6 жніўня 1996. У наш час капліца належыць да Сапоцкінскай парафіі Сапоцкінскага дэканата[7].
Парк[правіць | правіць зыходнік]
Парк пейзажнага тыпу, плошча 12 га; закладзены ў канцы XVIII — пачатку ХІХ ст. Размешчаны на двух пагорках, у лагчыне — сістэма вадаёмаў на розных узроўнях, за імі лясны масіў. Цэнтр кампазіцыі — палац з партэрам перад ім.
Зноскі
- ↑ Аляксей Загідулін Рэстаўрацыя і кансервацыя помнікаў архітэктуры ў Заходняй Беларусі (1921 – 1939 гг.) (бел.) . Праверана 18 красавіка 2020.
- ↑ Палац Валовічаў у Свяцку развальваецца на вачах // Архітэктура Гродна. Гісторыя і сучаснасць, 15 красавіка 2007.
- ↑ Свяцк — разбурэнне працягваецца // Архітэктура Гродна. Гісторыя і сучаснасць, 10 лютага 2008.
- ↑ Фота: як працягваецца рэканструкцыя палаца ў Свяцку
- ↑ Рэканструкцыя палаца ў Свяцку: выявілі гістарычныя роспісы сценаў
- ↑ А. Вашкевіч, Дз. Нарэль. Паміж Ласоснай і Чорнай Ганчай. Гісторыя каталіцкіх парафій у паўднёва-ўсходняй частцы Аўгустоўскай пушчы. — Мінск, 2006. — С. 92.
- ↑ Гродзенская Рымска-Каталіцкая Дыяцэзія на Беларусі — XIII. Дэканат Сапоцкін.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Анціпаў В. Р., Кулагін А. М. Свяцкі палацава-паркавы ансамбль // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 14: Рэле — Слаявіна. — С. 283. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14), ISBN 985-11-0035-8.
- Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
- Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. — Мн.: Беларуская савецкая энцыклапедыя, [1986—1988].
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т.. — Мн.: БелЭн.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Палацава-паркавы комплекс Валовічаў (Свяцк)- Палацава-паркавы комплекс Валовічаў (Свяцк) на сайце Radzima.org
- Палацава-паркавы комплекс Валовічаў (Свяцк) на сайце Глобус Беларусі (руск.)
